مشرق - قُدسي شدن، تنها ويژه فرشتگان و آدميان پرهيزکار نيست؛ آنجا که خواست خدا باشد، زمان و مکان و پديده‌هاي به ظاهر بي‌جان نيز مي‌توانند چهره‌اي قدسي به خود گيرند و مورد تکريم و اهتمام فرشته‌ها و انسان‌ها واقع شوند؛ روز بيست و پنجم ذي‌القعده، روز دحوالارض است.به تعبير عارف بزرگ سيد بن طاوس: «اِنَّ لِاَوقاتِ الْقَبُولِ اَسْراراً لِلّهِ جَلَّ جَلالُهُ ما تُعْرِفُ اِلّا بِالْمَنْقُولِ؛ همانا وقت‌هاي پذيرش را اسراري است که از آنِ خداست و جز به ايات و روايات شناخته نمي شوند».
روز دحوالارض، مورد توجّه فراوان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بوده است و درباره فضيلت‌ها و اعمال اين روز احاديثي وارد شده است که در اين نوشتار بدان اشاره خواهيم کرد.
مفهوم‌شناسي دحوالارض
«دحوالارض را به گسترش زمين از زير کعبه تفسير کرده‌اند.»[2] امام رضا(ع) دراين‌باره مي‌فرمايد:«روز بيست و پنجم ذيقعده (روز دحوالارض) روز ولادت ابراهيم خليل(ع) و عيسي مسيح(ع) است و روزي است که زمين از زير کعبه گسترده شده است».
همچنين نقل شده است که در چنين روزي حضرت آدم(ع) به زمين هبوط کرده است.
دحوالارض در کلام خدا (گيتي‌شناسي دحوالارض، مقدّمه خداشناسي)
به گفته مفسّرين، ايه شريفه «وَالْاَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحيها؛ و زمين را بعد از آن با غلتانيدن گسترش داد» (نازعات: 30) اشاره به دحوالارض دارد و «منظور از آن نيز اين است که در آغاز، تمام سطح زمين را آب‌هاي حاصل از باران‌هاي سيلابي نخستين فراگرفته بود. اين آب‌ها به تدريج در گودال‌هاي زمين جاي گرفتند و خشکي‌ها از زير آب سر برآوردند و روز به روز گسترده‌تر شدند تا به وضع فعلي درآمدند.» و نخستين برآمدگي نيز که آشکار شد، کعبه بوده است.
در اين‌باره در ايه ديگري به بياني ديگر مي‌خوانيم: «وَ هُوَ الَّذي مَدَّ الْاَرْضَ؛ و اوست کسي که زمين را گسترش داد». (رعد: 3)
در تفسير اين ايه نيز آمده است:«خداوند زمين را به‌گونه‌اي گسترد که براي زندگي انسان و پرورش گياهان و جانداران آماده باشد؛ گودال‌ها و سراشيبي‌هاي تند و خطرناک را به وسيله فرسايش کوه‌ها و تبديل سنگ‌ها به خاک پر کرد و آنها را مسطح و قابل زندگي ساخت؛ درحالي‌که چين‌خوردگي‌هاي نخستين آن، به‌گونه‌اي بودند که اجازه زندگي به انسان را نمي‌دادند».
بي‌گمان دحوالارض، نماد مهرورزي و رحمت پروردگار به بندگان خويش و سرآغاز آمادگي و فروتني کره زمين براي زندگي و سکونت آدميان بر روي آن بوده است. از اين رهگذر پاسداشت دحوالارض، پاسداشت انبوهي از نعمت‌هاي بي‌پايان خداست که به تدريج بر چهره زمين ساخته و پرداخته شده است تا انسان‌ها، با آرامش بر روي اين کره خاکي زندگي کنند.
آداب و اعمال روز دحوالارض
برخي از اعمال و آداب روز بيست و پنجم ذي‌القعده عبارتند از:
1. روزه گرفتن
2. ذکر فراوان خدا
3. خواندن دو رکعت نماز، نزديک ظهر به اين کيفيت:
در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره الشّمس بخواند و آنگاه بعد از سلام نماز بگويد:«لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلي العظيم» و سپس اين دعا را بخواند:يا مُقيلَ الْعَثَراتِ اَقِلْني عَثْرَتي يا مُجيبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتي يا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتي وَ ارْحَمْني و تَجاوَزْ عَنْ سَيئاتي وَ ما عِنْدي يا ذَالْجَلالِ وَ الْاِکْرام.
اي درگذرنده لغزش‌ها، از لغزشم درگذر! اي اجابت‌کننده دعاها! دعايم را مستجاب کن! اي شنواي آوازها! صدايم را بشنو و به من رحم کن و از بدي‌هايم و آنچه نزد من است درگذر! اي صاحب جلالت و بزرگواري.
4. خواندن دعايي که با اين عبارت شروع مي‌شود: اللّهمّ يا داحِي الْکعبهَ وَ فالِقَ الْحَبَّه...
اهتمام معصومين (عليهم‌السلام) به پاسداشت روز دحوالارض‌ـ فضيلت دحوالارض
توصيه‌هاي اهل‌بيت ـ عليهم‌السلام ـ درباره پاسداشت روز دحوالارض و رعايت آداب و انجام دادن اعمال اين روز، از اهتمام آنها به روز دحوالارض خبر مي‌دهد. آنها مراقب فرارسيدن اين روز بودند و چون فرامي‌رسيد، ياران و اصحاب خويش را نيز از آن باخبر مي‌ساختند.
سخني از ايت‌الله ملکي تبريزي در پاسداشت روز دحوالارض
خداوند بزرگ در چنين روزي زمين را براي سکناي فرزندان آدم و زندگي بر روي آن آماده فرمود، و روزي‌هاي ما و نعمت‌هاي پروردگار در چنين روزي گسترش يافته است؛ روزي‌ها و نعمت‌هايي که از شماره بيرون است و کسي را ياراي شکر آن نيست. و اگر تو در بزرگي شأن دحوالارض انديشه نمايي حيرت‌زده خواهي شد. و از اين‌جاست که انسان عارف و مراقب روز دحوالارض، در برابر همه اين نعمت‌هاي گوناگون، شکري بر خويشتن واجب مي‌بيند، و چون به قلب خويش مراجعه مي‌کند، مي‌بيند که حتي بر اداي حق ناچيزي از آن همه نعمت‌ها توانا نيست.و چون بنده‌اي نسبت به آن همه نعمت‌ها شناخت حاصل کند، به عجز و کوتاهي خويش در اداي حق آن نعمت‌هاي انبوه اقرار خواهد کرد و تلاش خود را در انجام شکر آنها ناچيز خواهد شمرد و همواره خود را در برابر آفريننده آن همه نعمت‌ها سرافکنده خواهد ديد.
آورده‌اند که...
حسن بن علي وشّا مي‌گويد:من کودک بودم که شب بيست و پنجم ذي‌القعده با پدرم در خدمت امام رضا(ع) شام خورديم. آنگاه آن حضرت فرمود: امشب حضرت ابراهيم(ع) و حضرت عيسي(ع) متولّد شده‌اند و زمين از زير کعبه پهن شده است، پس هر که روزش را روزه بدارد، چنان است که شصت ماه را روزه داشته است.
از حضرت علي(ع) روايت است که فرمود: «نخستين رحمتي که از آسمان به زمين نازل شد، در روز بيست و پنجم ماه ذي‌القعده، روز دحوالارض بوده است. و هرکس اين روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد، به پاداش عبادت صد‌ساله رسيده است؛ عبادت صد ساله‌اي که روز‌هاي آن را به روزه و شب‌هاي آن را به عبادت گذرانيده است. و هر جماعتي که در اين روز گِرد هم ايند و به ذکر پروردگار بپردازند، پراکنده نخواهند شد مگر آنکه خواسته‌هاي آنان برآورده خواهد شد و در اين روز هزاران رحمت از سوي پروردگار نازل مي‌شود که نودونه درصد آن از آنِ کساني است که روزش را به روزه و ذکر مشغول باشند و شبش را به احيا و عبادت».
