به گزارش مشرق، بررسی آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که حجم تجارت ایران و روسیه نه تنها در ۲ دوره تحریم‌های آمریکا کاهش پیدا نکرده، بلکه افزایش چشم‌گیری را نیز تجربه کرده است، به عنوان مثال در سال گذشته میزان صادرات ایران به روسیه بیش از ۱۰۰ درصد افزایش داشته است.
این آمارها نشان می‌دهد که تحریم‌های آمریکا عامل بازدارنده‌ای در مسیر تعاملات اقتصادی دو کشور نیست و در صورت مهیا بودن زیرساخت‌های لازم، میزان تجارت دوجانبه دو کشور می‌تواند جهش قابل ملاحظه‌ای پیدا کند.
ببینید:
فیلم/ افزایش چشم‌گیر صادرات ایران به روسیه
با وجود افزایش صادرات ایران به روسیه در سال ۲۰۲۰ میلادی، متاسفانه سهم ایران از تجارت –بالاخص صادرات– با کشور روسیه همچنان بسیار ناچیز است. در سال ۲۰۲۰ میلادی واردات روسیه از دنیا ۲۳۱.۶ میلیارد دلار بوده که سهم ایران از این بازار چیزی کمتر از ۰.۴ درصد بوده و ایران در جایگاه ۴۱ام صادرکنندگان به روسیه قرار گرفته است.
* لزوم توسعه تجارت با روس‌ها در قالب هلدینگ‌های بزرگ اقتصادی
یکی از دلایل محدود ماندن حجم صادرات ایران به روسیه در مقایسه با ظرفیت دو کشور به زیرساخت‌های ضعیف ترانزیتی ایران بازمی‌گردد. احیای ظرفیت مسیر زمینی از مرز آستارا، خط ریلی قزوین-رشت-آستارا، خط ریلی اینچه‌برون و ترانزیت دریایی از بنادر دو کشور باعث می‌شود که پتانسیل صادراتی ایران به روسیه افزایش یابد.
اما مشکلات تجار ایرانی برای صادرات به روسیه تنها به مسائل ترانزیتی محدود نمی‌شود. در گزارش قبلی پرونده «میدان سرخ» با عنوان «ناکامی تجار خُرد ایران در بازار ابرشرکت‌های روسیه/ لزوم توسعه تجارت با روس‌ها در قالب هلدینگ» اشاره شد که تصاحب بازار ۱۲ میلیارد دلاری روسیه مستلزم شناخت ساختار بازار اقتصادی این کشور و هماهنگی تجار ایرانی برای حضور موثر و هدفمند در این بازار است.
به طور کلی روس‌ها در حوزه تولید و فعالیت‌های تجاری، در سطح کلان کار می‌کنند، درحالی که تولید و بازرگانی در ایران به صورت خرد صورت می‌گیرد و این موضوع یکی از دلایل اصلی عدم موفقیت تجار ایرانی در بازار روسیه است.
ضروری است تجار ایرانی به صورت شراکتی و هلدینگ در بازار اقتصادی روسیه حضور یابند و با تشکیل هلدینگ‌های بزرگ اقتصادی در حوزه صادارات و واردات با کشور روسیه اقداماتی صورت گیرد. به عنوان مثال هلدینگ‌های بزرگی مثل بنیاد مستصعفان، ستاد اجرایی فرمان امام خمینی (ره) و آستان قدس رضوی که امکانات خوبی دارند وارد بازار روسیه شوند.
*فقدان لجستیک و پایگاه‌های تجاری برای محصولات ایرانی در روسیه
در کنار تجارت خرد ایران در بازار روسیه، فقدان پایگاه‌های صادراتی و نظام توزیع زنجیره‌ای نیز از جمله دلایل محدود بودن صادرات تجار ایرانی به روسیه است. در شهرهای مهم کشور روسیه، مرکز تجاری در خور که متعلق به ایرانیان باشد، وجود ندارد. در نتیجه ضرورت دارد در روسیه مراکزی که متعلق و مشهور به ایرانیان و کالاهای ایرانی باشد، احداث شود تا شناخت از محصولات و کالاهای ایرانی بیشتر شود و تجار ایرانی نیز بتوانند با شرایط بهتری به صادرات بپردازند.
فود سیتی در مسکو مرکزی بسیار بزرگ برای عرضه محصولات کشاورزی است، اما به دلیل این که ایرانیان در این مکان از شرایط مناسبی برخوردار نیستند، گاهی به مشکلاتی برخورد می‌کنند که مجبور به فروش محصولات خود، زیر قیمت بازار شده و ناخواسته متهم به دامپینگ می‌شوند.
امین اعظمی کارشناس مسائل روسیه، با اشاره به مشکلات فعلی فروش محصولات ایرانی در روسیه گفت: «نداشتن امکانات لجستیکی در خاک روسیه مانند سایت مستقل تجاری برای کالاهای ایرانی، سردخانه مجهز، فروشگاه زنجیره‌ای خاص برای عرضه کالای ایرانی، اسکله و بار انداز اختصاصی و ... از جمله مهمترین موانع تجار ایرانی در خاک روسیه است».
وی اظهار داشت: «این مسئله زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم فروشگاه‌های بزرگ محصولات مصرفی در کشور روسیه، عمدتاً شاخه‌هایی از فروشگاه‌های اروپایی هستند که از سیاست‌های تحریمی پیروی کرده و برای تأمین نیازهای خود از ایران، ملاحظات کشورهای متبوع خود را در نظر می‌گیرند که فروشگاه‌های بزرگ آشان و ایکیا در این دسته قرار می‌گیرند».
به طور کلی ایران در حوزه تجارت با همسایه‌های شمالی، در لجستیک و زیرساخت‌های صادراتی و تجاری با ضعف‌هایی مواجه است، موضوعی که ضروری است به عنوان یکی از اولویت‌های سازمان توسعه تجارت در دستور کار قرار گیرد.
*پیشنهاد ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای محصولات ایرانی در روسیه
علاوه بر لزوم ایجاد لجستیک و پایگاه‌های صادراتی، ضرورت دارد دولت سیزدهم فکری نیز به حال زنجیره خرده‌فروشی محصولات ایرانی در روسیه کند. زنجیره‌های خرده فروشی (مانند فروشگاه‌های زنجیره‌ای) به طور متوسط ۵۸ درصد از کل حجم معاملات خرده فروشی در روسیه را به خود اختصاص داده‌اند.
استفاده از ظرفیت نهادهای عمومی نظیر آستان قدس رضوی، ستاد اجرایی و بخش خصوصی برای ایجاد پایگاه تخصصی تجاری متعلق به ایرانیان و فروشگاه‌های زنجیره‌ای در این کشور از جمله راهکارهای دولت سیزدهم برای توسعه تجارت با روسیه است. در این مدل می‌توان بر ایجاد زنجیره ارزش از مبدأ شهرها و روستاهای ایران تا محل فروش در شهرهای مختلف روسیه برمبنای بازاریایی دقیق تمرکز کرد.
اعظمی همچنین با اشاره به ایجاد شرکت‌های تخصصی توزیع راهکار دیگری را نیز ارائه می‌دهد و می‌گوید: «ایجاد شرکت‌های توسعه و مدیریت صادرات به‌صورت تخصصی در بخش‌های مختلف نظیر حوزه دارو، تجهیزات پزشکی، قطعات خودرو، صنایع غذایی، محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی و ... از دیگر راهکارهاست».
این کارشناس مسائل روسیه اظهار داشت: «به عنوان مثال برخی شرکت‌های ایرانی می‌توانند با حضور در شهرهای مقصد در روسیه به‌عنوان نماینده توزیع کالاهای شرکت‌های مختلف ایرانی مثلاً نماینده توزیع محصولات بیست شرکت دارویی ایرانی با یک برند مشخص توزیعی قرار گیرند».
در مجموع توسعه تجارت هلدینگ‌محور، ایجاد لجستیک و پایگاه‌های صادراتی و فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای صادرات محصولات ایرای به روسیه از جمله اقداماتی است که باید در دستور کار سازمان توسعه تجارت قرار گیرد.
در گزارشهای بعدی پرونده «میدان سرخ» به بررسی سایر موانع موجود در مسیر توسعه صادرات به روسیه و عملکرد دولت سیزدهم در این باره پرداخته می‌شود.
