به گزارش مشرق، عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران در همایش ملی واکاوی روند پیشبرد سیاست‌های هسته‌ای در دولت یازدهم گفت: در مورد موضوع هسته ای نمی توان تک بعدی کار کرد، نمی توان تنها به صورت سیاسی کار کرد و ابعاد فنی با آژانس را فراموش کرد یا برعکس. بحث هسته‌ای را باید از 3 بعد حقوقی، سیاسی و فنی بررسی کرد.
نگاه من به موضوع هسته‌ای از زاویه ملی است
عراقچی در ادامه گفت: رهبری تاکنون مذاکرات را در کلیت خود قبول داشته‌اند. نگاه من به موضوع هسته‌ای از زاویه ملی است، اصلا از زاویه سیاسی داخلی و این دولت و آن دولت نیست. معتقد نیستم دولت‌های مختلف، رویکردهای مختلف داشته‌اند. این یک مسیر و سیر یکپارچه است. مشخصه این سیر طی یک دهه اخیر این بوده است که در برنامه صلح آمیز خودمان، 3 موضوع را همواره رعایت کردهایم، یک، همواره آماده مذاکره بوده‌ایم و هیچگاه میز مذاکرات را ترک نکرده‌ایم، دوم، همواره آماده شفاف سازی و اعتماد بوده‌ایم البته با توجه به اطمینانی که از خود داشته‌ایم و سوم، همواره بر حقوقمان پا فشاری کردهایم و حقوق خود را بر اساس ان پی تی به صورت کامل دنبال کردهایم، هیچ یک از تعهداتشان را نقض نکرده‌ایم اما در مورد ارجاع پرونده ما به شورای امنیت، این اقدام یک تصمیم سیاسی بود.
وی در ادامه افزود: مذاکرات سال‌های 2003 تا 2005 مرحله اول این ماجرا بود، در آن مقطع شرایط خاصی بود، بعد از یازده سپتامبر بوده و آمریکا وارد افغانستان شده بود و بعد صدام را طی 18 روز حمله به عراق برکنار کردند و بحث‌ها در شرایطی بود که باید بررسی شود. در آن موقع سروصدا بزرگ بر سر راه برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کردند و زمینه را برای مقابله با ایران فراهم کردند. 3 کشور اروپایی وارد مذاکره با ایران شدند و ایران نیز با حسن نیت وارد مذاکرات شد. داوطلبانه پروتکل الحاقی را اجرا کردیم و حتی فراتر از پروتکل، از ما درخواست‌ها داشتند و ما از سر حسن نیت انجام دادیم. این دور مذاکرات برای ما تجربه بد و تلخی شد. نتیجه آن مذاکرات که کمال همکاری را داشتیم، این بود که تعلیق به توقف تبدیل شود. آنها گفتند بهترین تضمین این است که شما برنامه هسته‌ای نداشته باشید، یعنی کل برنامه را جمع کنید. اولین بسته تشویقی آنها یعنی اروپایی‌ها واقعا اهانت آمیز بود، بعد از دو و نیم سال مذاکره، پیشنهاد آنها اینگونه شروع می‌شده که ایران از حق غنی سازی خود انصراف می دهد، و تاسیسات را بر می‌چیند، در مقا بل آنها از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی حمایت می‌کنند، در زمینه کشاورزی حمایت می‌کنند و در زمینه دسترسی به سرعت‌های بالاتر اینترنتی تسهیلاتی می‌دهند.
معاون وزیر خارجه ادامه داد: فردای آن روزی که این بسته تشویقی را فرستادن، آقای روحانی به آنها نامه نوشت و به شدت آن را رد کرد. خواسته آنها در آن مقطع تاسیسات هسته‌ای بود و می‌خواستند دانشمندان خود را به صنایع دیگر بفرستیم و از حق خود صرف نظر کنیم، در آن مقطع این جمع بندی حاصل شد که ما به حقوق خود برای رسیدن به انرژی صلح آمیز هسته‌ای از طریق مذاکره نخواهیم رسید
ما باید در عرصه میدانی خود را ثابت کنیم، هزینه باید بدهیم، قطعنامه و تحریم را تحمل کنیم. لذا تعلیق شکسته شد، و در زمان دولت خاتمی بود، و خود ایشان تعلیق اصفهان را شکستند. این تجربه را گذراندیم، و در عرصه میدانی خود را ثابت کنیم، چرخه سوخت را شروع کنیم و به تکمیل آن برسیم. آنها به سمت تحریم‌ها حرکت کردند و ما به سمت افزایش ظرفیت هسته‌ای از 170 سانتریفیوژ به حدود 20 هزار عدد حرکت کردیم.
موضع ما مذاکره بدون پیش شرط است
عراقچی در ادامه گفت: در مذاکرات، در این مرحله خواسته آنها این بود که اگر می خواهند بحث هسته‌ای حل شود، قطعنامه‌های شورای امنیت را اجرا کنید، و حتی پیش شرط مذاکره را اجرای قطعنامه ها دانستند. موضع ما مذاکره بدون پیش شرط است و این مسیر جلو رفت و آنها به تدریج به مذاکره بدون پیش شرط راضی شدند. اما در مذاکره می گفتند مذاکره با اجرای قطعنامه. در بسته پیشنهادی سال 2008 همان پیشنهادات قبل بود، به علاوه تضمین دسترسی ایران به بازار سوخت هسته‌ای و در کنار آن تهدید نظامی را مطرح می‌کردند. تمام ادوات جنگی خود را در اطراف ایران چیده بودند. یک فضای شدید تحریم همراه با تهدید علیه ما را شروع کردند.
وی ادامه داد: سیاست ما در تمام این سالها این بود که آنقدر مقاومت می‌کنیم تا غرب از تهدید نظامی مأیوس شود و از تحریم هم نتیجه نگیرند تا مجبور به مداکره شوند. تا زمانی که قبول کردند وارد مذاکره واقعی شوند و ما هم آماده مذاکره شدیم، نه به دلیل تحریم‌ها بلکه در عرصه هسته‌ای به آنچه که می خواستیم رسیدیم. در چرخه سوخت از اول تا آخر فناوری را فرا گرفتیم تاسیسات و تجهیزات را فراهم کردیم. نیروی انسانی لازم را نیز تربیت کردیم، مواد لازم را نیز تامین کردیم، در همه این موارد دست ما پر شد، و دیگر لزومی ندارد هزینه بدهیم، اکنون باید به دنبال کم کردن هزینه باشیم. اینطور نیست که تحریم‌ها ما را به زانو درآورد برویم مذاکره کنیم. هزینه داشت، فشار آمد به مرد م، سختی کشیدند، اما به زانو در نیامدیم... چون دستهایمان پر بود وارد مذاکره شدیم.
در توافق نهایی غنی سازی خواهد بود و همه تحریم‌ها برداشته می‌شود
معاون ظریف افزود: نتیجه مذاکره اول در قدم اول توافق ژنو حاصل شد، اینکه ما تصمیم گرفتیم هسته‌ای شویم و هزینه بدهیم، جای این امر را باز می‌گذارد که ببینیم هزینه به چه میزان بوده، یا متناسب بوده یا خیر، اما بدون هزینه نمی شود. توافق ژنو 2 قسمت دارد. یک قسمت نوعی آتش بس بوده است و آتش بس ایجاد می‌کند که فضایی برای مذاکره فراهم شود. اینها فضایی را فراهم می‌کند تا مذاکرات اصلی فراهم شود، یک موافقتنامه بین‌المللی نیست، یک سند سیاسی است. توافق ژنو یک کار دیگر هم کرده است، اصول توافق نهایی را مشخص کرده است. در توافق نهایی غنی سازی خواهد بود، همه تحریم ها برداشته خواهد شد. توافق نهایی دوره زمانی دارد. ایران هم رفع نگرانی خواهد کرد. ما ایجاد اطمینان می‌کنیم که به دو نبال بمب نیستیم، ما اصلا نداشته‌ایم و نمی‌خواهیم داشته باشیم.
وی در مورد دستاوردهای ایران از این توافق نیز گفت: اما دستاوردهای ما اینکه می‌پذیرند ایران غنی سازی داشته باشد و این غنی‌سازی ادامه یابد که بزرگترین دستاورد ماست. در طول یک سال گذشته دعوا بر سر چه بود؟ 6 قطعنامه شورای امنیت تصویب شد که ایران غنی‌سازی را تعلیق کند و ما نکردیم. یک زمانی می‌گفتند 2 ماه تعلیق کنید، ما می‌گفتیم حتی 2 روز هم تعلیق نمی‌کنیم. در 10 سال گذشته بحث هسته‌ای به جنگ اراده‌ها تبدیل شد. نمی‌خواستیم، اجازه دهیم دیگری اراده خود را بر ما تحمیل کنند و تحت سلطه طرف دیگری نمی‌رفتیم. غنی سازی حق ماست، و می‌خواهیم روی حقمان بایستیم. ایران قدرت نه گفتن را دارد، قدرت ایستادن را دارد و در مقابل تهدید و تحریم‌ها عقب نشینی نمی‌کند. آنها چاره دیگری نداشتند و در توافق ژنو گفتند غنی سازی را ادامه دهید. ما آنها را وادار کردیم از گزینه تهدید، تحریم و مذاکره به طرف آخر بیایند، وقتی این امتیاز را دادند، آمریکا در آن تشکیک کرد. این مغالطه بود، ما به دنبال گرفتن این حق نبوده‌ایم، این حق را ما داریم.، ما حق غنی سازی را داریم، چه به رسمیت بشناسند و چه نشناسند.
در صورت توافق نهایی آنها تعهد می‌کنند که مصوبات شورای امنیت را برای برداشتن تحریم‌ها بگیرند
مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران افزود: ما در مذاکره می‌خواستیم حقمان را اجرا کنیم و آنها به حق ما احترام بگذارند و این توافق ژنو به دست آمد. دومین چیزی که در توافق ژنو اتفاق افتاد، قدرتنمایی جمهوری اسلامی در شورای امنیت است. در حالی که مصوبات شورای امنیت برای همه کشورها لازم الاجرا است. در صورت توافق نهایی آنها تعهد می‌کنند که مصوبات شورای امنیت را برای برداشتن تحریم‌ها بگیرند. اگر در مذاکرات فعلی برای تأمین نیازهای عملی ما توافق شد، شد، نشد هم بررسی می‌کنیم. وضعیت قبلی، نیاز ما در چشم انداز غنی سازی صنعتی است. شکستن فضای بین المللی و اجماع بین المللی نیز دستاورد دیگر بود. دستاورد ملت ایران است که 11 سال مقاومت کرد، مذاکره ما متکی به قدرت منتظر است. ما در مذاکرات به دستاوردهای میدانی متکی بودیم، به توانایی‌های دفاعی مان و به مقاومت ما در مقابل تحریم‌های اقتصادی. این دستاورد مرهون مردم و رهبری حکیمانه مقام معظم رهبری بود.
وی اظهار داشت: این منابع قدرت ماست که در مذاکره، ما را به موفقیت رسانده، مهارت‌های دیپلماتیک هم جای خود را دارد. مذاکره یک ابزار است و نه یک هدف، دیپلماسی بدانید ضعیف است و قدرت بدون دیپلماسی مخرب است. نباید به این ابزار دل خوش کرد و نباید از آن تردید کرد، مانند رزمنده‌ای که از سلاح خودش بترسد، نه، مذاکره هرجا که مفید باشد باید به کار گرفته شود، هرجا مضر است نباید به کار گرفته شود. دشمنی طرف متقابل با مذاکره تمام نمی شود. مسیر تقابل تغییر کرده است، مذاکره با آمریکا دقیقا همین است.
اجماع علیه ایران دیگر شکسته است
عراقچی ادامه داد: نظام به این نتیجه رسید که مذاکرات در موضوع هسته‌ای در قالب 5+1 مفید است و در سایر موضوعات نا امید کننده است. سلاح ما در مذاکره اقتدار و انعطاف است. اگر به نتیجه برسیم منافع خود را کسب کردهایم. اگر نرسیم هم هیچ فاجعه‌ای رخ نداده، بر می‌گردیم سر برنامه خودمان، البته دیپلماسی هیچ وقت پایان نمی‌یابد. ولی جمهوری اسلامی ایران به فضای قبل از توافق ژنو بر نمی‌گردد، اجماع علیه ایران دیگر شکسته است.
نگاه من به موضوع هسته‌ای از زاویه ملی است
عراقچی در ادامه گفت: رهبری تاکنون مذاکرات را در کلیت خود قبول داشته‌اند. نگاه من به موضوع هسته‌ای از زاویه ملی است، اصلا از زاویه سیاسی داخلی و این دولت و آن دولت نیست. معتقد نیستم دولت‌های مختلف، رویکردهای مختلف داشته‌اند. این یک مسیر و سیر یکپارچه است. مشخصه این سیر طی یک دهه اخیر این بوده است که در برنامه صلح آمیز خودمان، 3 موضوع را همواره رعایت کردهایم، یک، همواره آماده مذاکره بوده‌ایم و هیچگاه میز مذاکرات را ترک نکرده‌ایم، دوم، همواره آماده شفاف سازی و اعتماد بوده‌ایم البته با توجه به اطمینانی که از خود داشته‌ایم و سوم، همواره بر حقوقمان پا فشاری کردهایم و حقوق خود را بر اساس ان پی تی به صورت کامل دنبال کردهایم، هیچ یک از تعهداتشان را نقض نکرده‌ایم اما در مورد ارجاع پرونده ما به شورای امنیت، این اقدام یک تصمیم سیاسی بود.
وی در ادامه افزود: مذاکرات سال‌های 2003 تا 2005 مرحله اول این ماجرا بود، در آن مقطع شرایط خاصی بود، بعد از یازده سپتامبر بوده و آمریکا وارد افغانستان شده بود و بعد صدام را طی 18 روز حمله به عراق برکنار کردند و بحث‌ها در شرایطی بود که باید بررسی شود. در آن موقع سروصدا بزرگ بر سر راه برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کردند و زمینه را برای مقابله با ایران فراهم کردند. 3 کشور اروپایی وارد مذاکره با ایران شدند و ایران نیز با حسن نیت وارد مذاکرات شد. داوطلبانه پروتکل الحاقی را اجرا کردیم و حتی فراتر از پروتکل، از ما درخواست‌ها داشتند و ما از سر حسن نیت انجام دادیم. این دور مذاکرات برای ما تجربه بد و تلخی شد. نتیجه آن مذاکرات که کمال همکاری را داشتیم، این بود که تعلیق به توقف تبدیل شود. آنها گفتند بهترین تضمین این است که شما برنامه هسته‌ای نداشته باشید، یعنی کل برنامه را جمع کنید. اولین بسته تشویقی آنها یعنی اروپایی‌ها واقعا اهانت آمیز بود، بعد از دو و نیم سال مذاکره، پیشنهاد آنها اینگونه شروع می‌شده که ایران از حق غنی سازی خود انصراف می دهد، و تاسیسات را بر می‌چیند، در مقا بل آنها از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی حمایت می‌کنند، در زمینه کشاورزی حمایت می‌کنند و در زمینه دسترسی به سرعت‌های بالاتر اینترنتی تسهیلاتی می‌دهند.
معاون وزیر خارجه ادامه داد: فردای آن روزی که این بسته تشویقی را فرستادن، آقای روحانی به آنها نامه نوشت و به شدت آن را رد کرد. خواسته آنها در آن مقطع تاسیسات هسته‌ای بود و می‌خواستند دانشمندان خود را به صنایع دیگر بفرستیم و از حق خود صرف نظر کنیم، در آن مقطع این جمع بندی حاصل شد که ما به حقوق خود برای رسیدن به انرژی صلح آمیز هسته‌ای از طریق مذاکره نخواهیم رسید
ما باید در عرصه میدانی خود را ثابت کنیم، هزینه باید بدهیم، قطعنامه و تحریم را تحمل کنیم. لذا تعلیق شکسته شد، و در زمان دولت خاتمی بود، و خود ایشان تعلیق اصفهان را شکستند. این تجربه را گذراندیم، و در عرصه میدانی خود را ثابت کنیم، چرخه سوخت را شروع کنیم و به تکمیل آن برسیم. آنها به سمت تحریم‌ها حرکت کردند و ما به سمت افزایش ظرفیت هسته‌ای از 170 سانتریفیوژ به حدود 20 هزار عدد حرکت کردیم.
موضع ما مذاکره بدون پیش شرط است
عراقچی در ادامه گفت: در مذاکرات، در این مرحله خواسته آنها این بود که اگر می خواهند بحث هسته‌ای حل شود، قطعنامه‌های شورای امنیت را اجرا کنید، و حتی پیش شرط مذاکره را اجرای قطعنامه ها دانستند. موضع ما مذاکره بدون پیش شرط است و این مسیر جلو رفت و آنها به تدریج به مذاکره بدون پیش شرط راضی شدند. اما در مذاکره می گفتند مذاکره با اجرای قطعنامه. در بسته پیشنهادی سال 2008 همان پیشنهادات قبل بود، به علاوه تضمین دسترسی ایران به بازار سوخت هسته‌ای و در کنار آن تهدید نظامی را مطرح می‌کردند. تمام ادوات جنگی خود را در اطراف ایران چیده بودند. یک فضای شدید تحریم همراه با تهدید علیه ما را شروع کردند.
وی ادامه داد: سیاست ما در تمام این سالها این بود که آنقدر مقاومت می‌کنیم تا غرب از تهدید نظامی مأیوس شود و از تحریم هم نتیجه نگیرند تا مجبور به مداکره شوند. تا زمانی که قبول کردند وارد مذاکره واقعی شوند و ما هم آماده مذاکره شدیم، نه به دلیل تحریم‌ها بلکه در عرصه هسته‌ای به آنچه که می خواستیم رسیدیم. در چرخه سوخت از اول تا آخر فناوری را فرا گرفتیم تاسیسات و تجهیزات را فراهم کردیم. نیروی انسانی لازم را نیز تربیت کردیم، مواد لازم را نیز تامین کردیم، در همه این موارد دست ما پر شد، و دیگر لزومی ندارد هزینه بدهیم، اکنون باید به دنبال کم کردن هزینه باشیم. اینطور نیست که تحریم‌ها ما را به زانو درآورد برویم مذاکره کنیم. هزینه داشت، فشار آمد به مرد م، سختی کشیدند، اما به زانو در نیامدیم... چون دستهایمان پر بود وارد مذاکره شدیم.
در توافق نهایی غنی سازی خواهد بود و همه تحریم‌ها برداشته می‌شود
معاون ظریف افزود: نتیجه مذاکره اول در قدم اول توافق ژنو حاصل شد، اینکه ما تصمیم گرفتیم هسته‌ای شویم و هزینه بدهیم، جای این امر را باز می‌گذارد که ببینیم هزینه به چه میزان بوده، یا متناسب بوده یا خیر، اما بدون هزینه نمی شود. توافق ژنو 2 قسمت دارد. یک قسمت نوعی آتش بس بوده است و آتش بس ایجاد می‌کند که فضایی برای مذاکره فراهم شود. اینها فضایی را فراهم می‌کند تا مذاکرات اصلی فراهم شود، یک موافقتنامه بین‌المللی نیست، یک سند سیاسی است. توافق ژنو یک کار دیگر هم کرده است، اصول توافق نهایی را مشخص کرده است. در توافق نهایی غنی سازی خواهد بود، همه تحریم ها برداشته خواهد شد. توافق نهایی دوره زمانی دارد. ایران هم رفع نگرانی خواهد کرد. ما ایجاد اطمینان می‌کنیم که به دو نبال بمب نیستیم، ما اصلا نداشته‌ایم و نمی‌خواهیم داشته باشیم.
وی در مورد دستاوردهای ایران از این توافق نیز گفت: اما دستاوردهای ما اینکه می‌پذیرند ایران غنی سازی داشته باشد و این غنی‌سازی ادامه یابد که بزرگترین دستاورد ماست. در طول یک سال گذشته دعوا بر سر چه بود؟ 6 قطعنامه شورای امنیت تصویب شد که ایران غنی‌سازی را تعلیق کند و ما نکردیم. یک زمانی می‌گفتند 2 ماه تعلیق کنید، ما می‌گفتیم حتی 2 روز هم تعلیق نمی‌کنیم. در 10 سال گذشته بحث هسته‌ای به جنگ اراده‌ها تبدیل شد. نمی‌خواستیم، اجازه دهیم دیگری اراده خود را بر ما تحمیل کنند و تحت سلطه طرف دیگری نمی‌رفتیم. غنی سازی حق ماست، و می‌خواهیم روی حقمان بایستیم. ایران قدرت نه گفتن را دارد، قدرت ایستادن را دارد و در مقابل تهدید و تحریم‌ها عقب نشینی نمی‌کند. آنها چاره دیگری نداشتند و در توافق ژنو گفتند غنی سازی را ادامه دهید. ما آنها را وادار کردیم از گزینه تهدید، تحریم و مذاکره به طرف آخر بیایند، وقتی این امتیاز را دادند، آمریکا در آن تشکیک کرد. این مغالطه بود، ما به دنبال گرفتن این حق نبوده‌ایم، این حق را ما داریم.، ما حق غنی سازی را داریم، چه به رسمیت بشناسند و چه نشناسند.
در صورت توافق نهایی آنها تعهد می‌کنند که مصوبات شورای امنیت را برای برداشتن تحریم‌ها بگیرند
مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران افزود: ما در مذاکره می‌خواستیم حقمان را اجرا کنیم و آنها به حق ما احترام بگذارند و این توافق ژنو به دست آمد. دومین چیزی که در توافق ژنو اتفاق افتاد، قدرتنمایی جمهوری اسلامی در شورای امنیت است. در حالی که مصوبات شورای امنیت برای همه کشورها لازم الاجرا است. در صورت توافق نهایی آنها تعهد می‌کنند که مصوبات شورای امنیت را برای برداشتن تحریم‌ها بگیرند. اگر در مذاکرات فعلی برای تأمین نیازهای عملی ما توافق شد، شد، نشد هم بررسی می‌کنیم. وضعیت قبلی، نیاز ما در چشم انداز غنی سازی صنعتی است. شکستن فضای بین المللی و اجماع بین المللی نیز دستاورد دیگر بود. دستاورد ملت ایران است که 11 سال مقاومت کرد، مذاکره ما متکی به قدرت منتظر است. ما در مذاکرات به دستاوردهای میدانی متکی بودیم، به توانایی‌های دفاعی مان و به مقاومت ما در مقابل تحریم‌های اقتصادی. این دستاورد مرهون مردم و رهبری حکیمانه مقام معظم رهبری بود.
وی اظهار داشت: این منابع قدرت ماست که در مذاکره، ما را به موفقیت رسانده، مهارت‌های دیپلماتیک هم جای خود را دارد. مذاکره یک ابزار است و نه یک هدف، دیپلماسی بدانید ضعیف است و قدرت بدون دیپلماسی مخرب است. نباید به این ابزار دل خوش کرد و نباید از آن تردید کرد، مانند رزمنده‌ای که از سلاح خودش بترسد، نه، مذاکره هرجا که مفید باشد باید به کار گرفته شود، هرجا مضر است نباید به کار گرفته شود. دشمنی طرف متقابل با مذاکره تمام نمی شود. مسیر تقابل تغییر کرده است، مذاکره با آمریکا دقیقا همین است.
اجماع علیه ایران دیگر شکسته است
عراقچی ادامه داد: نظام به این نتیجه رسید که مذاکرات در موضوع هسته‌ای در قالب 5+1 مفید است و در سایر موضوعات نا امید کننده است. سلاح ما در مذاکره اقتدار و انعطاف است. اگر به نتیجه برسیم منافع خود را کسب کردهایم. اگر نرسیم هم هیچ فاجعه‌ای رخ نداده، بر می‌گردیم سر برنامه خودمان، البته دیپلماسی هیچ وقت پایان نمی‌یابد. ولی جمهوری اسلامی ایران به فضای قبل از توافق ژنو بر نمی‌گردد، اجماع علیه ایران دیگر شکسته است.
