به گزارش مشرق، حمله هوایی ارتش ترکیه به مواضع پ. ک. ک در شنگال یا سنجار، یک اتفاق عجیب و غیرمنتظره نبود. از مدتها پیش انتظار می‌رفت که ترکیه به صورت زمینی وارد دیار کردهای ایزدی نشود و به صورت هوایی حمله کند، اما این نکته غیرقابل پیش بینی بود که نیروی هوایی ترکیه در رصد، هدف گیری و ضربه زدن، دچار خطای بزرگی شود و به جای نیروهای پ. ک. ک، افرادی از یگان‌های پیشمرگ تحت امر مسعود بارزانی را مورد هدف قرار دهد.

در این واقعه، ۶ نیروی پیشمرگ اقلیم کردستان عراق جان خود را از دست دادند و نهایت کاری که ترکیه انجام داد، این بود که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور و بن علی یلدرم نخست وزیر ترکیه در تماس تلفنی با مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق، صرفاً به بیان تاثر و تاسف بسنده کردند. جالب اینجاست که تنها دو روز پس از واقعه شنگال و کشته شدن پیشمرگ‌های کُرد به خاطر حملات هوایی ترکیه، نیچروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان عراق برای حضور در نشست آتلانتیک به استانبول سفر کرد و برخی رسانه‌های کُردی عکسی را منتشر کردند که در آن، نیچروان بارزانی، جان باس سفیر آمریکا در ترکیه و قدیر توپ باش شهردار استانبول در برابر درب ورودی هتل محل برگزاری نشست مزبور ایستاده‌اند و رجب طیب اردوغان برای سلام دادن به سوی آنها قدم بر می‌دارد.  

پس از این واقعه، مسعود بارزانی سکوت کرد. او نه موضع گیری شخصی کرد و نه به رسم معمول از ترکیه درخواست بررسی و توضیح کرد. دیگر سران حزب دموکرات کردستان عراق نیز در این مورد موضع سفت و سختی نگرفتند و به عبارتی روشن، همه فهمیدند که به خاطر حفظ رابطه با ترکیه، بهتر است سکوت کنند.

این در حالی است که چند ماه پیش و در مورد حملات توپخانه‌ای ایران علیه مخالفین مسلح مستقر در اقلیم کردستان عراق، شاهد موضع گیری‌های سفت و سخت سران پارتی یا حزب دموکرات بودیم. پس می‌توانیم بگوییم که رابطه با ترکیه، برای اقلیم کردستان عراق و به ویژه برای حزب دموکرات و مسعود بارزانی، نه تنها ارزشمند و استراتژیک است، بلکه جنس و ماهیت آن به گونه‌ای است که باید برای حفظ و تقویت رابطه، برخی هزینه‌ها را پذیرفت.

واقعیت این است که ترکیه برای اربیل به یک کانال سیاسی و یک کریدور اقتصادی بسیار مهم و حیاتی تبدیل شده و این مساله نه تنها بر روابط دوجانبه آنکارا – اربیل، بلکه بر رویکردهای حزب دمکرات در مورد بغداد و مسائل دیگر نیز، تا حد زیادی تاثیر گذاشته است.

یکی از ابعاد مهم رابطه اربیل – آنکارا، پرونده سوریه و نگرش خاص ترکیه نسبت به مخالفین سوری است. برخلاف برخی تحلیل‌های مرسوم، اردوغان در پرونده ترکیه، با کردها مشکلی ندارد و نفس قدرت گرفتن قوم کُرد و احتمال تشکیل یک اقلیم جدید، اردوغان را نگران نمی‌کند؛ بلکه ژرفای هراس و نگرانی او، صرفاً به خاطر گفتمان پ. ک. ک و قدرت گرفتن پ. ک. ک در جوار مرز نهصد کیلومتری ترکیه و سوریه است.

می‌دانیم که در چند سال اخیر، ترکیه در تمام دوره‌های مذاکرات ژنو و حتی چند مذاکره اخیر آستانه، همواره دو رویکرد خاص در مورد کردهای سوری داشته است؛ نخست: اعمال فشار بر آمریکا و روسیه و دیگران و راضی کردن آنان برای این که «حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه» (PYD) و رفقای صالح مسلم را به مذاکرات دعوت نکنند. دوم: تلاش برای سهیم کردن و مشارکت دادن مخالفین کُرد سوری وابسته به بارزانی یا «شورای میهنی کردهای سوریه» (ENKS).

بنابراین بارزانی امیدوار است که با این بردباری‌ها و دندان بر جگر نهادن‌ها، در معادلات آتی سوریه و در مناطق کردنشین آن کشور، سهمی هم به کردهای شورای میهنی داده شود.

دور از انصاف است اگر به این نکته مهم اشاره نشود که بارزانی و دیگر سران حزب دموکرات، قبلاً، برای خروج پ. ک. ک از شنگال بارها از راه‌های مسالمت آمیز و بیان اعتراض شفاهی نیز استفاده کرده‌اند اما پ. ک. ک در این مورد لجاجت به خرج داد. ولی در هر حال، اقدام ترکیه که بدون هماهنگی با عراق انجام شده بود، این واقعیت را نشان می‌دهد که اربیل، در مسیر حفظ رابطه با ترکیه، حتی به پرداخت هزینه‌های سنگین و تداعی خاطرات تلخ درگیری بین کردها نیز راضی می‌شود و این مساله‌ای است که در آینده، می‌تواند هزینه‌های سنگینی روی دست بارزانی بگذارد.

یادداشت:‌ محمد علی دستمالی