به گزارش مشرق، حماسه حسینی و قیام جضرت سیدالشهداء حسین بن علی(ع)، ‌ظریف‌ترین بستر تبلیغ و پیام‌رسانی دین است چراکه آن حضرت در جای جای مختلف و در بیان اهداف حرکت خویش، اشاراتی به وضع موجود جامعه داشته و از نابسامانی‌های فکری و انحرافات عقیدتی و عدم تشخیص صحیح حق و باطل و گمراهی اهل زمانه و فتنه‌های فتنه‌گران و دو رویی منافقان خبر داده است.

دشمن نیز که به تأثیرگذاری قیام عاشورا بر عزاداران حسینی پی برده و بیداری مسلمانان را وابسته به عزاداری‌ بر حضرت سید الشهداء(ع) می‌داند، همواره در پی آن است تا با چهره‌های مختلف عرض اندام کرده و مؤلفه‌های مهمی همچون محتوی، ساختار، مجری و مبلغان را مورد هجمه قرار دهد.

دشمنان با تبلیغات بسیار جذاب در صدد خشکاندن ریشه این حادثه تاریخی از راه القاء شبهه، تحریف و بی خاصیت نشان دادن عزاداری، به ویژه در عزای حضرت سیدالشهدا(ع) برآمده‌اند.

بر همین اساس،‌ حجت‌الاسلام محمد اسماعیل عبداللهی به تألیف کتاب «عاشورایی برای عاشورا» همت گماشت تا با هدف آسیب‌شناسی مجالس عزاداری، آفت‌ها و آسیب‌های فعلی در عزاداری‌ها را مورد بررسی قرار داده و به ارائه راهکارهای برون رفت و پیشنهادات عملی بپردازد.

سرفصل‌های عمده کتاب

بر اساس این گزارش، کتاب «عاشورایی برای عاشورا» شامل سه سرفصل عمده «معنی شناسی عزاداری»، «آسیب‌ها و دلایل شکل گیری» و «راه برون رفت» می‌شود و در پایان آن فصلی برای ارائه پرسش و پاسخ و استفتائات مربوطه پیوست شده است.

معنی شناسی عزاداری

در فصل نخست این کتاب تحت عنوان «معنی شناسی عزاداری»، عزا و عزاداری در لغت و اصطلاح تعریف و سپس تاریخچه آن در سنت رسول خدا(ص)، حضرت فاطمه زهرا(س) و عایشه ذکر شده است.

عزا در فرهنگ معین به معنای شکیبایی در مصیبت، سوگ، ماتم و تعزیت است و در اصطلاح به معنای زاری، شیون، به حالت ماتم درآمدن و لباس سیاه پوشیدن می‌باشد. همچنین عزاداری در اسلام نخستین بار پس از جنگ احد و شهادت حمزه از سوی صفیه و پیامبر اکرم(ص) صورت گرفت.

قابل ذکر است، در قمستی دیگر از فصل نخست کتاب با عناوینی همچون زنده نگه داشتن مکتب اسلام، نشر فرهنگ عاشورا، تجدید بیعت با اهل‌بیت(ع)، اهمیت عزاداری از دیدگاه اهل‌بیت(ع)، پیوند عمیق عاطفی میان مردم و الگوهای راستین امت، ارشاد و اصلاح جامعه و عزاداری مظهر محبت و دوستی، به شرح فلسفه عزاداری بر مصائب حضرت سیدالشهدا(ع) پرداخته شده است.

نویسنده در این کتاب، به مهم‌ترین فلسفه عزاداری بر حضرت سید الشهدا(ع) کرده و می‌نویسد «اگر به هدف قیام حضرت امام حسین(ع) توجه کنیم، در می‌یابیم که مهم‌ترین هدف آن حضرت زنده نگه داشتن اسلام بوده است»؛ «بنابراین زنده نگه داشتن حماسه حسین(ع)، زنده نگه داشتن اسلام است».

آسیب‌ها و دلایل شکل گیری

فصل دوم کتاب «عاشورایی برای عاشورا» تحت عنوان «آسیب‌ها و دلایل شکل گیری» آسیب‌های احتمالی مجالس حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را در ابعاد رفتاری، اندیشه و مبانی فکری، گفتاری و نوشتاری تقسیم کرده و پس از ذکر اقسام این ابعاد به بیان علل و ریشه‌های ورود تحریفات در عزاداری‌ها می‌پردازد.

بر اساس نویسه‌های داخل این کتاب، آسیب‌ها در بُعد اندیشه و مبانی فکری، در حقیقت به انگیزه‌ها و جهت‌گیری‌های دست اندرکاران و اثرگذاران بر این مجالس باز می‌گردد.

آسیب‌های فکری

«آسیب در بُعد اندیشه و مبانی فکری یعنی همان اهداف راهبردی که بر محتوا و چهارچوبه این گونه مجالس حاکم است و به این مجالس سمت و سو می‌بخشد؛ مانند مواضع و واکنش‌هایی که از طرف فرقه‌های مختلف مسلمانان درباره عزای امام حسین(ع) گرفته می‌شود. شبهات وهابیت، توطئه‌های استکبار، سوء استفاده سکولارها، غفلت از نشر معارف، نگاه کاسب کارانه ذاکران به مقوله عزاداری و ...»

عباراتی همچون عاشورا روزی که عاشق به معشوق رسیده است، یزید قاتل نیست، نه دشنام نه دوست و چرا دروغ می‌گویید، شبهات وارده از سوی اهل‌سنت و وهابیت برای آسیب زدن به عزاداری‌ها است که اقسام بُعد اندیشه و مبانی فکری آسیب‌های عزاداری را در این کتاب تشکیل داده است.

آسیب‌های گفتاری

آسیب‌های گفتاری و نوشتاری سخنانی هستند که از لحاظ محتوا مطابق موازین شرعی و حقایق تاریخی نبوده و نهضت عاشورا را تخریب می‌کنند؛ تحریف لفظی و معنوی، دروغ، غلو، سوژه‌های حزن آور و سخنان ذلت بار بخشی از آسیب‌های گفتاری است.

در آفت‌ها و آسیب‌های گفتاری، صداقت فدای افزایش مصیبت، امام حسین(ع) قربانی بدعت‌ها و تضعیف و تحقیر سبب غفلت از محتوا شده است؛ از این میان بدعت که رسمیت دادن به شیوه‌ای بدون اصالت و جوهره الهی است، مهم‌ترین آسیب گفتاری و نوشتاری شده است و حتی با بررسی وقایع عاشورا در می‌یابیم که امام حسین(ع) خود نیز قربانی بدعت‌ها شده است.

این کتاب در تقسیم بندی‌ آسیب‌های گفتاری عزاداری، مواردی همچون خواندن روضه‌های دروغین و بی پایه، استفاده اشعار بی محتوا، به کار بردن الفاظ سخیف و ادبیات سخیفانه و مکشوفه خواندن مصیبت را از مهم‌ترین بدعت‌ها و آفت‌های نوشتاری و گفتاری در عزاداری‌ بر مصائب حضرت سیدالشهدا(ع) برشمرده است.

همچنین از بین بردن برخی سنت‌های پسندیده، فاصله گرفتن از ماهیت حقیقی و ناب عزاداری، گفتارهای برخواسته از گرایش صوفی گرایانه، دنباله روی از مستمع، طبقه بندی مستمعان و عرفی گرایی، اظهار نظر جاهلانه، طرح یک جانبه سیمای معصومین(ع)، غلو، دروغ، مطالب ذلت آمیز، سست بیان کردن معارف اسلامی، خواب و مکاشفه، جدایی دین از سیاست و اظهار مطالب موهن از دیگر بدعت‌ها و آسیب‌های گفتاری و نوشتاری عزاداری‌ها است.

آسیب‌های رفتاری

آسیب‌های رفتاری که برگشت به حوزه عملکردها دارد، به شیوه‌های نامطلوب اجرای مجالس امام حسین(ع) اشاره می‌کند که چهره بدی از قیام عاشورا و مذهب شیعه در اذهان بدخواهان ترسیم می‌کند.

اسراف و تجمل، بی توجهی به شعائر دینی، تظاهر و ریا، رعایت نکردن حقوق دیگران، سود جویی، استفاده از سبک‌های مبتذل و تقلیدی غربی، شور محوری به جای شعور محوری، برخورد کاسب کارانه، توجه بیش از حد به قالب و ظاهر مداحی، غفلت از تهذیب نفس، باندبازی و مرید بازی و ارتباط نداشتن با علما و روحانیان از جمله آسیب‌های رفتاری است که عزاداری را آلوده به مسائل غیر ارزشی و غیر اصولی کرده و در مواردی موجب خسارات جبران ناپذیری شده است.

نویسنده در قسمتی از این کتاب که به آسیب‌های رفتاری عزاداری پرداخته شده، به مضرات ارتباط نداشتن با علما و روحانیان اشاره می‌کند و می‌نویسند: «مداح و غیر مداح اگر با روحانیت و علمای ربانی ارتباط نداشته باشند، در معرض سقوط قرار دارند و فرقی بین بی سواد و روشنفکر آن‌ها نیست. نتیجه ارتباط نداشتن با روحانیت و علمای دین، وارد شدن انواع و اقسام بدعت‌ها در مجالس حسینی است».

ریشه‌های ورود تحریفات در عزاداری

در ادامه فصل دوم کتاب «عاشورایی برای عاشورا» به علل و ریشه‌های ورود تحریفات در عزاداری‌ها اشاره شده و نقش حکومت‌ها و تاریخ نگاران را مهم‌ترین علل ورود تحریفات به تاریخ عاشورا و در پی آن ایجاد تحریف در عزاداری ذکر کرده است.

خشک مغزی و جمود فکری، تمسک به روایات تسامح در ادله سنن، جمود تاریخی، سهل انگاری و تسامح منفی در به کارگیری روش‌ها، سکوت یا تأیید نخبگان دینی در برابر گفته‌های غلط ، تبدیل شدن عزاداری به عادت، آمیخته شدن فرهنگ‌های قومی و سرزمینی با عزاداری و ضعف دانش و بینش عمومی جامعه بخشی از علل ورود تحریفات در عزاداری‌ها است.

همچنین تفکر «هدف، وسیله را توجیه نمی‌کند»، تحلیل نادرست تاریخ، غلو در اشعار، دگرگونی فضای اجتماعی و تغییر در گفتمان عاشورا، تبیین نشدن فلسفه صحیح قیام، تمایل به اسطوره سازی و افسانه پردازی، برخورد عاطفی صرف با مقوله عزاداری و تقدیر گرایی در تفکر دینی از دیگر ریشه‌های وارد شدن تحریفات به عزاداری‌ها است.

در بخشی از توضیح علل ورود تحریفات به عزاداری‌ها، تعصب‌های بی جا و خشک مغزی، تباهگر اندیشه و فکر دانسته شده که از مهم‌ترین دلایل وقوع تحریف در حماسه حسینی است.بخشی از این تعصب به نقل تاریخ باز می‌گردد که چنان چه موافق یا خلاف موضوعی باشد، در همان مسیر حرکت کرده و به پردازش دروغ یا حذف قسمت‌هایی از تاریخ انجامیده است.

راه‌کارهای برون رفت از آسیب‌ها

شایان ذکر است، حجت‌الاسلام عبداللهی در فصل سوم کتاب «عاشورایی برای عاشورا» به بیان راهکارها و پیشنهادهایی عملی برای برون رفت از آسیب‌های عزاداری پرداخته است و برای مقابله با این‌گونه آسیب‌ها و آفت‌ها، نکاتی را مطرح کرده که اهم آن‌ها توجه به فرمایش‌های امام راحل خمینی کبیر(ره) و رهنمود‌های رهبر معظم انقلاب است.

با توجه به فرمایشات امام خمینی(ره) به نکاتی از جمله حفظ سنت‌ها در عزاداری و پاکسازی آن‌ها از مسائل غیر اسلامی، توجه به کیفیت عزاداری، عمل نمودن علما، خطباء و مردم به وظایف خود، تبیین وضعیت قیام امام حسین(ع)، تبلیغ رمز پیروزی در مجالس، درس آموزی از عاشورا و تبیین بعد سیاسی کربلا می‌توان دست یافت که در کتاب مذکور به تفصیل درباره آن‌ها و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب پرداخته شده است.

مقام معظم رهبری در دیدار با اقشار مختلف مردم قم در سال 1386 فرمودند «قیام امام حسین(ع) و حادثه عاشورا از جمله مقاطع بسیار مهم در تاریخ بشر و متحول کننده آن است. با وجود مخالفت‌های فراوان، این واقعه در طول زمان زنده مانده است. عزاداری امام حسین به معنای زنده نگه داشتن و حفظ ارزش‌های معنوی است. همه عزاداران از جمله گویندگان، وعاظ و مداحان باید مراقب باشند که شأن و جایگاه این حقیقت عزیز را حفظ کنند. مبادا برخی خرافه‌ها یا کارهای غیر معقول موجب ضایع شدن عزاداری امام حسین(ع) شود».

بر اساس فرمایشات رهبر معظم انقلاب در جمع روحانیان استان کهکیلویه و بویر احمد در سال 1373 مجالس عزاداری حسینی باید دارای سه ویژگی مهم باشد. این‌گونه مجالس بایستی محبت به اهل‌بیت(ع) را زیاد کرده و معرفت مردم نسبت به اصل حادثه عاشورا را روشن‌تر و واضح‌تر کند و نیز ایمان و معرفت دینی عموم عزاداران را افزایش دهد.

لزوم رعایت بایسته‌های عزاداری

به اعتقاد نویسنده کتاب «عاشورایی برای عاشورا» رعایت بایسته‌های عزاداری همچون برنامه ریزی صحیح برای برگزاری مجالس، عدم ایجاد مزاحمت برای مردم، طولانی نشدن عزاداری، رعایت اخلاص و تواضع و اجتناب از ریا، برخورد مناسب با عزاداران، استفاده از سخنرانان معتبر و آگاه، توجه به شعارها و نوشته‌ها بر روی پرچم‌ها، رعایت امانت و دقت در مصرف صحیح وجوهات و صرفه جویی در تمام زمینه‌ها می‌تواند تأثیر بسزایی در برون رفت از آسیب‌های عزاداری داشته باشد.

همچنین آشنایی با احکام عزاداری، انتقاد سازنده، شیوه صحیح مقابله با آسیب‌ها، طرح گفتمان ضد ارزشی آسیب‌ها، وظیفه علماء و روحانیان، آموزشی مداحی، برخورد سازمانی و اصولی با ناهنجارها و عرضه شعر و سبک مناسب از دیگر راه‌کارهای برون رفت از آسیب‌ها و آفات عزاداری است.

پیوست کتاب

گفتنی است، در پایان این کتاب، بخشی تحت عنوان پرسش و پاسخ پیوست شده که به نقل شبهات مطرح عزاداری و پاسخ علمی و تفصیلی به آن‌ها پرداخته و پس از آن نیز بخشی برای بیان استفتائات عزاداری و پاسخ مراجع عظام تقلید اختصاص داده شده است.