جایی در سواحل شهر بندرعباس و نزدیک به کارخانجات نیروی دریایی ارتش، ناو خارک، چند ماهی است که در کارخانجات است و متخصصان ایرانی در حال انجام تعمیرات اساسی روی آن هستند.

 

ناو پشتیبانی خارک ویژگی‌های بسیار مهم و متمایزکننده‌ای دارد، این ناو تقریبا 33 هزار تُن وزن داشته و همزمان می‌تواند 3 یگان را در دریا و در حین حرکت از لحاظ سوخت، مهمات، تجهیزات و . . . پشتیبانی کند. خارک، قابلیت حمل 3 بالگرد را داشته و می‌تواند بیش از 500 نفر را نیز با خود به ماموریت ببرد.

بزرگترین ناو خاورمیانه همچنین می‌تواند 17 هزار تُن سوخت با خود حمل کرده و با همین سوخت و جیره غذایی 6 ماهه‌ای که با خود حمل می‌کند، از مسیر دریایی خط استوا، 2 و نیم بار دور کره زمین را بدون توقف، دور بزند.

این ناو عظیم‌الجثه از سال 88 تا 92، هشت ماموریت مهم و دوردست داشته که جمعا اگر هر ماموریت را به طور میانگین 90 روز حساب کنیم، خارک در بازه زمانی 4 ساله، 720 روز را در ماموریت گذرانده است و از سال 93 تا کنون (به مدت 2 سال)، تحت تعمیرات اساسی قرار گرفته و در آینده نزدیک و پس از پایان یافتن تعمیرات، احتمالا راهی یک ماموریت اروپایی خواهد شد.

طول این ناو بیش از 200 متر است و چون اسکله‌ای به این اندازه برای پهلوگیری آن در کارخانجات نداجا وجود ندارد، نداجا اسکله‌ای مخصوص برای این ناو عظم‌الجثه در حوالی همان کارخانجات طراحی و ساخته‌ تا ناو بتواند در آن پهلوگیری کرده و اقدامات لازم روی آن انجام شود.

همراه با تیم خبری و همراهان‌مان از نیروی دریایی، راهی آن منطقه شدیم و روی عرشه ناو رفتیم. به محض اینکه واردش شدیم، فرمانده ناو به استقبال‌مان آمد و چند متخصص را همراه‌مان کرد تا خودش و یک تیم تخصصی برای پاسخ به سوالات‌مان و توضیح اقدامات انجام شده، در صحنه حاضر باشند.

کار را که شروع کردیم، نمی‌دانستیم فرمانده ناو ما را کجا می‌برد، فقط دنبالش راه افتادیم و چند طبقه در قلب ناو پایین رفتیم؛ جایی در طبقات پایینی ناو به بخشی رسیدیم که "قلب ناو" بود و متخصصان تعمیرات اساسی ناو به تعمیرش افتخار زیادی می‌کردند.

 

 

علت این افتخار را نمی‌دانستیم، ابتدا شاید خیلی برای‌مان جلب توجه نکرد که چه کاری انجام شده است اما وقتی مدیر پروژه تعمیرات اساسی دیگ بخار ناو خارک، کار را برای‌مان توضیح داد، ما هم به کاری که انجام شده بود، افتخار کردیم.

جالب است بدانید که، ناو خارک برخلاف بسیاری از ناوها، از دیگ بخار برای تامین انرژی مورد نیازش استفاده می‌کند و می‌توان دیگ بخار این ناو را قلب تپنده‌اش حساب کرد. پس از سال‌ها، دیگ‌های بخار خارک کهنه و قدیمی شده بودند و احتمال داشت که با ادامه کار، حادثه‌ بدی برای ناو اتفاق بیفتد لذا متخصصان نیروی دریایی تصمیم گرفتند که دیگ‌های بخار را تعمیر اساسی کنند.

ناو خارک، مجموعا 2 دیگ بخار دارد که در هر دیگ، 11 تن آب در دل لوله‌های آن قرار می‌گیرد که با بخار شدن آب‌ها، انرژی‌ای تولید شده و به سمت توربین‌ها می‌رود و با انتقال انرژی تولید شده در توربین‌ها به شافت و چرخش آن، نهایتا پروانه به چرخش درآمده و ناو حرکت می‌کند.

این دیگ‌های بخار حساس و پیچیده، حالا بعد از گذشت سالیان متمادی و کارکرد زیاد و پایین آمدن راندمان آن، باید تعمیر اساسی می‌شدند که متخصصان نداجا کار تعمیر اساسی آن را بدون حتی کمک یک مشاور خارجی، مدت‌ها بود که آغاز کرده بودند.

 

 

در جریان تعمیر دیگ بخار، بالغ بر 1600 لوله در ساختار دیگ بخار وجود داشت که همگی توسط متخصصان تعویض شده و سایر بخش‌های دیگ نیز یا تعویض و یا تعمیر اساسی شدند. فرمانده ناو می‌گفت که غیر از پوسته دیگ بخار، تمام بخش‌های مرتبط با هر دو دیگ بخار را تعویض کردیم به طوری که می‌توان گفت که این دیگ‌ها کاملا تعویض شده‌اند.

جالب اینکه در فرآیند این اقدام مهم، نیروی دریایی ارتش حتی از یک قطعه خارجی هم استفاده نکرده بود و تمام قطعات، لوله‌ها و تجهیزات جدیدی که روی دیگ‌های بخار نصب شده بودند، تماما ایرانی بودند.

از دیگ بخار که گذشتیم، گفتند کمی آن طرف‌تر هم اقدام مهمی صورت گرفته است. از پله‌ها و مسیرهای تنگ و صعب العبوری رد شدیم، به جایی رسیدیم که خیلی شلوغ و پر از تجهیزات بود. آنجا دیگ‌های بخار دیگری قرار داشت.

ناو خارک علاوه بر 2 دیگ بخار اصلی، چند دیگ بخار فرعی هم دارد که وظیفه‌شان تولید بخار اولیه است، یعنی قبل از اینکه دیگ‌های بخار اصلی شروع به کار کنند، این دیگ‌ها فعال شده و بخار اولیه را تولید می‌کنند تا زمانی که دیگ‌های بخار اصلی فعال شده و با کمک توربین‌ها، انرژی لازم را تولید کنند.

متخصصان ایرانی نه تنها دیگ‌های اصلی،‌ بلکه دیگ‌های بخار فرعی ناو خارک را هم تعمیر اساسی کرده بودند و از تجهیزات نویی که روی دیگ‌ها نصب بود و هنوز کاورهای‌شان را جدا نکرده بودند، مشخص بود که تازه کار تعمیرات‌شان تمام شده است.

دیگ‌های فرعی نیز به صورت کاملا بومی و با استفاده از توان و تجهیزات ایرانی تعمیر اساسی شده بودند که در مهمترین بخش، محفظه‌های آب دیگ‌ها به طور کامل تعویض شده و نمونه اصلی کنار گذاشته شده و نمونه‌ ایرانی جایگزین شده بود.

اما سوالی برای‌مان پیش آمد؛ قبل از اینکه دیگ‌های بخار فرعی و اصلی، فعال شده و تولید انرژی کنند، برق ناو از کجا تامین می‌شود؟ مدیر پروژه برای پاسخ به سوال‌مان، ما را سر تجهیزاتی برد تا از نزدیک چیزی را نشان‌مان دهد.

کمی آن طرف‌تر از دیگ‌های بخار، 2 دستگاه ژنراتور وجود داشت که قبل از آمدن دیگ‌های بخار به مدار تولید انرژی، 500 کیلووات برق تولید می‌کردند اما نیاز بود که تحت تعمیرات اساسی قرار بگیرد و متخصصان ایرانی توانسته‌ بودند این ژنراتورها را به طور کامل اورهال کنند.

اما این ژنراتورها هم تمام آن چیزی نبود که برق برای ناو تولید کند، 4 دستگاه توربو آلترناتور نیز در ناو خارک وجود داشت که جمعا 6 هزار کیلو وات برق تولید می‌کرد. این دستگاه‌ها هم چون عمرشان تقریبا تمام شده بود، توسط مهندسان ایرانی به طور کامل بازسازی و با تعویض و تعمیر اکثر قطعات، مثل روز اولش شده بودند.

نام توربین به میان آمد، این هم قابل توجه است که بدانید نیروی دریایی ارتش توربین‌های حساس ناو را هم تعمیر اساسی کرده بود. این توربین‌ها، توربین‌های سه گانه نام داشتند که LP یا همان فشار ضعیف، HP یا همان فشار قوی و توربین Astern یا همان توربین عقب، بودند که نداجا علاوه بر تعمیر برخی قطعات، با تامین قطعه، بخش زیادی از قطعات و تجهیزات توربین‌ها را هم تعویض کرده است.

 

 

یکی از دیگر بخش‌های مهم ناو خارک را هم از نزدیک دیدیم؛ سیستم کنترل ایمنی ناو نام داشت که در بخش سخت‌افزارش، 7 سال بود که به مشکل خورده و کاملا از کار افتاده بود. توسط همین سیستم باید ایمنی تمام بخش‌های ناو هر لحظه چک می‌شد اما از کار افتادنش، زحمت کارکنان ایمنی را دوچندان کرده بود چون باید بسیاری از بخش‌ها را دستی و چشمی چک می‌کردند.

اما حالا، متخصصان ایرانی توانسته‌ بودند با تعویض و تعمیر قطعاتی از این سیستم، آن را اورهال کنند و زمان بازدید ما از ناو، سیستم کنترل ایمنی ناو خارک، به طور کامل کار می‌کرد.

 

تردد در داخل محوطه موتورخانه سخت شده بود اما به طبقات پایینی و زیر خط آب‌خور ناو رفتیم. در آنجا 16 دریچه ورودی آب‌شور 200 میلیمتری و 800 میلیمتری بود که ورودی آب شور به داخل ناو را تامین می‌کردند. نیروی دریایی این دریچه‌های خاص را نیز که تامین کننده آب شور داخل کشتی بودند را تعویض کرده بود تا احتمالا در آینده دچار مشکل نشوند.

غیر از این موارد، سیستم هدایت ناو نیز در حال تغییر به سیستم دیجیتال بود که این واقعا یکی از اقدامات مهم دیگری بود که در صورت به ثمر نشستن و نهایی شدن، فرمانده ناو دیگر می‌تواند دستورات را دیجیتالی صادر کند.

ناو خارک آنقدر بزرگ است که در چند ساعت نمی‌توان از همه‌ی بخش‌هایش بازدید کرد، ما هم که فرصتی برای بازدید از سینه، پاشنه و به‌خصوص یگان پهپادی ناو و سایر بخش‌های ناو نیافته بودیم، مجبور شدیم ناو را ترک کنیم، ناوی که حالا نو نوار شده و می‌توان با توجه حجم گسترده استفاده از توان داخلی و تجهیزات ایرانی در آن، خارک را نماد تکیه بر توان داخلی معرفی کرد.