نظر به بحث های موجود در خصوص امکان استفاده از ابزارهای نجومی برای
استهلال و کفایت آنها و التفات به نظرات مخالفان رویت هلال با چشم مسلح،
خواهشمند است دو نکته در این خصوص لحاظ گردد:
1- یکی از استدلالات مهم موافقان دوربین به مخالفان رویت با چشم مسلح، مقایسه
این مساله با غیبت به صورت تلفنی است و اینکه اگر استفاده از ابزار حجیت
نداشته باشد ، باید گفت که غیبت با تلفن ممکن نیست!
گر چه این استدلال جالب و متین به نظر می رسد اما باید اشاره کرد که خالی
از اشکال نیست. چرا که خاصیت تلفن این است که امانت دار است اما ابزار
نجومی مانند تلسکوپ و نظایر آن امانت دار نیستند.
گفته فوق بدین معنی است که تلفن تغییری در منظور گوینده از پشت خط ایجاد
نمی کند و چنانچه گوینده و مخاطب به جای تلفن رو در رو با هم سخن می
گفتند همان را می شنیدند که از تلفن می شنیدند.
اما حال فرض کنید که کسی زیر لب چیزی بگوید - مثلا غیبتی یا ناسزایی
باشد- که البته کسی نتواند آن را بشنود. اما اگر کسی این صدا را ضبط کند
و با استفاده از ابزارهای موجود رایانه ای و صوتی و تصویری به گونه ای
این صدای زیر لبی را بلند نماید که آن غیبت یا ناسزا شنیده شود. آیا می
شود گفت که گوینده مرتب غیبت شده است؟
به نظر می رسد پاسخ خیر است. چرا که اگر گوبنده نیت غیبت داشت به جای زیر
لب گفتن آن را با صدای بلندتری می گفت که دیگران بشنوند.
حکایت تلسکوپ و دروبین هم از همین قسم است. اگر دوربینها امانت دار
بودند، به این معنی که مثلا بدون بزرگنمایی و با همان اندازه طبیعی از
هلال ماه عکسبرداری و فیلمبرداری می شد، آیا این فیلم و عکس برای قطعیت
رویت هلال حجیت داشت؟ به نظر می رسد پاسخ مثبت است. چرا که در این حالت
ابزار امانت دار است.
اما در حالتی که تلسکوپ با بزرگنمایی تصویری را نشان دهد دیگر امانت دار
نیست و آن تصویری هم که رویت می شود تصویر هلال ماه نیست بلکه تصویر
بزرگنمایی شده هلال ما است. درست شبیه ماجرای بزرگ کردن صدای زیر لبی.
بدیهی است که اگر بزرگنمایی ملاک بود، می شد گفت همه شیرهای خوراکی موجود
در بازار نجس هستند چون همه زیر میکرسکوپ دارای قطرات خون هستند و یا می
شود گفت چون ذرات کوچک و میکرسکوپی عین نجاست همیشه باقی می مانند امکان
تطهیر هیچ جسم متنجسی وجود ندارد.
2- در صورتی که بپذیریم ابزار نجومی و بزرگنمایی آن ملاک است باید پرسید
با چقدر بزرگنمایی؟
چشم انسان توان دید محدودی دارد. حالا آنکه توان بزرگنمایی تلسکوپ ها
نامحدود است. چه بسا هلال با تلسکوپهای کوچک دیده نشود ولی با تلسکوپهای
بزرگ قابل دیدن باشد. اصلا تلسکوپهای بزرگی در جهان هستند با قطر پنج متر
و بیشتر که می توانند ساعاتی بعد از تولد ماه اولین هلال نازک آن را نشان
دهند که با تلسکوپهای رایج در ایران مطلقا قابل دیدن نیست. اگر قرار
باشد امکان رویت را ملاک قرار دهیم باید بنا را بر تولد ماه بگذاریم چرا
که این تلسکوپهای بسیار بزرگ قادر هستند بر رویت اولین هلال بعد از تولد
ماه.
در حالی که به گمان نگارنده بعید است مقصود شارع از استهلال رعایت
اینهمه تکلف باشد.