به گزارش مشرق، مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 که در نهایت به یک توافق
اولیه 6ماهه منتهی شد، مخالفان و موافقانی در داخل داشته است. موافقان
معتقدند بعد از سال‌ها کشمکش با طرف غربی و بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور
که از ناحیه تحریم‌ها ایجاد شده بود، اکنون این توافق حقوق هسته‌ای ایران
از جمله حق غنی‌سازی را تثبیت کرده، قدرت منطقه‌ای ایران را افزایش داده و
ساختمان تحریم‌ها را فروریخته و در نتیجه آن شرایط اقتصادی بهتر خواهد شد
اما در مقابل منتقدان توافق ژنو نظرات متفاوتی دارند.
منتقدان بر این باورند که با توجه به اظهارات متناقض طرف غربی و مقامات جمهوری اسلامی ایران به خوبی عدم اعتماد به آنها مانند سابق از یکسو و عدم شفافیت و قابل تفسیر بودن متن توافقنامه ژنو از سوی دیگر قابل مشاهده است. به اعتقاد منتقدان، امتیازهای داده شده و گرفته شده در این توافقنامه متوازن نیست و به اصطلاح توازن استراتژیک در این توافقنامه رعایت نشده و در نهایت محصول چندانی برای جمهوری اسلامی ایران نخواهد داشت.
در کنار این موضوعات ادبیات خاصی میان دولتی‌ها مشاهده شد که منتقدان توافق هسته‌ای را همگام با صهیونیست‌ها یا کاسب تحریم و تازه‌انقلابی عنوان کردند. به منظور بررسی بیشتر برخی موضوعات مرتبط با توافق ژنو و مشخص شدن برخی ابهامات موجود با دکتر سیدعباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه گفت‌وگو کردیم.
لازم به ذکر است آنچه در ادامه می‌آید حاصل ویرایش متن اصلی گفت‌وگو توسط آقای عراقچی است که در حقیقت جرح و تعدیل شده است. این گفت‌وگو در یک بازه زمانی کوتاه و در حاشیه یک نشست غیررسمی صورت گرفت که در صورت فرصت بیشتر حرف‌های زیادی برای گفتن وجود داشت. همچنین با ویرایش انجام شده توسط آقای عراقچی برخی نکات کلیدی و قابل اهمیت نیز از همین مصاحبه حذف شده است.
آقای عراقچی! یکی از موضوعاتی که درباره توافق ژنو مطرح است درباره نوع تعامل ایران با غرب در جریان مذاکرات است. آیا این مذاکرات تغییری در موضع کلان جمهوری اسلامی ایران نسبت به غرب داده است؟
ببینید! توافق ژنو به معنای اینکه ما عادی‌سازی رابطه با غرب و آمریکا کردیم نیست. این اشتباهی است که بعضا صورت می‌گیرد. دشمنی ما با آمریکا سر جای خود است. ما با آمریکا نه دوست شده‌ایم، نه شریک و نه رفیق.
ای‌کاش این مواضع به صورت علنی هم از سوی مسؤولان دولتی گفته شود.
من این مطلب را قبلا گفته‌ام. روز یکشنبه 30 دی هم در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه 2 تلویزیون گفتم، الان هم تکرار می‌کنم. دشمنی ما با آمریکا سر جایش است. ما کماکان اختلافات جدی با آمریکایی‌ها در موضوع فلسطین، در موضوع خاورمیانه، در موضوع حقوق بشر، در موضع سلطه‌طلبی، در موضوع هژمونی جهانی و... داریم. تنها یکی از اختلافات خود را که در موضوع هسته‌ای است در حال مدیریت هستیم و در راستای تثبیت منافع جمهوری اسلامی ایران در حال مذاکره هستیم که حقوق خودمان را تثبیت کنیم و برنامه‌های هسته‌ای خود را داشته باشیم و هزینه‌های مرتبط با آن از جمله تحریم‌ها را رفع کنیم. این در چارچوب یک تصمیم کلان است که نظام جمهوری اسلامی ایران گرفته و در حال طراحی و اجراست و مقام معظم رهبری هم فرمودند یک ماموریت سنگینی است که به تیم مذاکره‌کننده داده شده و کار سنگین و وظیفه دشواری است که باید انجام دهند.
درباره موافقت صورت گرفته با غرب یکی از سوالاتی که برخی کارشناسان آن را مطرح کرده‌اند قسمتی از مقدمه توافقنامه است که اشاره شده در میان گام اول و گام نهایی به قطعنامه‌های شورای امنیت پرداخته می‌شود. این مطلبی است که در ترجمه وزارت امورخارجه نیز عینا به آن اشاره شده است. البته کارشناسان معتقدند در زمینه تحریم‌ها این متن اشتباه ترجمه شده است. خب! اگر قرار بود قطعنامه‌های شورای امنیت که تعلیق است در نهایت اجرا شود اصلا چرا مذاکره کردیم؟
اصلا قرار نیست قطعنامه‌ها اجرا شوند. از کجای توافق ژنو چنین برداشتی می‌شود؟ اتفاقا درباره بحث قطعنامه‌ها من مدعی هستم. اشاره‌ای که در توافق ژنو به قطعنامه‌های شورای امنیت شده یکی از دستاوردها و پیروزی‌های بزرگ ما در این توافق است. قطعنامه‌های شورای امنیت از اهمیت فوق‌العاده زیادی برای غربی‌ها برخوردار است. بالاخره 5 قدرت بزرگ صاحب حق وتو با حمایت آلمان و کل اروپایی‌ها، تاکنون 6 قطعنامه علیه ایران صادر کرده‌اند. این قطعنامه‌ها آنقدر برای آنها اهمیت داشته است که در گذشته شرط مذاکره یا پیش شرط مذاکره با ایران اجرای قطعنامه‌ها بود. یعنی با ما حتی مذاکره نمی‌کردند. زمانی بود که می‌گفتند حتی اگر می‌خواهید با شما صحبت و مذاکره هم بکنیم اول باید قطعنامه‌های شورای امنیت را اجرا کنید. خواسته اصلی قطعنامه‌ها چه بود؟ باید تعلیق می‌کردیم. بنا بر این می‌گفتند اول تعلیق را انجام دهید بعدا با شما مذاکره می‌کنیم. خب! ما مقاومت و ایستادگی کردیم و برنامه‌های خود را جلو بردیم تا اینکه کار به جایی رسید که این پیش‌شرط را گذاشتند کنار و بدون اینکه ما قطعنامه‌ها را اجرا کنیم و تعلیق کنیم حاضر به مذاکره با ما شدند. بعد در مذاکرات که حاضر شدیم خواسته اصلی آنها بازهم اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت بود و می‌گفتند اگر می‌خواهید تحریم‌ها برداشته شود و موضوعات حل و فصل شود باید قطعنامه‌ها را اجرا کنید. یعنی اجرای قطعنامه و پایبند بودن ایران به قطعنامه‌ها خواسته اصلی آنها در همه مراحل بود. خب! حالا چگونه با این خواسته اصلی آنها در توافق ژنو برخورد شده است؟ توافق ژنو می‌گوید بین گام اول و گام آخر ممکن است گام‌هایی باشد که در آن گام‌ها ما به قطعنامه‌های شورای امنیت هم خواهیم پرداخت، یعنی address می‌کنیم.
ولی در متن ترجمه شده وزارت امور خارجه که قاعدتا باید بهترین ترجمه از نظر این وزارتخانه باشد عبارت «ممکن» نیامده است.
ببینید! مگر نمی‌گویید ترجمه وزارت امور خارجه ایراد دارد؟ خب! به متن اصلی مراجعه کنید. متن اصلی ملاک است. اصلا فرض می‌کنیم متن ترجمه شده وزارت امور خارجه صددرصد غلط باشد. متن اصلی که وجود دارد. در متن از تعبیرwould استفاده شده که به معنی عدم قطعیت است، یعنی ممکن است بین گام اول و گام آخر گام‌های دیگری هم باشد که در آنها قطعنامه‌های شورای امنیت address خواهد شد.
این «ممکن بودن»را چه کسی مشخص می‌کند؟ آیا باز هم تفاسیر متفاوت از عدم شفافیت ایجاد نمی‌شود؟
این ممکن بودن را مسیر حرکت مشخص می‌کند.
پس قبول دارید که متن توافقنامه در این زمینه یعنی بحث قطعنامه‌های شورای امنیت قابل تفسیر است و شفاف نیست.
بله! دقیقا نکته‌ای که بنده نیز می‌خواهم به آن اشاره کنم همین است که با قطعنامه‌های شورای امنیت که برای غربی‌ها از اصول غیرقابل گذشت است در این توافقنامه به شکلی کاملا مبهم برخورد شده و به آینده‌ای مبهم حواله داده شده است. می‌گوید در آینده به آنها خواهیم پرداخت و address می‌کنیم. توافقنامه نمی‌گوید ایران باید در آن آینده مبهم به قطعنامه‌ها پایبند (comply) باشد بلکه می‌گوید به قطعنامه‌ها «می‌پردازیم». اگر درباره غنی‌سازی ما در گام نهایی از چنین عبارتی که برای قطعنامه‌ها به کار برده شده استفاده شده بود و مثلا می‌گفت در گام نهایی غنی‌سازی ایران هم address خواهد شد، چه احساسی داشتیم؟!
ببینید از عبارتی که در توافقنامه درباره قطعنامه‌های شورای امنیت به کار رفته، عبارتی شل‌تر و ضعیف‌تر از این نمی‌شود به کار برد. آن هم درباره قطعنامه‌هایی که برای آنها به عنوان پیش‌شرط مذاکرات همواره مطرح بوده است. اگر این عبارت ابهام دارد و ضعیف است به ضرر غربی‌هاست. به جای آنکه بگوید قطعنامه باید اجرا شود می‌گوید قطعنامه باید address شود و بسیار شل، ضعیف و مبهم با آن برخورد می‌شود در حالی که به غنی‌سازی ما که می‌رسد می‌گوید راه‌حل نهایی «متضمن» (involve) یک برنامه غنی‌سازی خواهد بود. لذا این موضوع از دستاوردهای ماست. نه دستاورد تیم هسته‌ای، بلکه دستاورد ملت ایران و حاصل 10 سال مقاومت با رهبری حکیمانه مقام معظم رهبری است.
در این مورد که گفتید عبارت شل و ضعیف به کار برده شده البته قبول دارید که قابل تفسیر است. بحث در مورد همه برنامه هسته‌ای ماست نه یک خواسته جزئی. خب! چه کسی می‌خواهد در نهایت این عبارت را تفسیر کند؟ اصلا مشکل اصلی همینجاست.
هیچ کلیتی نیست. توافقنامه می‌گوید برنامه هسته‌ای ایران الان و در گام اول ادامه دارد و غنی‌سازی ایران هم ادامه پیدا می‌کند. در گام نهایی هم می‌گوید شامل یک برنامه غنی‌سازی خواهد بود یعنی توافق ژنو هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت برنامه هسته‌ای ایران را می‌پذیرد اما از آن طرف به قطعنامه‌های خودش که می‌رسد از یک عبارت مبهم استفاده می‌کند و می‌گوید به آنها خواهیم پرداخت. شما توجه نکنید به تفسیر‌های یکجانبه‌ای که آنها انجام می‌دهند و مثلا صحبت از برچیده شدن بخشی از تاسیسات هسته‌ای ما می‌کنند که البته آقای ظریف هم جواب آنها را دادند. درباره قطعنامه‌های شورای امنیت، اینکه توافق می‌گوید به آنها خواهیم پرداخت، از نظر ما address کردن یعنی می‌تواند از آنها صرف نظر شود و از نظر آنها ممکن است به معنی اجرا باشد. توافق ژنو، قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را در یک حالت ابهامی در آینده برده است و هیچ تضمینی برای اجرای آنها از الان نمی‌دهد و این جزو موفقیت‌های ماست که توافق ژنو خواسته اصلی قطعنامه‌ها که بحث تعلیق بود را کنار گذاشته و ادامه غنی‌سازی ما را می‌پذیرد و حتی از الان می‌گوید در گام نهایی هم غنی‌سازی خواهیم داشت. این را دست‌کم نگیرید اینکه ما بتوانیم 6 قدرت دنیا را که 6 قطعنامه علیه ما صادر کرده‌اند به نقطه‌ای برسانیم که قطعنامه‌ها را به یک آینده مبهم احاله دهند، پیروزی ما در این مرحله است. اگر مبهم صحبت کردن ایراد است این ایراد به آنها وارد است که توافق ژنو با مهم‌ترین خواسته آنها به شکل ضعیف و مبهم برخورد کرده است.
یکی از انتقادات نمایندگان مجلس، موضوع محرمانه بودن مذاکرات و همچنین توافق اجرایی از دید نمایندگان است تا جایی که آقای ظریف قبل از توافق در جلسه کمیسیون امنیت ملی گفته بود اگر استیضاح هم شوم جزئیات را نمی‌گویم. الان هم که 160 نفر از نمایندگان در این باره نامه به ریاست مجلس نوشته‌اند. خب! علت محرمانه بودن چه بوده است؟
درباره محرمانه بودن مذاکرات در مرحله ابتدایی، ما زمانی را گفتیم که هنوز توافق صورت نگرفته بود و ما جزئیات مذاکرات را گفتیم محرمانه است. همان موقع هم بنده توضیح دادم و الان هم تاکید می‌کنم که مذاکرات در زمان خودش محرمانه بود چرا که هر مذاکره جدی محرمانه است. مذاکره‌ای که نمایشی باشد در رسانه‌ها پخش می‌شود یعنی دو طرف برای نمایش مذاکره می‌کنند و ادای مذاکره را در می‌آورند اما مذاکره جدی محرمانه است و تا زمان حصول نتیجه هم محرمانه می‌ماند. درباره توافق اجرایی هم که non paper است. من پیش از این مفصل توضیح داده‌ام که این یک متن غیررسمی است و انتشار آن به آن رسمیت می‌دهد. ما این متن را جهت اطلاع نمایندگان محترم مجلس خدمت جناب آقای دکتر لاریجانی، رئیس محترم مجلس ارسال کرده‌ایم.
اما بعضی رسانه‌های خارجی برخی مطالب را با عنوان جزئیات مذاکرات، قبل از توافق منتشر کردند.
اگر منظورتان بعد از ژنو2 است که مذاکرات شکست خورد و برگشتیم. در آن زمان پایگاه صهیونیستی «دبکا» مطالبی را منتشر کرد و ادعا کرد اینها موضوعات مذاکره دو طرف بوده است. آن مطالب غلط بود ولی فرد مطلعی نسبت به مباحث هسته‌ای آن را نوشته بود. اینطور نبود که یک فرد بی‌اطلاع نوشته باشد. مثلا من هم اگر در مذاکرات حضور نداشتم و از دور نگاه می‌کردم، می‌توانستم تا 70 درصد موضوعات مذاکره را حدس بزنم چون به هر حال یک پیش‌زمینه‌ای وجود داشت. در حقیقت نه طرف غربی جزئیات مذاکرات را منتشر کرد و نه ما. با این حال نوشته‌های پایگاه صهیونیستی دبکا در همه رسانه‌های ما منتشر شد و بازتاب پیدا کرد و جالب است که رسانه‌ها عبارت صهیونیستی را هم از قلم نمی‌انداختند و اذعان می‌کردند که این پایگاه صهیونیستی است ولی با این حال حرفش را قبول می‌کردند. در جاهای مختلف به بنده گفته می‌شد که شما جزئیات مذاکرات را نمی‌گویی ولی پایگاه صهیونیستی «دبکا» می‌گوید. بنده به آنها می‌گفتم لطفا آنقدر که به این پایگاه صهیونیستی اعتماد دارید قدری هم به بنده اعتماد داشته باشید! بنده می‌گویم اطلاعات این پایگاه دروغ است و می‌خواهد فضای جامعه را علیه تیم مذاکره‌کننده منفی کند چرا که صهیونیست‌ها در آن مقطع می‌دانستند که ما در ژنو نزدیک به توافق هستیم. در ژنو2 جلوی آن را با همکاری یکی از اعضای 1+5 گرفتند ولی در مرحله بعدی نتوانستند. صهیونیست‌ها در آن مقطع می‌خواستند فضا را گل‌آلود کنند ولی ما متعهد بودیم که جزئیات مذاکره را محرمانه نگه داریم. در آینده هم اگر لازم باشد این کار صورت خواهد گرفت چرا که مذاکره واقعی تا قبل از حصول به توافق محرمانه است اما نتایج مذاکرات ژنو بعدا به طور کامل منتشر شد و ما کاملا شفاف‌سازی کردیم. جزئیات نحوه اجرای توافق را هم کاملا شفاف‌سازی کرده و همه را منتشر کردیم.
برخی کارشناسان همانطور که اشاره شد معتقدند متن ترجمه شده توافق ژنو توسط وزارت امور خارجه درباره برداشتن تحریم‌ها اشتباه است و در متن توافق فقط به تحریم‌های صنعت هسته‌ای اشاره شده و اسمی از تحریم‌های اصلی ما که تحریم‌های نفتی و بانکی است، آورده نشده اما وزارت امور خارجه در متن توافقنامه اشاره کرده که همه تحریم‌ها برداشته می‌شود. در این باره توضیحاتی ارائه دهید.
منظور از تحریم‌های هسته‌ای، تحریم‌های مربوط به صنعت هسته‌ای نیست بلکه منظور تحریم‌هایی است که به خاطر موضوع هسته‌ای وضع شده‌اند که شامل تحریم‌های نفتی، بانکی، پتروشیمی و... می‌شود و همه آنها به خاطر موضوع هسته‌ای علیه ایران وضع شده‌اند. در حقیقت به خاطر 3 موضوع علیه ایران تحریم وضع کرده‌اند؛ هسته‌ای، حقوق بشر و تروریسم. البته ارزیابی کلی این است که حدود 90 درصد تحریم‌هایی که علیه ایران وجود دارد به خاطر موضوع هسته‌ای است و موثرترین تحریم‌ها هم همین تحریم‌ها بوده است.
خب! همین عبارت هم قابل تفسیر است. یعنی تحریم‌های هسته‌ای برداشته شود یا تحریم‌هایی که به خاطر موضوع هسته‌ای وضع شده. آیا همین عدم شفافیت نمی‌تواند باز هم عاملی برای اعمال فشار از سوی طرف غربی به ایران شود؟
نه! در مذاکرات با 1+5 موضوع مذاکره هسته‌ای بوده و مذاکره در هیچ موضوع دیگری مانند حقوق‌بشر و... نداشتیم. پس تحریم‌هایی هم که برداشته می‌شود طبق توافق تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای است. حالا اگر طرف مقابل در آینده سوءاستفاده کند و به بهانه حقوق‌بشر تحریم‌های هسته‌ای بگذارد این به معنی برهم زدن مذاکرات و بر هم زدن توافق ژنو است و قطعا ما با آن مقابله خواهیم کرد و اجرای توافق را ادامه نخواهیم داد.
آنطور که در متن توافقنامه آمده آمریکا نباید تحریم جدیدی علیه ایران وضع کند. سوالی که مطرح می‌شود این است که این وضع تحریم در متن توافقنامه در قالب اختیارات رئیس‌جمهور آمریکا تعریف شده است. خب! اگر کنگره تحریمی را با رأی بیش از دوسوم آرا، علیه جمهوری اسلامی ایران وضع کند، آنوقت براساس قانون آمریکا وتو کردن آن در چارچوب اختیارات رئیس‌جمهور نیست. پس به نظر می‌رسد حتی براساس متن همین توافقنامه نیز آمریکا بدون نقض آن می‌تواند هر تحریم جدیدی حتی تحریم صنعت هسته‌ای را علیه کشورمان اعمال کند.
اگر کنگره به هر بهانه‌ای تحریم‌های جدیدی علیه ایران بگذارد، توافق ژنو متوقف می‌شود. حتی خود کاخ سفید هم به آنها گفته است این کار مخل توافق ژنو است و شما با اعمال تحریم‌های جدید اجماع ما علیه ایران را بر هم می‌زنید. اگر کنگره تحریم جدیدی علیه ایران وضع کند توافق ژنو قطعا پیش نخواهد رفت اما در عین حال تقصیر آن هم گردن کنگره می‌افتد. خلاصه اینکه تحریم‌های نفتی و بانکی همگی تحریم‌های هسته‌ای است و به خاطر موضوع هسته‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران وضع شده. ما در هیچ موضوعی جز هسته‌ای با 1+5 مذاکره نکردیم، بنابراین تحریم‌های مرتبط با حقوق‌بشر و تروریسم اصلا در دستور کار ما نبوده است. بعید هم می‌دانم آنها بتوانند در آینده مثلا در موضوع حقوق بشر علیه ما اجماع جهانی کرده و تحریم‌های سنگین وضع کنند. اگر هم بر فرض به بهانه حقوق بشر تحریم‌های هسته‌ای را دوباره بخواهند برگردانند، خلاف توافق ژنو و خلاف روند مذاکرات خواهد بود و قطعا مذاکرات آتی متوقف خواهد شد.
لطفا درباره نحوه پرداخت 2/4 میلیارد دلار هم توضیح دهید. آیا مربوط به میزان نفت فروخته شده در قبل است یا میزان نفتی که الان در حال فروش آن هستیم؟
چه از زمانی که تحریم‌های مالی علیه ما برقرار شد و چه از الان به بعد، درآمدهای نفتی ما می‌رود در حساب‌هایی که محدود است و ما نمی‌توانیم از آنها استفاده کنیم. از این حساب‌ها به میزان 2 /4 میلیارد دلار آزاد می‌شود. یعنی فرقی نمی‌کند از پول‌هایی که بانک مرکزی ما در خارج از کشور ناشی از فروش نفت دارد، چه در قبل و چه آنچه در بعد خواهد بود، می‌تواند از 2/4 میلیارد دلارش استفاده کند. البته این در کنار سایر تحریم‌هایی است که لغو می‌شود و در مجموع 14 الی 15 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی و کل درآمدهای ناشی از صادرات محصولات پتروشیمی را برای دولت قابل دسترس می‌سازد.
تشکر از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.
خواهش می‌کنم.
منبع: وطن امروز
منتقدان بر این باورند که با توجه به اظهارات متناقض طرف غربی و مقامات جمهوری اسلامی ایران به خوبی عدم اعتماد به آنها مانند سابق از یکسو و عدم شفافیت و قابل تفسیر بودن متن توافقنامه ژنو از سوی دیگر قابل مشاهده است. به اعتقاد منتقدان، امتیازهای داده شده و گرفته شده در این توافقنامه متوازن نیست و به اصطلاح توازن استراتژیک در این توافقنامه رعایت نشده و در نهایت محصول چندانی برای جمهوری اسلامی ایران نخواهد داشت.
در کنار این موضوعات ادبیات خاصی میان دولتی‌ها مشاهده شد که منتقدان توافق هسته‌ای را همگام با صهیونیست‌ها یا کاسب تحریم و تازه‌انقلابی عنوان کردند. به منظور بررسی بیشتر برخی موضوعات مرتبط با توافق ژنو و مشخص شدن برخی ابهامات موجود با دکتر سیدعباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه گفت‌وگو کردیم.
لازم به ذکر است آنچه در ادامه می‌آید حاصل ویرایش متن اصلی گفت‌وگو توسط آقای عراقچی است که در حقیقت جرح و تعدیل شده است. این گفت‌وگو در یک بازه زمانی کوتاه و در حاشیه یک نشست غیررسمی صورت گرفت که در صورت فرصت بیشتر حرف‌های زیادی برای گفتن وجود داشت. همچنین با ویرایش انجام شده توسط آقای عراقچی برخی نکات کلیدی و قابل اهمیت نیز از همین مصاحبه حذف شده است.
آقای عراقچی! یکی از موضوعاتی که درباره توافق ژنو مطرح است درباره نوع تعامل ایران با غرب در جریان مذاکرات است. آیا این مذاکرات تغییری در موضع کلان جمهوری اسلامی ایران نسبت به غرب داده است؟
ببینید! توافق ژنو به معنای اینکه ما عادی‌سازی رابطه با غرب و آمریکا کردیم نیست. این اشتباهی است که بعضا صورت می‌گیرد. دشمنی ما با آمریکا سر جای خود است. ما با آمریکا نه دوست شده‌ایم، نه شریک و نه رفیق.
ای‌کاش این مواضع به صورت علنی هم از سوی مسؤولان دولتی گفته شود.
من این مطلب را قبلا گفته‌ام. روز یکشنبه 30 دی هم در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه 2 تلویزیون گفتم، الان هم تکرار می‌کنم. دشمنی ما با آمریکا سر جایش است. ما کماکان اختلافات جدی با آمریکایی‌ها در موضوع فلسطین، در موضوع خاورمیانه، در موضوع حقوق بشر، در موضع سلطه‌طلبی، در موضوع هژمونی جهانی و... داریم. تنها یکی از اختلافات خود را که در موضوع هسته‌ای است در حال مدیریت هستیم و در راستای تثبیت منافع جمهوری اسلامی ایران در حال مذاکره هستیم که حقوق خودمان را تثبیت کنیم و برنامه‌های هسته‌ای خود را داشته باشیم و هزینه‌های مرتبط با آن از جمله تحریم‌ها را رفع کنیم. این در چارچوب یک تصمیم کلان است که نظام جمهوری اسلامی ایران گرفته و در حال طراحی و اجراست و مقام معظم رهبری هم فرمودند یک ماموریت سنگینی است که به تیم مذاکره‌کننده داده شده و کار سنگین و وظیفه دشواری است که باید انجام دهند.
درباره موافقت صورت گرفته با غرب یکی از سوالاتی که برخی کارشناسان آن را مطرح کرده‌اند قسمتی از مقدمه توافقنامه است که اشاره شده در میان گام اول و گام نهایی به قطعنامه‌های شورای امنیت پرداخته می‌شود. این مطلبی است که در ترجمه وزارت امورخارجه نیز عینا به آن اشاره شده است. البته کارشناسان معتقدند در زمینه تحریم‌ها این متن اشتباه ترجمه شده است. خب! اگر قرار بود قطعنامه‌های شورای امنیت که تعلیق است در نهایت اجرا شود اصلا چرا مذاکره کردیم؟
اصلا قرار نیست قطعنامه‌ها اجرا شوند. از کجای توافق ژنو چنین برداشتی می‌شود؟ اتفاقا درباره بحث قطعنامه‌ها من مدعی هستم. اشاره‌ای که در توافق ژنو به قطعنامه‌های شورای امنیت شده یکی از دستاوردها و پیروزی‌های بزرگ ما در این توافق است. قطعنامه‌های شورای امنیت از اهمیت فوق‌العاده زیادی برای غربی‌ها برخوردار است. بالاخره 5 قدرت بزرگ صاحب حق وتو با حمایت آلمان و کل اروپایی‌ها، تاکنون 6 قطعنامه علیه ایران صادر کرده‌اند. این قطعنامه‌ها آنقدر برای آنها اهمیت داشته است که در گذشته شرط مذاکره یا پیش شرط مذاکره با ایران اجرای قطعنامه‌ها بود. یعنی با ما حتی مذاکره نمی‌کردند. زمانی بود که می‌گفتند حتی اگر می‌خواهید با شما صحبت و مذاکره هم بکنیم اول باید قطعنامه‌های شورای امنیت را اجرا کنید. خواسته اصلی قطعنامه‌ها چه بود؟ باید تعلیق می‌کردیم. بنا بر این می‌گفتند اول تعلیق را انجام دهید بعدا با شما مذاکره می‌کنیم. خب! ما مقاومت و ایستادگی کردیم و برنامه‌های خود را جلو بردیم تا اینکه کار به جایی رسید که این پیش‌شرط را گذاشتند کنار و بدون اینکه ما قطعنامه‌ها را اجرا کنیم و تعلیق کنیم حاضر به مذاکره با ما شدند. بعد در مذاکرات که حاضر شدیم خواسته اصلی آنها بازهم اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت بود و می‌گفتند اگر می‌خواهید تحریم‌ها برداشته شود و موضوعات حل و فصل شود باید قطعنامه‌ها را اجرا کنید. یعنی اجرای قطعنامه و پایبند بودن ایران به قطعنامه‌ها خواسته اصلی آنها در همه مراحل بود. خب! حالا چگونه با این خواسته اصلی آنها در توافق ژنو برخورد شده است؟ توافق ژنو می‌گوید بین گام اول و گام آخر ممکن است گام‌هایی باشد که در آن گام‌ها ما به قطعنامه‌های شورای امنیت هم خواهیم پرداخت، یعنی address می‌کنیم.
ولی در متن ترجمه شده وزارت امور خارجه که قاعدتا باید بهترین ترجمه از نظر این وزارتخانه باشد عبارت «ممکن» نیامده است.
ببینید! مگر نمی‌گویید ترجمه وزارت امور خارجه ایراد دارد؟ خب! به متن اصلی مراجعه کنید. متن اصلی ملاک است. اصلا فرض می‌کنیم متن ترجمه شده وزارت امور خارجه صددرصد غلط باشد. متن اصلی که وجود دارد. در متن از تعبیرwould استفاده شده که به معنی عدم قطعیت است، یعنی ممکن است بین گام اول و گام آخر گام‌های دیگری هم باشد که در آنها قطعنامه‌های شورای امنیت address خواهد شد.
این «ممکن بودن»را چه کسی مشخص می‌کند؟ آیا باز هم تفاسیر متفاوت از عدم شفافیت ایجاد نمی‌شود؟
این ممکن بودن را مسیر حرکت مشخص می‌کند.
پس قبول دارید که متن توافقنامه در این زمینه یعنی بحث قطعنامه‌های شورای امنیت قابل تفسیر است و شفاف نیست.
بله! دقیقا نکته‌ای که بنده نیز می‌خواهم به آن اشاره کنم همین است که با قطعنامه‌های شورای امنیت که برای غربی‌ها از اصول غیرقابل گذشت است در این توافقنامه به شکلی کاملا مبهم برخورد شده و به آینده‌ای مبهم حواله داده شده است. می‌گوید در آینده به آنها خواهیم پرداخت و address می‌کنیم. توافقنامه نمی‌گوید ایران باید در آن آینده مبهم به قطعنامه‌ها پایبند (comply) باشد بلکه می‌گوید به قطعنامه‌ها «می‌پردازیم». اگر درباره غنی‌سازی ما در گام نهایی از چنین عبارتی که برای قطعنامه‌ها به کار برده شده استفاده شده بود و مثلا می‌گفت در گام نهایی غنی‌سازی ایران هم address خواهد شد، چه احساسی داشتیم؟!
ببینید از عبارتی که در توافقنامه درباره قطعنامه‌های شورای امنیت به کار رفته، عبارتی شل‌تر و ضعیف‌تر از این نمی‌شود به کار برد. آن هم درباره قطعنامه‌هایی که برای آنها به عنوان پیش‌شرط مذاکرات همواره مطرح بوده است. اگر این عبارت ابهام دارد و ضعیف است به ضرر غربی‌هاست. به جای آنکه بگوید قطعنامه باید اجرا شود می‌گوید قطعنامه باید address شود و بسیار شل، ضعیف و مبهم با آن برخورد می‌شود در حالی که به غنی‌سازی ما که می‌رسد می‌گوید راه‌حل نهایی «متضمن» (involve) یک برنامه غنی‌سازی خواهد بود. لذا این موضوع از دستاوردهای ماست. نه دستاورد تیم هسته‌ای، بلکه دستاورد ملت ایران و حاصل 10 سال مقاومت با رهبری حکیمانه مقام معظم رهبری است.
در این مورد که گفتید عبارت شل و ضعیف به کار برده شده البته قبول دارید که قابل تفسیر است. بحث در مورد همه برنامه هسته‌ای ماست نه یک خواسته جزئی. خب! چه کسی می‌خواهد در نهایت این عبارت را تفسیر کند؟ اصلا مشکل اصلی همینجاست.
هیچ کلیتی نیست. توافقنامه می‌گوید برنامه هسته‌ای ایران الان و در گام اول ادامه دارد و غنی‌سازی ایران هم ادامه پیدا می‌کند. در گام نهایی هم می‌گوید شامل یک برنامه غنی‌سازی خواهد بود یعنی توافق ژنو هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت برنامه هسته‌ای ایران را می‌پذیرد اما از آن طرف به قطعنامه‌های خودش که می‌رسد از یک عبارت مبهم استفاده می‌کند و می‌گوید به آنها خواهیم پرداخت. شما توجه نکنید به تفسیر‌های یکجانبه‌ای که آنها انجام می‌دهند و مثلا صحبت از برچیده شدن بخشی از تاسیسات هسته‌ای ما می‌کنند که البته آقای ظریف هم جواب آنها را دادند. درباره قطعنامه‌های شورای امنیت، اینکه توافق می‌گوید به آنها خواهیم پرداخت، از نظر ما address کردن یعنی می‌تواند از آنها صرف نظر شود و از نظر آنها ممکن است به معنی اجرا باشد. توافق ژنو، قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را در یک حالت ابهامی در آینده برده است و هیچ تضمینی برای اجرای آنها از الان نمی‌دهد و این جزو موفقیت‌های ماست که توافق ژنو خواسته اصلی قطعنامه‌ها که بحث تعلیق بود را کنار گذاشته و ادامه غنی‌سازی ما را می‌پذیرد و حتی از الان می‌گوید در گام نهایی هم غنی‌سازی خواهیم داشت. این را دست‌کم نگیرید اینکه ما بتوانیم 6 قدرت دنیا را که 6 قطعنامه علیه ما صادر کرده‌اند به نقطه‌ای برسانیم که قطعنامه‌ها را به یک آینده مبهم احاله دهند، پیروزی ما در این مرحله است. اگر مبهم صحبت کردن ایراد است این ایراد به آنها وارد است که توافق ژنو با مهم‌ترین خواسته آنها به شکل ضعیف و مبهم برخورد کرده است.
یکی از انتقادات نمایندگان مجلس، موضوع محرمانه بودن مذاکرات و همچنین توافق اجرایی از دید نمایندگان است تا جایی که آقای ظریف قبل از توافق در جلسه کمیسیون امنیت ملی گفته بود اگر استیضاح هم شوم جزئیات را نمی‌گویم. الان هم که 160 نفر از نمایندگان در این باره نامه به ریاست مجلس نوشته‌اند. خب! علت محرمانه بودن چه بوده است؟
درباره محرمانه بودن مذاکرات در مرحله ابتدایی، ما زمانی را گفتیم که هنوز توافق صورت نگرفته بود و ما جزئیات مذاکرات را گفتیم محرمانه است. همان موقع هم بنده توضیح دادم و الان هم تاکید می‌کنم که مذاکرات در زمان خودش محرمانه بود چرا که هر مذاکره جدی محرمانه است. مذاکره‌ای که نمایشی باشد در رسانه‌ها پخش می‌شود یعنی دو طرف برای نمایش مذاکره می‌کنند و ادای مذاکره را در می‌آورند اما مذاکره جدی محرمانه است و تا زمان حصول نتیجه هم محرمانه می‌ماند. درباره توافق اجرایی هم که non paper است. من پیش از این مفصل توضیح داده‌ام که این یک متن غیررسمی است و انتشار آن به آن رسمیت می‌دهد. ما این متن را جهت اطلاع نمایندگان محترم مجلس خدمت جناب آقای دکتر لاریجانی، رئیس محترم مجلس ارسال کرده‌ایم.
اما بعضی رسانه‌های خارجی برخی مطالب را با عنوان جزئیات مذاکرات، قبل از توافق منتشر کردند.
اگر منظورتان بعد از ژنو2 است که مذاکرات شکست خورد و برگشتیم. در آن زمان پایگاه صهیونیستی «دبکا» مطالبی را منتشر کرد و ادعا کرد اینها موضوعات مذاکره دو طرف بوده است. آن مطالب غلط بود ولی فرد مطلعی نسبت به مباحث هسته‌ای آن را نوشته بود. اینطور نبود که یک فرد بی‌اطلاع نوشته باشد. مثلا من هم اگر در مذاکرات حضور نداشتم و از دور نگاه می‌کردم، می‌توانستم تا 70 درصد موضوعات مذاکره را حدس بزنم چون به هر حال یک پیش‌زمینه‌ای وجود داشت. در حقیقت نه طرف غربی جزئیات مذاکرات را منتشر کرد و نه ما. با این حال نوشته‌های پایگاه صهیونیستی دبکا در همه رسانه‌های ما منتشر شد و بازتاب پیدا کرد و جالب است که رسانه‌ها عبارت صهیونیستی را هم از قلم نمی‌انداختند و اذعان می‌کردند که این پایگاه صهیونیستی است ولی با این حال حرفش را قبول می‌کردند. در جاهای مختلف به بنده گفته می‌شد که شما جزئیات مذاکرات را نمی‌گویی ولی پایگاه صهیونیستی «دبکا» می‌گوید. بنده به آنها می‌گفتم لطفا آنقدر که به این پایگاه صهیونیستی اعتماد دارید قدری هم به بنده اعتماد داشته باشید! بنده می‌گویم اطلاعات این پایگاه دروغ است و می‌خواهد فضای جامعه را علیه تیم مذاکره‌کننده منفی کند چرا که صهیونیست‌ها در آن مقطع می‌دانستند که ما در ژنو نزدیک به توافق هستیم. در ژنو2 جلوی آن را با همکاری یکی از اعضای 1+5 گرفتند ولی در مرحله بعدی نتوانستند. صهیونیست‌ها در آن مقطع می‌خواستند فضا را گل‌آلود کنند ولی ما متعهد بودیم که جزئیات مذاکره را محرمانه نگه داریم. در آینده هم اگر لازم باشد این کار صورت خواهد گرفت چرا که مذاکره واقعی تا قبل از حصول به توافق محرمانه است اما نتایج مذاکرات ژنو بعدا به طور کامل منتشر شد و ما کاملا شفاف‌سازی کردیم. جزئیات نحوه اجرای توافق را هم کاملا شفاف‌سازی کرده و همه را منتشر کردیم.
برخی کارشناسان همانطور که اشاره شد معتقدند متن ترجمه شده توافق ژنو توسط وزارت امور خارجه درباره برداشتن تحریم‌ها اشتباه است و در متن توافق فقط به تحریم‌های صنعت هسته‌ای اشاره شده و اسمی از تحریم‌های اصلی ما که تحریم‌های نفتی و بانکی است، آورده نشده اما وزارت امور خارجه در متن توافقنامه اشاره کرده که همه تحریم‌ها برداشته می‌شود. در این باره توضیحاتی ارائه دهید.
منظور از تحریم‌های هسته‌ای، تحریم‌های مربوط به صنعت هسته‌ای نیست بلکه منظور تحریم‌هایی است که به خاطر موضوع هسته‌ای وضع شده‌اند که شامل تحریم‌های نفتی، بانکی، پتروشیمی و... می‌شود و همه آنها به خاطر موضوع هسته‌ای علیه ایران وضع شده‌اند. در حقیقت به خاطر 3 موضوع علیه ایران تحریم وضع کرده‌اند؛ هسته‌ای، حقوق بشر و تروریسم. البته ارزیابی کلی این است که حدود 90 درصد تحریم‌هایی که علیه ایران وجود دارد به خاطر موضوع هسته‌ای است و موثرترین تحریم‌ها هم همین تحریم‌ها بوده است.
خب! همین عبارت هم قابل تفسیر است. یعنی تحریم‌های هسته‌ای برداشته شود یا تحریم‌هایی که به خاطر موضوع هسته‌ای وضع شده. آیا همین عدم شفافیت نمی‌تواند باز هم عاملی برای اعمال فشار از سوی طرف غربی به ایران شود؟
نه! در مذاکرات با 1+5 موضوع مذاکره هسته‌ای بوده و مذاکره در هیچ موضوع دیگری مانند حقوق‌بشر و... نداشتیم. پس تحریم‌هایی هم که برداشته می‌شود طبق توافق تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای است. حالا اگر طرف مقابل در آینده سوءاستفاده کند و به بهانه حقوق‌بشر تحریم‌های هسته‌ای بگذارد این به معنی برهم زدن مذاکرات و بر هم زدن توافق ژنو است و قطعا ما با آن مقابله خواهیم کرد و اجرای توافق را ادامه نخواهیم داد.
آنطور که در متن توافقنامه آمده آمریکا نباید تحریم جدیدی علیه ایران وضع کند. سوالی که مطرح می‌شود این است که این وضع تحریم در متن توافقنامه در قالب اختیارات رئیس‌جمهور آمریکا تعریف شده است. خب! اگر کنگره تحریمی را با رأی بیش از دوسوم آرا، علیه جمهوری اسلامی ایران وضع کند، آنوقت براساس قانون آمریکا وتو کردن آن در چارچوب اختیارات رئیس‌جمهور نیست. پس به نظر می‌رسد حتی براساس متن همین توافقنامه نیز آمریکا بدون نقض آن می‌تواند هر تحریم جدیدی حتی تحریم صنعت هسته‌ای را علیه کشورمان اعمال کند.
اگر کنگره به هر بهانه‌ای تحریم‌های جدیدی علیه ایران بگذارد، توافق ژنو متوقف می‌شود. حتی خود کاخ سفید هم به آنها گفته است این کار مخل توافق ژنو است و شما با اعمال تحریم‌های جدید اجماع ما علیه ایران را بر هم می‌زنید. اگر کنگره تحریم جدیدی علیه ایران وضع کند توافق ژنو قطعا پیش نخواهد رفت اما در عین حال تقصیر آن هم گردن کنگره می‌افتد. خلاصه اینکه تحریم‌های نفتی و بانکی همگی تحریم‌های هسته‌ای است و به خاطر موضوع هسته‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران وضع شده. ما در هیچ موضوعی جز هسته‌ای با 1+5 مذاکره نکردیم، بنابراین تحریم‌های مرتبط با حقوق‌بشر و تروریسم اصلا در دستور کار ما نبوده است. بعید هم می‌دانم آنها بتوانند در آینده مثلا در موضوع حقوق بشر علیه ما اجماع جهانی کرده و تحریم‌های سنگین وضع کنند. اگر هم بر فرض به بهانه حقوق بشر تحریم‌های هسته‌ای را دوباره بخواهند برگردانند، خلاف توافق ژنو و خلاف روند مذاکرات خواهد بود و قطعا مذاکرات آتی متوقف خواهد شد.
لطفا درباره نحوه پرداخت 2/4 میلیارد دلار هم توضیح دهید. آیا مربوط به میزان نفت فروخته شده در قبل است یا میزان نفتی که الان در حال فروش آن هستیم؟
چه از زمانی که تحریم‌های مالی علیه ما برقرار شد و چه از الان به بعد، درآمدهای نفتی ما می‌رود در حساب‌هایی که محدود است و ما نمی‌توانیم از آنها استفاده کنیم. از این حساب‌ها به میزان 2 /4 میلیارد دلار آزاد می‌شود. یعنی فرقی نمی‌کند از پول‌هایی که بانک مرکزی ما در خارج از کشور ناشی از فروش نفت دارد، چه در قبل و چه آنچه در بعد خواهد بود، می‌تواند از 2/4 میلیارد دلارش استفاده کند. البته این در کنار سایر تحریم‌هایی است که لغو می‌شود و در مجموع 14 الی 15 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی و کل درآمدهای ناشی از صادرات محصولات پتروشیمی را برای دولت قابل دسترس می‌سازد.
تشکر از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.
خواهش می‌کنم.
منبع: وطن امروز
