به گزارش مشرق، محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در اولین سفر دوره‌ایش به قاره سبز پس از اجرای برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) و در اولین مقصد سفر به 4 کشور اروپایی‌، امروز (یکشنبه) راهی ورشو پایتخت لهستان خواهد شد.

جمهوری لهستان با مساحتی بالغ بر 312 هزار و 685 کیلومتر مربع ششمین کشور اروپایی به لحاظ وسعت و نژاد مردمان این سرزمین اسلاو و گویش آنها لهستانی است. بیش از 95 درصد از لهستانی‌ها کاتولیک و 5 درصد بقیه ارتدوکس، پروتستان، یهودی و مسلمان هستند.

این کشور با داشتن حدود 38 میلیون نفر جمعیت، ششمین کشور پر جمعیت اتحادیه اروپا نیز به شمار می‌آید و تقریبا بیش از سه برابر کشورهایی مانند سوئد، هلند، بلژیک، پرتغال، چک، مجارستان و اتریش جمعیت دارد. به همین خاطر، لهستان بازار داخلی نسبتا قدرتمندی دارد که به موتور محرکه رشد اقتصادی این کشور تبدیل شده است.

* 542 سال مناسبات دیپلماتیک

مناسبات سیاسی ایران و لهستان به لحاظ تاریخی قدمتی بیش از پنج سده دارد و البته مناسبات تجاری و اقتصادی، دیرینه‌تر از مناسبات سیاسی است و شاهدی بر این مدعا، کشف سکه‌های ایرانی دوران سامانی در کاوش‌های جدید باستان‌شناسی در لهستان است که از قدمت یک هزار ساله مناسبات (تجاری) بین دو کشور حکایت دارد. نخستین سند مکتوب تماس رسمی بین ایران و لهستان هم به سال 1474 میلادی و نامه اوزون حسن آق قویونلو به یاگولینی پادشاه وقت لهستان برمی‌گردد.

در سال 1795 و به هنگام تجزیه لهستان، ایران یکی از 2 کشور جهان بود که اشغال و تجزیه لهستان را هرگز به رسمیت نشناخت و متقابلاً در 1838، ایزیدیر بوروفسکی یک افسر لهستانی تبار در جریان نبرد هرات جان خود را در دفاع از تمامیت ارضی ایران از دست داد. ایران پس از جنگ جهانی اول و بلافاصله پس از تشکیل مجدد لهستان مستقل، از جمله نخستین کشورهایی بود که لهستان را به رسمیت شناخت و با تاسیس سفارت در ورشو، اقدام به برقراری روابط دیپلماتیک با این کشور کرد.

در آذر ماه 1299 خورشیدی (1920 میلادی) سفارت ایران در ورشو توسط اسد بهادر تاسیس شد و او تا اسفند 1300 کاردار و سپس تا مهر 1305 وزیر مختار بود. متعاقب آن در سال 1925 میلادی سفارت لهستان در تهران دایر و در سال 1927 میلادی عهدنامه دوستی و مودت به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد فیمابین 2 کشور منعقد شد.

در دوران جنگ جهانی دوم و اشغال لهستان، حدود 120 هزار نفر از اتباع لهستانی که از اردوگاه‌های سیبری آزاد شده بودند به ایران مهاجرت کردند و پس از پایان جنگ تعدادی از مهاجران در ایران باقی ماندند. تاسیس انجمن مطالعات ایرانی (1942 میلادی) در تهران و سازمان پیشاهنگی و مدارس لهستانی در سراسر ایران، از جمله آثار حضور آوارگان لهستانی در ایران است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دولت وقت سوسیالیستی لهستان از جمله کشورهایی بود که از ابتدا نظام جدید در کشورمان را به رسمیت شناخت. در این دوران همکاری‌ها و رایزنی‌های سیاسی بیشتر به صورت تبادل هیأت‌های عالی‌رتبه در سطح مقامات عالی‌رتبه پارلمانی، وزرا و معاونان وزرا بود و این همکاری‌ها همچنان در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین تهران و ورشو در جریان است.

ایران و لهستان در بیش از پنج قرن روابط دوجانبه دیپلماتیک همواره از روابط خوب و سازنده‌ای برخوردار بوده‌اند. در دوره تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه آمریکا و اروپا علیه ایران، لهستان به عنوان عضوی از اتحادیه اروپا پایبند به این محدودیت‌ها بود، اما پس از توافق ژنو، اشتیاق خود برای جبران کوتاهی‌ها در روابط فیمابین را نشان داد.

در مهر ماه 1392 وزرای خارجه ایران و لهستان در حاشیه شصت و هشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک با یکدیگر دیدار داشتند و در اسفند همان سال و پس از توافق ژنو (برنامه اقدام مشترک) «رادوسلاو شیکورسکی» وزیر امور خارجه لهستان به منظور انجام سفری 3 روزه و در پاسخ به دعوت محمدجواد ظریف همتای ایرانی خود به جمهوری اسلامی ایران سفر کرد و در اولین مقصد سفرش راهی شهر اصفهان شد و یک روز در این شهر اقامت داشت.

وی همزمان با حضورش در اصفهان در صفحه توئیترش به فارسی نوشت: «سفر به ایران را از شهر زیبای اصفهان شروع کرده‌ام. شگفت‌انگیزه».

شیکورسکی چهارمین وزیر خارجه اروپایی بود که بعد از آغاز به کار دولت یازدهم به تهران سفر کرد. وزرای خارجه ایتالیا، سوئد و بلژیک پیش از رئیس دستگاه سیاست خارجی لهستان به تهران آمده بودند.

وزیر خارجه لهستان پس از بازدید از اصفهان برای دیدار با وزیر امور خارجه کشورمان به تهران آمد و به رایزنی و تبادل‌نظر در خصوص روابط دوجانبه و تحولات منطقه از جمله اوضاع سوریه و اوکراین پرداخت. البته وزیر خارجه لهستان به دلیل بحران اوکراین مجبور شد سفرش را به تهران نیمه کاره رها کند و به ورشو بازگردد.

در این دیدار همچنین یادداشت تفاهم همکاری بین دفتر مطالعات سیاسی وزارت خارجه ایران و موسسه روابط بین‌الملل لهستان وابسته به وزارت خارجه این کشور با حضور وزرای خارجه ایران و لهستان به امضای روسای این دفاتر رسید.

شیکورسکی پس از دیدارش با ظریف در نشست خبری با ابراز خرسندی از اینکه بعد از 10 سال مجددا به ایران سفر می‌کند، گفت: به خاطر وقایع کریمه مجبور شدم که سفرم را به ایران کوتاه و به لهستان برگردم و امیدوارم رئیس‌جمهور ایران من را ببخشند و بدانند این وقایع برای ما اهمیت دارد.

سفر «بوگدان بورسویچ» رئیس مجلس سنای لهستان به ایران در مهر سال گذشته از جمله دیگر سفرهای مقامات این کشور به ایران در این مدت بود. او در این سفر با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران و علی لاریجانی رئیس مجلس دیدار و رایزنی کرد.

روحانی در این دیدار با اشاره به روابط تاریخی ایران و لهستان و ظرفیت‌های موجود در 2 کشور گفت: ایران و لهستان در شرایط جدید به‌وجود آمده می‌توانند با تعریف منافع مشترک 2 کشور، ظرفیت‌های جدید همکاری را مورد بررسی قرار داده و از آن در راستای توسعه مناسبات همه جانبه به نفع 2 ملت بهره‌برداری کنند.

علی لاریجانی رئیس مجلس نیز پس از دیدار با همتای لهستانی خود در خصوص مباحث مطرح شده در دیدارش با بورسویچ گفت: در این جلسه مباحث گسترده‌ و مهمی صورت گرفت از جمله گسترش همکاری‌های اقتصادی همچنین درباره بسط همکاری‌ها در زمینه انواع سرمایه‌گذاری‌های نفت، گاز، کشتی‌سازی و واگن و نیز سایر صنایع نیز گفت‌وگوهایی انجام شد.

همچنین روسای مجالس ایران و لهستان در این دیدار در خصوص تحولات کشورهای منطقه، مبارزه با تروریسم و وضعیت پناه‌جویان سوری و همچنین گسترش همکاری‌های علمی و دانشگاهی بحث و تبادل نظر کردند.

* هدف‌گیری ورشو برای ارتقای 700 میلیون دلاری حجم مبادلات اقتصادی با تهران

جمهوری لهستان با داشتن حدود 38 میلیون نفر جمعیت ششمین کشور پر جمعیت اتحادیه اروپا به شمار می‌آید و به همین خاطر، بازار داخلی نسبتا قدرتمندی دارد که به موتور محرکه رشد اقتصادی این کشور تبدیل شده است.

از نظر تولید ناخالص داخلی GDP نیز لهستان با 941 میلیارد دلار در سال 2014، دارای ششمین رتبه در اروپا و بیستمین رتبه در جهان بوده است. تولید ناخالص داخلی بر اساس نرخ رسمی 552 میلیارد است. سهم بخش‌ها در GDP به ترتیب 37 درصد کشاورزی، 32 درصد صنعت و 64.3 درصد خدمات است. پیوستن به اتحادیه اروپا در سال 2004، تاثیر چشمگیری در سرعت بخشی به توسعه اقتصادی این کشور داشته است. لهستان علاوه بر بهره‌مندی از اعتبار اتحادیه اروپا در جذب سرمایه‌گذاری خارجی، از بسته کمکی 67 میلیارد یورویی این اتحادیه برای امور زیربنایی نیز به خوبی استفاده کرد.

مبادلات بازرگانی تهران و ورشو از دیرباز حتی پیش از برقراری روابط سیاسی بین بازرگانان 2 کشور وجود داشته و کاروان‌های بازرگانان ایرانی در مسیر خود به آلمان با بازرگانان لهستانی مراوده و داد و ستد می‌کردند. با طولانی شدن دوران تجزیه و اشغال لهستان در طی قرن‌های 18 و 19 میلادی توسط دولت‌های روس، پروس و اتریش، روابط بازرگانی مستقیم 2 ملت دچار وقفه شد و پس از جنگ جهانی اول و استقلال لهستان، روابط سیاسی دوباره برقرار و در پی آن، ارتباطات بازرگان 2 کشور نیز احیا شد.

نخستین موافقتنامه بازرگانی 2 کشور در اکتبر سال 1952 به امضاء طرفین رسید. در طول بیش از نیم قرن، روابط اقتصادی و مبادلات بازرگانی 2 کشور کم و بیش ادامه داشت که اوج آن مربوط به دورانی بود که لهستان از ایران نفت می‌خرید.

نخستین سال صدور نفت خام ایران به لهستان 1352 (1973) بود که با فروش 305 هزار تن نفت خام به ارزش 13 میلیون دلار انجام شد. اوج این مبادلات در سال‌های 1991 و 1992 بود که حجم روابط به ارزش حدود 500 میلیون دلار در سال رسید و روند صدور نفت در سال 1998 قطع شد. علت توقف فروش نفت ایران به لهستان تصمیم وقت کشورمان به تحویل نفت در جزیره خارک – به جای تحویل در یکی از بنادر اروپایی – اعلام شد.

میوه، خشکبار، خرما، پلاستیک و مصنوعات آن، آهن و فولاد، فرش و انواع کفپوش، چای، روده حیوانات، اسانس‌ها و فرآورده‌های غذایی، سنگ مرمر، انواع سفالینه‌ها، فولاد آلیاژی، موتورهای پیستونی برای تراکتور، برخی قطعات وسایل ترابری از جمله کالاهای صادراتی ایران به لهستان را شامل می‌شود و واردات ایران از لهستان نیز شامل انواع ماشین‌آلات و تجهیزات، تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی، شیشه و بلور، مبلمان، تجهیزات عکاسی، اپتیکی و پزشکی، مواد بهداشتی و آرایشی و... است.

پس از توافق ژنو (برنامه اقدام مشترک) لهستان با سفر وزیر خارجه خود به ایران تمایل خود برای گسترش مناسبات تجاری و اقتصادی با ایران نشان داد و پس از آن رفت و آمد هیأت‌های اقتصادی این کشور به ایران آغاز شد. در حال حاضر ایران با لهستان سرمایه‌گذاری‌ مشترکی را از جمله در زمینه ساخت داروهای ویژه در منطقه آزاد قشم در دست انجام دارد.

مهر ماه سال گذشته (1394) بود که معاون نخست‌وزیر لهستان در رأس یک هیأت 150 نفره اقتصادی وارد تهران شد.در این هیأت ١٥٠ نفره، ١٩ نفر از مسئولان این کشور ١٢٠ بازرگان و ١١ خبرنگار حضور داشتند.

همچنین بعد از اجرایی شدن برجام هیأت بزرگ تجاری و اقتصادی اتاق بازرگانی لهستان به سرپرستی «دوماگالسکی» معاون وزیر توسعه لهستان و «پیلوات» نایب رئیس اتاق بازرگانی این کشور و با همراهی بیش از 70 نفر از مدیران و صاحبان صنایع و شرکت‌های مختلف فعال لهستانی در زمینه‌های کشاورزی، صنایع غذایی، صنعتی، خودروسازی، معدن، انرژی، دارو و تجهیزات پزشکی، حمل و نقل و بانکداری از تاریخ 15 لغایت 19 اسفند ماه 94 برای رایزنی با مقامات کشورمان و گسترش روابط تجاری و اقتصادی به ایران سفر کردند. در این سفر معاون وزیر توسعه لهستان بر لزوم توجه به ارتقای حجم مبادلات اقتصادی 2 کشور به حداقل 700 میلیون دلار تاکید کرد.

از دیگر زمینه‌های همکاری ایران و لهستان می‌توان به همکاری در زمینه انرژی اشاره کرد. در اردیبهشت ماه سال جاری وزیر انرژی لهستان در دیدار سفیر ایران در ورشو از آمادگی شرکت‌های لهستانی برای مشارکت و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفت و گاز ایران خبر داد و هیات 35 نفره نفت و گاز لهستان به ریاست معاون وزیر انرژی این کشور، برای شرکت در نمایشگاه بین‌المللی نفت و گاز اردیبهشت ماه به تهران سفر کرد. این هیأت متشکل از 20 شرکت بزرگ نفت و گاز لهستان بود که ضمن حضور در اجلاس نفت و گاز کشورمان، در محل اتاق بازرگانی ایران با شرکت‌های ایرانی مذاکره و گفت‌وگو کردند.

همچنین میشل کورتیکا معاون وزیر انرژی لهستان با بهروز کمالوندی سخنگو و معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.

در این دیدار طرف لهستانی ضمن اعلام دعوت نخست‌وزیر آن کشور از علی‌اکبر صالحی معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران برای سفر به لهستان، آمادگی کشورش برای توسعه همکاری‌ها با جمهوری اسلامی ایران و سازمان انرژی اتمی در حوزه‌های علمی و تحقیقاتی، ایمنی هسته‌ای، کاربردهای پزشکی هسته‌ای و رادیوداروها و همکاری در زمینه شتاب‌دهنده‌ها را اعلام کرد.

*ورشوسازی

علاوه بر رفت و آمدهای سیاسی و مبادلات تجاری و اقتصادی، ایران و لهستان اشتراکات فرهنگی و هنری نیز دارند تا جایی که سال‌ها پیش هنر ورشوسازی از این کشور وارد ایران شد.

ورشو آلیاژی است که 20 درصد آن نیکل، 35 درصد روی و 45 درصدش مس است. این فلز نقره‌ای رنگ به خوبی فرم می‌گیرد و از آن برای ساخت انواع ظروف استفاده می‌شود و سپس روی آن را قلم‌زنی می‌کنند.

نام «ورشو» به دلیل شهر ورشو مرکز کشور لهستان بر روی این فلز ماندگار شده است. در اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی هنر ورشوسازی در ایران به اوج خود رسید و این هنر بیشتر در دزفول و بروجرد رواج داشت. قلمکاران لرستانی قبل از ورود ورشو به ایران از ورق زرد رنگ برنج برای ساخت ابزار و وسایل مورد نیاز در منازل استفاده می‌کردند.

همچنین زبان فارسی از قرن 16 مورد توجه لهستانی‌ها بوده و برخی خانواده‌های اشراف ساکن جنوب شرق لهستان در دربار خود مدرس زبان فارسی داشتند. اولین ترجمه گلستان سعدی به زبان لهستانی در حدود  400 سال پیش انجام شده است. وجود کرسی‌های زبان فارسی و رشته ایران‌شناسی در دانشگاه‌های لهستان از جمله دیگر اشتراکات فرهنگی 2 کشور و نشان‌دهنده علاقه لهستانی‌ها به ادب و فرهنگ ایرانی است.

وجود حدود 300 کلمه فارسی یا با ریشه فارسی در زبان لهستانی از نشانه‌های دیگر علاقه‌مندی مردم لهستان به ایران است و در حال حاضر نزدیک به 40 نسخه خطی فارسی قدیمی در کتابخانه‌ها و موزه‌های لهستان وجود دارد.

از جمله دیگر مناسبات 2 کشور می‌توان به روابط دانشگاهی اشاره کرد. در حال حاضر حدود هزار ایرانی مقیم لهستان هستند که حدود 300 نفر از آنان را دانشجویان تشکیل می‌دهند.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در اولین سفر دوره‌ای خود به اروپا امروز به لهستان می‌رود. وی در سفر یک روزه خود به لهستان به رایزنی و مذاکره با مقامات این کشور خواهد پرداخت.

رفت و آمد هیأت‌های لهستانی به ایران در چند ماه اخیر و بعد از اجرایی شدن برجام افزایش چشمگیری داشته و تاکنون چند هیأت برای رایزنی با مقامات ایرانی در خصوص گسترش همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف به ایران سفر کرده‌اند که همه اینها نشان از تمایل طرف لهستانی برای حضور در ایران و افزایش مبادلات تجاری دارد.

با توجه به پتانسیل‌های موجود برای همکاری‌های تهران و ورشو و همچنین ابراز تمایل مقامات لهستانی برای حضور در ایران و همکاری در زمینه نفت و انرژی و همچنین همکاری‌های هسته‌ای با سازمان انرژی اتمی ایران، انتظار می‌رود سفر وزیر امور خارجه کشورمان به لهستان دستاوردهای مثبتی به همراه داشته باشد.