به گزارش مشرق، جهان در سال میلادی گذشته هفتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم را گرامی داشت اما رویای دنیای بدون جنگ همچنان دست نیافتنی می‌نمایاند و سخن از «صلح جهانی» کلیشه‌ای بیش نیست. جنگ چهار سوی دنیا را در برگرفته است. خاورمیانه همچون بشکه باروت آماده انفجار است، دریای چین جنوبی برای شروع جنگی تمام عیار تنها نیازمند یک جرقه‌ است و تحرکات اخیر ترکیه در دعوای بی‌منطقش با روسیه هر لحظه می‌تواند به یک درگیری تمام عیار بدل شود. 2015 برای اروپا و آمریکا سال خوبی نبود. شیپورچیان آغازگر جنگ در سوریه و لیبی حالا با حملات تروریستی در شهرهای امن خود دست و پنجه نرم می‌کنند و کیست که نداند «آنکه باد می‌کارد توفان درو می‌کند».

در زیر نگاهی داریم بر رویدادهای مهم آمریکا و اروپا در سالی که گذشت و مهمترین چالش‌های پیش روی سیاستمداران در سالی که می‌آید.

توافق هسته‌ای ایران

در ادامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز 15 دسامبر (25 آذرماه) به اتفاق آراء قطعنامه پیشنهادی گروه 1+5 درباره پرونده ادعایی موسوم به «ابعاد نظامی احتمالی» برنامه هسته‌ای ایران را تصویب کرد. بدین ترتیب پرونده «ابعاد نظامی احتمالی» (PMD) بسته شد در حالی که آمریکا و هم‌پیمانان غربی‌اش با ادعای ابعاد نظامی احتمالی، سال‌ها تحریم‌های سنگین را به مردم و دولت ایران تحمیل کردند.

مخالفین آمریکایی برجام البته پس از توافق نیز بیکار نماندند و تا امروز چندین طرح با هدف گسترش تحریم‌ها را به تصویب رسانیده‌اند که جنجالی‌ترین مصوبه آن با ایجاد محدودیت‌ استفاده از «لغو روادید» برای سفرکنندگان به ایران به اعتراض گسترده ایرانیان مقیم آمریکا و همچنین اتحادیه اروپا انجامیده است. بسیاری از تحلیلگران این طرح را نقض کننده برجام می‌دانند و 29 سفیر اروپایی در نامه‌ای سرگشاده به آن اعتراض کرده اند. اعتراض‌ها به این مصوبه کنگره که امضای کاخ سفید را هم در پایان دارد تا به آنجا رسید که «جان کری» وزیرخارجه ایالات متحده به «محمد جواد ظریف» وزیر خارجه کشورمان نامه نوشت. ظریف نیز در پاسخ ضمنی به نامه کری تاکید کرد: «اینکه وزیر خارجه رسما اعلام کرده اجازه نمی‌دهد قانون جدید مانع برجام باشد و از امکانات مندرج در خود قانون من جمله تصمیم بر عدم اجرای آن گفته، را باید منتظر بود و دید و نحوه اجرای قانون تعیین کننده این است که نقضی صورت گرفته یا نه».

به باور بسیاری از تحلیل‌گران با توجه اقدامات اخیر آمریکا در تلاش برای گسترش تحریمها و طرح روادید که برای شهروندان دو تابعیتی یا مسافران به ایران درنظر گرفته شده آنچه مسلم است سپهر سیاسی روابط ایران و ایالات متحده بنای گذر به روزهای آفتابی را ندارد و در بر پاشنه دلخواه مخالفان سرسخت توافق چرخیده چرا که رفتار متقابل ایالات متحده پس از توافق هیچ ژست دوستانه‌ای نداشته است.

با بسته شدن پرونده «ابعاد نظامی احتمالی» از سوی آژانس انرژی اتمی، انتظار می‌رود برنامه جامع اقدام مشترک به «روز اجرا» در پایان ژانویه 2016 نزدیک گردد. آنچه بانک جهانی (IMF) برای اقتصاد ایران در دوران پساتحریم گزارش کرده است، دورنمای رشد اقتصادی تا 5 درصد در اواخر 2016 را پیش‌بینی می‌کند.

یادآوری نام «ایران» در صدر لیست مقصد گردشگران از سوی مجله «نشنال جئوگرافی» در سال پیش رو نیز خالی از لطف نیست. تمهیدات ایران برای صدور ویزای فرودگاهی سی روزه و بازگشایی سفارت انگلستان در تهران در 23 اوت 2015 از عوامل تاثیرگذار بر معرفی ایران به عنوان اولین مقصد گردشگران در سال 2016 از سوی این مجله بوده است.

اروپا، آمریکا و داعش

بی‌جهت نیست که در رای‌گیری خبرگزاری «اسوشیتدپرس» موضوع داعش در راس اخبار مهم سال 2015 قرار گرفته است. گروه تروریستی داعش در سالی که گذشت هرچه در چنته داشت به نمایش گذاشت. ویدئوهای هالیوودی خوش ساخت این گروه تروریستی، تصویری تمام نما از خشونت و وحشیگری پیش روی جهانیان عرضه کرد و رهبرانش که در میانشان افراد تحصیل کرده با تابعیت اروپایی هم کم نیستند هر روز روشی تازه برای شکنجه و کشتار ارائه ‌کردند. از «جان جهادی» بریتانیایی و ویدیوهای دهشتبارش از سربریدن گروگان‌های غربی گرفته تا «عبدالحمید اباعود» تبعه بلژیکی که مغز متفکر برنامه‌ریزی حملات داعش در شهر پاریس بود. آنچه بیش از هر چیز درباره اقدامات این گروه تروریستی تاسف برانگیز و دهشت‌بار است استفاده از کودکان در قتل عام گروگان‌هاست. سال گذشته چندین ویدیو از داعش منتشر شد که در آن کودکان گروگان‌ها را با اسلحه می‌کشند یا سر می‌برند.

درست پس از حملات داعش در پاریس بود که انگلستان روند پیوستن به ائتلاف هوایی آمریکا و متحدانش علیه داعش را آغاز کرد و فرانسه نیز بر شدت حملات خود در سوریه افزود. اما به طور قطع هیچیک از این سیاستمداران از خود نپرسیدند مگر پیدایش داعش حاصل چیزی به جز مداخله نظامی بی‌مورد آمریکا در عراق بوده است؟ سوالی که پاسخش می‌تواند راه حل مناسبی برای خروج از بحران در عراق، سوریه و یمن باشد. 

حمله داعش به شهرهای باستانی سوریه و نابودی تاریخ چند هزار ساله بناهای شهر تاریخی پالمیرای که دود شد و به هوا رفت نیز سهم بزرگی ازتوجه رسانه‌ها را به خود اختصاص داد و البته این تنها ظاهر قضیه است چرا که قلب داعش جدای از کمک پشتیبانان مالی‌اش در کشورهای عربی و در راس آنها عربستان سعودی، با پولی که خریداران فرانسوی و آمریکایی بابت عتیقه‌جات حراج شده می‌پردازند می‌تپد.

در اواخر سپتامبر 2015 (اوایل مهر ماه) جنگنده‌های روسی عملیات هوایی علیه مواضع داعش در سوریه را آغاز کردند. این حملات با هماهنگی عملیات زمینی ارتش سوریه نقش بسزایی در تضعیف داعش در سوریه داشته است. محدوده تحت تصرف این گروه تروریستی در فاصله آغاز سال 2015 تا 14 دسامبر از 128 کیلومتر مربع به 78 کیلومتر مربع کاهش یافته است. بر اساس برخی گزارش ها، آنها حتی پایتخت خلافت را از «رقه» سوریه که زیر آتش حملات گسترده بود، به «سرت» در لیبی انتقال دادند. می‌توان گفت داعش در سالی که گذشت بیش از 14 درصد از زمین‌های تحت تصرف خود را از دست داد.

بخش‌های عمده شهر رمادی، مرکز استان سنی نشین الانبار که در پی شکست بی‌سابقه نیروهای ارتش عراق در اواخر ماه می (اوایل خرداد 94) به دست داعش افتاده بود، در واپسین روزهای دسامبر 2015  با حملات حساب شده ارتش عراق بازپس گرفته شد. این شهر تنها 110 کیلومتر با غرب بغداد فاصله دارد. «حیدرالعبادی» نخست وزیر عراق 2016 را سال پیروزی کامل بر داعش می‌داند. 

در این میان نباید از کوس رسوایی سیاستمداران ترکیه که با خرید نفت از داعش یکی به نعل می‌زنند و یکی به میخ می‌کوبند بی‌تفاوت گذشت. پس از حمله ترکیه به جنگنده روسیه در خاک سوریه، «ولادیمیر پوتین» که مرد آهنین سال 2015 لقب گرفته است در سخنرانی سالانه‌اش در دومای روسیه تاکید کرد سیاستمداران ترک به طور قطع از آنچه در قبال جنگنده روس مرتکب شدند پشیمان خواهند شد.

از سوی دیگر وزارت دفاع روسیه مدارکی مستند ارئه کرد که از خرید نفت داعش توسط ترکیه حکایت داشت. اردوغان در واکنشی شتابزده اعلام کرد «اگر ثابت شود ترکیه از داعش نفت خریده استعفا می‌دهم» چندی بعد کاخ سفید خرید بخشی از نفت داعش از سوی ترکیه را تایید کرد اما ظاهرا هنوز این تاییدیه به گوش آقای اردوغان نرسیده است!

باید دید سال 2015 برای روسیه و ناتو چه اتفاقاتی در آستین دارد ولی آنچه مسلم است اینکه حمله به جنگنده روس برای اردوغان بسیار بیشتر از آنچه تصورش را می‌کرد هزینه در بر خواهد داشت.

بحران پناهجویان

بنابر آمار ارائه شده از سوی سازمان ملل، در سال گذشته میلادی بیش از یک میلیون پناهجو از دریا به مرزهای اتحادیه اروپا وارد شدند. هزاران تن از پناهجویان سوری که برای پیوستن به سواحل ایتالیا و یونان راهی جز دل سپردن به دریای مدیترانه برایشان نمانده بود در آبی آرام مدیترانه جان سپردند.

ازین میان تصویر «آلان کردی» کودک سه ساله سوری که در ماه سپتامبر در سواحل بدروم ترکیه پیدا شد جهان را در بهت و حیرت فرو برد. تصویر دلخراش جسد این کودک سوری صفحه اول بسیاری از روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها را به خود اختصاص داد و تلنگری شد تا اتحادیه اروپا به برگزاری نشست‌های پی در پی برای اسکان پناهجویان متوسل شود.

تنها یک هفته از آغاز سال 2015 گذشته بود که دو برادر ابتدا به دفتر نشریه فکاهی «شارلی ابدو» در پاریس حمله کردند و سپس با حمله به سوپر مارکتی در محله یهودی‌نشین پاریس در مجموع 17 نفر را کشتند. دو برادر که پیش از حملات با خلیفه داعش بیعت کرده بوند در نهایت در جریان درگیری با پلیس کشته شدند.

پس از آن در سیزده نوامبر بار دیگر هشت عضو داعش با حملات کاملا برنامه‌ریزی شده در نقاط مختلف شهر پاریس، 130 تن را به قتل رساندند. دو روز پیش از آن نیز حملات اعضای داعش به ضاحیه بیروت در لبنان، 50 کشته و 240 زخمی برجای گذاشته بود.

حمله به دفتر نشریه فکاهی «شارلی ابدو»، فرانسه را پس از سوریه و عراق در جایگاه سومین کشور مرگبار برای خبرنگاران قرار داد. به گزارش سازمان خبرنگاران بدون مرز در سالی که گذشت 67 خبرنگار در نقاط مختلف جهان کشته شدند. یازده خبرنگار در عراق، ده خبرنگار در سوریه و هشت خبرنگار در فرانسه کشته شدند. به گزارش این سازمان یمن چهارمین کشور مرگبار برای خبرنگاران بوده است. همچنین این سازمان برای نخستین بار آماری 43 نفره اعلام کرد از خبرنگارانی که به دلایل «نامشخص» و «غیرشفاف» کشته شده‌اند.

در این میان آنچه حمله به شارلی ابدو را متمایز می‌کند خواست مقامات فرانسوی از سران کشورهای مختلف برای شرکت در راهپیمایی ضدتروریسم در پاریس بود که حاشیه‌های بسیاری هم داشت. از راهپیمایی رهبران در خیابانی خالی و جدا از مردم گرفته تا  «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل که در صف اول راهپیمایی ضد تروریستی خودنمایی میکرد!

ترس از حملات تروریستی بر شهرهای بزرگ اروپا سایه افکنده و بسیاری از شهرهای بزرگ همچون بروکسل و پاریس و لندن برگزاری جشن‌‌های سال نو و آتش‌بازی را در آستانه سال نو محدود کرده‌اند. 

انتخابات سراسری پادشاهی متحد انگلستان (انگلیس، ولز، اسکاتلند، ایرلند شمالی) در هفتم ماه می 2015، برگزار ‌شد و «دیوید کامرون» که رهبری حزب محافظه‌کار را بر عهده دارد، با پیروزی حزب متبوعش بار دیگر در سمت نخست وزیری ابقا شد و به دیدار ملکه در کاخ باکینگهام رفت.

شکست سنگین حزب کارگر در انتخابات سراسری و کناره‌گیری «اِد میلیبند» از رهبری حزب موجب شد در آنچه از آن با عنوان «زلزله سیاسی» یاد می‌شود، «جرمی کوربین» سیاستمدار جنجالی انگلیسی که با انتقادات صریحش از دخالت انگلستان در جنگ عراق، مخالفت با دنباله‌روی از سیاست‌های کاخ سفید، باورهای ضد پادشاهی و مواضع ضدصهیونیستی شهره است روز  12 سپتامبر (21 شهریور) به رهبری حزب کارگر انگلستان برگزیده شود. آقای نخست وزیر هم البته پیروزی کوربین را با این کلمات تبریک گفت: «اکنون حزب کارگر تهدیدی علیه امنیت ملی، امنیت اقتصادی و امنیت خانواده‌های ماست».

سیاست ریاضت‌های اقتصادی، برگزاری همه‌پرسی جدایی اسکاتلند از بریتانیا و برگزاری رفراندوم جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا که در رسانه‌ها به «برگزیت» (Brexit: British exit) شهره است از مهمترین چالش‌های پیش روی کامرون در سال 2016 خواهند بود. تصمیم‌هایی که ممکن است نام رهبر کاریزماتیک توریها را به عنوان «پدر انگلستان کوچک» مزین کند!

سال آینده، آمریکایی‌ها که 2015 پرماجرا را با «جنگ ستارگان» به پایان می‌برند، انتخابات سرنوشت‌ساز ریاست جمهوری را پیش رو دارند. در حزب دموکرات «هیلاری کلینتون» وزیر خارجه پیشین که پس از پاسخگویی به سوالات کنگره درباره حمله به سفارت آمریکا در لیبی در زمان وزارتش به تازگی از بحران افشای ایمیل‌های کاری‌اش سر بلند کرده با «برنی ساندرز» با گرایش‌های سوسیال دمکرات رقابت می‌کند.

با شکست سنگین حزب حاکم محافظه‌کار به رهبری «استفان هارپر» در انتخابات کانادا، «جاستین ترودو» جوان نخست‌وزیر شد و به تعبیر رسانه‌ها، حزب لیبرال بازگشتی «افسانه‌ای» به قدرت را قم زد. «جاستین ترودو» 43 ساله پسر «پیر ترودو» نخست‌وزیر پیشین این کشور است و توانست اکثریت 338 کرسی پارلمانی را برای حزب متبوعش بدست آورد و در نتیجه آرای کافی برای تشکیل کابینه را اخذ کند. ترودو پیش از انتخابات، با انتقاد از عملیات نظامی کانادا علیه داعش در عراق و سوریه وعده داده بود در صورت پیروزی به این حملات پایان می‌دهد چرا که «این حملات به نتایجی که مردم آن را دوست داشته باشند، نیانجامیده است».