گروه جنگ نرم مشرق- در
حالی که کمتر از سه هفته تا سی‌ام ژوئن مهلت باقی‌مانده ایران و پنج به
علاوه یک برای دستیابی به توافق جامع هستهای مانده است رسانه‌های بیگانه
سعی دارند طرف غربی در مذاکرات هستهای دست بالا را داشته باشد. از این‌رو
این روزها پیگیری مطالبات غرب از مجرای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در
دستور کار این رسانه‌ها قرار گرفته است.در این باره بیگانه با دستمایه قرار
دادن اظهارات یوکیا آمانو در باره برنامه هستهای کشورمان می‌کوشد
زیاده‌خواهی‌های برخی اعضای پنج به‌علاوه یک در مذاکرات هستهای- از جمله
فرانسه- را از مجرای حقوقی وفنی پیگیری کرده و این خط القایی را محقق کند
که مطالبات مطرح شده در مذاکرات هستهای منطبق با خواسته‌های آژانس است.
جدای از این مسئله، افزایش فشارهای حقوق بشری برای تغییر موازنه در مذاکرات هستهای همچنان مورد توجه رسانه‌های بیگانه است. بر حسب رویه تبلیغی متداول این رسانه‌ها ، در مقاطع حساسی از مذاکرات هستهای، مؤلفه‌های مطالبه محور جدیدی وارد فضای گفتگوها شده تا توافق نهایی، تحت فشاری سیاسی- رسانه‌ای، بیشترین همخوانی را با خواسته‌های غربی داشته باشد. وضعیت حقوق بشر از جمله پارامترهایی است که در چنین مقاطعی به ابزاری برای تغییر موازنه گفتگوها تبدیل شده است. در این راستا رسانه‌های بیگانه سعی دارند مسئله آمریکایی‌های بازداشتی در ایران- به ویژه جیسون رضائیان- را در چارچوب توجیهات و داعیه‌های حقوق بشری به مذاکرات هستهای وارد نمایند و از این طریق فشارهای روانی و تبلیغاتی علیه کشورمان را شدت بخشند.
ناامیدسازی ایران از برداشتن تحریم‌ها، خط تبلیغی دیگری است که رسانه‌های بیگانه با تاکید بر آن سعی دارند پابرجا ماندن نظام تحریم‌ها علیه ایران را القاء نمایند. در این باره این رسانه‌ها با استناد به چندگانگی تحریم‌ها علیه ایران - تروریسم ، نقض حقوق بشر و برنامه موشکی - لغو تحریم‌ها را مستلزم زمان و مذاکرات جداگانه برمی‌شمارند و مدعی اند که برخلاف نگاه خوش بینانهای دولت تدبیر و امید به برداشته شدن تحریم‌ها قرار نیست این تحریم‌ها به این زودی‌ها لغو شوند.
از چنین منظری، رسانه‌های بیگانه با بزرگ‌نمایی مشکلات و موانع فراروی مذاکرات هستهای از موارد اختلافی سخن به میان می‌آورند و مدعی‌اند که سرعت و زمان‌بندی رفع تحریم‌ها و همچنین نحوه دسترسی بازرسان به مراکز نظامی ایران از جمله موضوعاتی است که همچنان مورد اختلاف طرفین است و موجب شده کار نگارش پیش نویس متن توافق‌نامه هستهای به کندی و سخنی پیش رود.
الف/ پیگیری مطالبات غرب از مجرای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
رسانه‌های بیگانه این روزها مطالبات پنج به علاوه یک از ایران را از مجرای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیگیری می‌کنند. در حالی که کمتر از سه هفته تا سی ام ژوئن مهلت ایران و پنج به علاوه یک برای دستیابی به توافق جامع هستهای مانده است این رسانه‌ها با برجسته سازی اظهارات یوکیو آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی از الزاماتی خبر می‌دهند که هرگونه دستیابی به توافق جامع هستهای در گرو عمل ایران به این الزامات خواهد بود:«مدیرکل آژانس حل پرونده اتمی ایران را منوط به 2 شرط می‌داند. یک اینکه ایران بپذیرد اجرای پروتکل الحاقی در توافق نهایی گنجانده شود و دوم به مطالبی که اخیراً توافق کرده نیز عمل کند»
در این باره یوکیا آمانو از دو شرط برای حل پرونده هستهای ایران سخن گفته است یکی توافقی که در آینده به دست می‌آید و دیگری عمل به توافقی که صورت گرفته است. اما توافق نهایی به زعم آمانو الزاماتی نظیر تعهد ایران به عمل به پروتکل الحاقی است به این بهانه که آژانس بتواند با اطمینان تایید کند که ایران مواد و فعالیت های اتمی‌اش را از جامعه بین المللی پنهان نکرده است.
به نظر می‌رسد بیگانه با مستمسک قرار دادن اظهارنظر آمانو درباره برنامه هستهای ایران می‌کوشد زیاده‌خواهی‌های برخی اعضای پنج به‌علاوه یک در مذاکرات هستهای را از مجرای حقوقی وفنی پیگیری کرده و این خط القایی را محقق کند که مطالبات مطرح شده در مذاکرات هستهای منطبق با خواسته‌های آژانس است :« فرانسه توافق نهایی بدون اجازه بازرسی از پایگاه های نظامی ایران را قبول ندارد»
از این‌رو رسانه‌های بیگانه پس از برجسته‌سازی درخواست‌های آمانو مبنی بر همکاری بیشتر ایران و دسترسی به کلیه اسناد و مدارک اطلاعات سایت‌ها ، مواد اتمی و پرسنل برای رسیدن به این هدف که آژانس بتواند درباره صلح‌آمیز بودن برنامه هستهای ایران نظر دهد،صدای یک مقام فرانسوی را بازتاب دادند که گفت: من دیروز با مدیر کل آژانس درباره این موضوع و دیگر موضوع‌ها صحبت کردم او گفت تصور رسیدن به توافق بدون امکان بازرسی از سایت های نظامی بسیار بسیار دشوار است.
این رسانه‌ها در واقع این خط تبلیغی را در مقابل واکنش مقام‌های کشورمان به زیاده‌خواهی‌ها پیگیری می‌کنند که می‌تواند روند مذاکرات را با بن بست روبرو سازد تا افکار عمومی را متقاعد سازند که آنچه از سوی مقام‌های کشورمان به عنوان زیاده‌خواهی مطرح می شود چیزی جز مطالبات فنی و حقوقی آژانس نیست.
اشاره بیگانه به اینکه وزیر امورخارجه ایران گفت اگر طرف مقابل زیاده خواهی کند بدون ضرب الاجل هم فکر رسیدن به توافق دشوار است قبلاً رهبر جمهوری اسلامی هم برای مذاکره کنندگان بین المللی وهم برای نمایندگان دولت ایران خط قرمز در این رابطه کشیده بود در این چارچوب ارزیابی می‌شود:«فردای آن روز یعنی هفت خرداد وزیر امور خارجه ایران که در پایتخت یونان بود نسبت به رسیدن توافق تا مهلت تعیین شده ابراز خوش بینی کرد اما گفت اگر طرف مقابل زیاده خواهی کند حتی بدون ضرب الاجل هم فکر رسیدن به توافق دشوار است. قبلاً رهبر جمهوری اسلامی هم برای مذاکره کنندگان بین‌المللی و هم برای نمایندگان دولت ایران خط قرمز در این رابطه را کشیده بود.مقام معظم رهبری: گفتیم که اجازه نمی‌دهیم از هیچ یک از مراکز نظامی هیچ بازرسی از سوی بیگانگان صورت بگیرد»
از سویی دیگر رسانه‌های بیگانه با بزرگ‌نمایی بخش دیگری از اظهارنظرآمانو مبنی بر اینکه حل این مسائل تحت چارچوب زمانی گفتگوهای سیاسی نیست می‌کوشند نقش آژانس را پس از پایان گفتگوها و دستیابی ایران و پنج به علاوه یک به توافق جامع هستهای ، در موضوع برنامه هستهای ایران برجسته سازند.
این برداشت از این منظر تقویت می‌شود که تاکید می‌شود که فکت شیت وزارت خارجه آمریکا می‌گوید آژانس بین المللی انرژی اتمی بر اساس توافق نهایی به همه تاسیسات هسته ای ایران از جمله به تاسیسات غنی سازی در نطنز و تاسیسات غنی سازی پیشین در فردو دسترسی منظم خواهد داشت و برای این کار از پیشرفته ترین و مدرن ترین فن‌آوری های نظارتی استفاده خواهد کرد.در ادامه هم اظهار نظر کلسی دونپورت مدیر سیاست منع گسترش در انجمن کنترل تسلیحات برجسته می شود که می‌گوید: دسترسی بازرسان بین المللی به این تاسیسات برای کسب اطمینان از اینکه ایران محدودیت ها بر برنامه غنی سازی اش را اجرا نمی‌کند بسیار مهم است
ب/ افزایش فشارهای حقوق بشری برای تغییر موازنه در مذاکرات هستهای
بر حسب رویه تبلیغی متداول رسانه‌های بیگانه، در مقاطع حساسی از مذاکرات هستهای، مؤلفه‌های مطالبه محور جدیدی وارد فضای گفتگوها شده تا توافق نهایی، تحت فشاری سیاسی- رسانه‌ای، بیشترین همخوانی را با خواسته‌های غربی داشته باشد. وضعیت حقوق بشر از جمله پارامترهایی است که در چنین مقاطعی به ابزاری برای تغییر موازنه گفتگوها تبدیل شده است. در این راستا رسانه‌های بیگانه سعی دارند مسئله آمریکایی‌های بازداشتی در ایران را در چارچوب توجیهات و داعیه‌های حقوق بشری به مذاکرات هستهای وارد نمایند و از این طریق فشارهای روانی و تبلیغاتی علیه کشورمان را شدت بخشند.
از چنین منظری است که به دنبال بیانیه لوزان، رأی سنای آمریکا به طرح نظارت کنگره بر توافق هستهای به رعایت برخی پیش شرط‌ها از سوی ایران وابسته و موکول شد.یکی از این پیش‌شرط‌های عریض و طویل این است که کنگره به دنبال آن است توافق هستهای را به آزادی آمریکایی‌های بازداشتی در ایران- جیسون رضائیان و امیر میرزایی حکمتی- مشروط نماید. در همین راستا کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اخیراً با تصویب قطعنامه‌ای خواستار آزادی سریع اتباع آمریکایی بازداشت شده در ایران شد.این کمیته به ریاست «اد رویس» ، پس از جلسه استماعی با حضور خانواده برخی اتباع آمریکایی بازداشتی در ایران، این قطعنامه را تصویب کرد و بر اساس آن خواستار آزادی فوری اتباع آمریکایی بازداشت شده در ایران شد:«اد رویس، رئیس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا:اگر نتوان روی مقامات بالای ایران برای کمک به آزادی امریکایی‌هایی که به طور غیرقانونی در ایران زندانی شده‌اند حساب کرد چگونه می‌توان روی احترام آنها به تعهدات پشت میز مذاکره حساب کرد من را شکاک خطاب بکنید ولی ما در مورد این که این چهار امریکایی را چنین مدت طولانی اسیر نگه داشتند بسیار نگرانیم»
در واقع بیگانه با فرضِ مورد مناقشه نقض حقوق بشر در ایران، می‌کوشد کشورهای غربی درگیر گفتگوهای هستهای را نگران وضعیت حقوق بشر در ایران قلمداد کند؛ با این هدف القایی که در گفتمان غربی حقوق بشر قربانی نگرانی امنیتی نمی‌شود!! در این باره «اد رویس»، رئیس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در گفتگو با تلویزیون آمریکا (13/2/94) توافق هستهای با ایران را به آزادی آمریکایی‌ها بازداشت شده در ایران مشروط نموده و از قول خانواده زندانیان مزبور ابراز نگرانی کرده که ممکن است مسایل حقوق بشر در ایران به خاطر توافق احتمالی هستهای نادیده گرفته شود:«اد رویس،رئیس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا:بستگان خانواده‌های این زندانیان امریکایی دیروز در جلسه همگی نسبت به وضع جسمی و روحی این زندانیان ابراز ناراحتی عمیق کردند و و همین طور ابراز نگرانی کردند که زمانی که توافق اتمی با ایران امضاء بشود احتمال آزادی عزیزان شان تضعیف خواهد شد تعدادی از قانون‌گذاران از هر دو حزب در جلسه دیروز نظرشان بر این بود که تا زندانیان آزاد نشوند امریکا نباید با ایران تو افق اتمی را امضاء بکند»
به هرحال بیگانه برای انحراف افکار عمومی از نگرش ابزاری محافل سیاسی رسانه‌ای غرب به مقوله حقوق بشر می‌کوشد این مساله را مطالبه‌ای عمومی، در سطح داخلی و چه خارجی، تصویر کند:
«گروهی از خانواده زندانیان سیاسی و عقیدتی، فعالان حقوق بشر، سازمان های بین المللی مدافع آزادی بیان و مقامات سازمان ملل و حتی گروهی از مذاکره‌کنندگان غربی خواستار گنجاندن مسئله حقوق بشر در مذاکرات هستهای میان ایران و شش قدرت جهانی شده بودند»
از سوی دیگر، به نگرانی‌هایی در سطوح سیاسی بالای جمهوری اسلامی درباره فشار حقوق بشری غربی‌ها اشاره می‌شود تا به زعم بیگانه غیرابزاری و اصیل بودن این دغدغه برای دولت‌های غربی مورد تایید قرار گیرد: «آیت الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی به تازگی با ابراز ناامیدی چندباره به نتیجه مذاکرات هستهای گفت، غیر از مسئله هستهای ، سریال‌های دیگری نظیر حقوق بشر در انتظار ماست و این طور نیست که همه مسئله ما با غرب مسئله هستهای باشد»
بر این اساس، تاثیر گفتگوهای هستهای بر وضعیت حقوق بشر در ایران از دو حیث متفاوت مثبت القاء می‌شود. از یک حیث از فشار دولت‌های غربی بر ایران در مسئله هستهای برای گشایش حقوق بشری سخن به میان می‌آید: « وندی شرمن عضو ارشد تیم مذاکره کننده آمریکا التزام ایران به رعایت حقوق شهروندان و همسایگان اش را از اهداف نهایی مذاکرات با ایران دانست و خواستار آزادی میرحسین موسوی و مهدی کروبی شد.»
از حیث دیگر حل و فصل مساله هستهای به معنای ایجاد گشایش‌هایی در فضای داخلی برای پرداختن به دغدغه‌های حقوق بشری قلمداد می‌شود: «اگر به توافق رسیدند این مسئله باعث بهبود وضعیت حقوق بشر می‌تواند باشد، زیرا که در حالت رفاه بیشتری که پس از کاهش تحریم ها ممکن است که نصیب مردم شود، فرصت خواهند داشت که به مسایل مهم تر و از جمله به زندانیان سیاسی، سانسور و مسایل دیگر حقوق بشری بپردازند»
ج/ ذهنیت‌سازی بیگانه: امیدواری ایران و تحریم‌هایی که برداشته نمی‌شوند
بیژن زنگنه وزت نفت با این پیش‌فرص که تحریم‌ها برداشته خواهد شد در نشست اخیر اوپک از افزایش صادارات ایران سخن به میان آورد و اظهار داشت که ایران بعد از توافق هستهای ، سقف تولید خود را بالا خواهد برد به طوری که در عرض 6 ماه یک میلیون بشکه به صادارات خود اضافه خواهد کرد:«بیست و هفت روز مانده به مهلت ایران و قدرت‌های جهان برای رسیدن به یک توافق هستهای تهران چشم به روزهایی دوخته که تحریم‌ها برداشته خواهد شد وزیر نفت ایران از اوپک خواسته خود را برای افزایش صادرات ایران آماده کند بیژن زنگنه می‌گوید بعد از توافق هستهای اعضاء باید آماده باشند برای این مقدار جا باز کنند»
این یعنی اینکه ایران امیدوار است که در فاصله کوتاهی سقف تولید خود را به زمان قبل از تحریم‌ها برساند. یا اینکه رونق اقتصادی بار دیگر به بندر چابهار بازگرد:«بندر آزاد تجاری چابهار در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان ایران و تنها بندر اقیانوسی این کشور است. این منطقه آزاد مانند دیگر مناطق آزاد ایران با هدف رشد و توسعه اقتصادی سرمایه‌گذاری تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی در سال 1372 تاسیس شد. اما طی یک دهه گذشته به خاطر اعمال تحریم‌های بین‌المللی چابهار به بندری بی‌رونق تبدیل شده اما با شکل‌گیری توافق جامع هستهای میان ایران و شش قدرت جهانی، مقام‌های ایران امیدوارند که رونق اقتصادی یک بار دیگر به این بندر باز گردد»
از دید بیگانه چنین نگاه خوش بینانهای به برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران منتهی نخواهد شد و نظام تحریم‌ها همچنان پابرجاست چرا که با توجه به چندگانگی تحریم‌ها علیه ایران - تروریسم ، نقض حقوق بشر و برنامه موشکی - لغو تحریم‌ها مستلزم زمان و مذاکرات جداگانه است:« جاک لین شائرر، کارشناس ارشد در انستیتوی علوم و امنیت بین المللی: آن چه که مردم باید به خوبی درک کنند به ویژه در ایران که احتمالاً انتظارات غیرواقع بینانهای ممکن است به خصوص در مورد سرعت و وسعت برداشته شدن تحریم‌های ایالات متحده امریکا وجود داشته باشد این هست که تحریم‌های امریکا لایه‌های بسیاری دارد که از ماجرای گروگان‌گیری کارمندان سفارت امریکا در تهران در سال 1358 برابر با سال 1979 میلادی یعنی زمان انقلاب شروع شد کافی هست که شما نگاهی به کوبا و تحریم‌های کوبا در حال حاضر بیندازید که نمونه‌ای است از یک رژیم تحریم ده‌ها ساله ببینید که چگونه به رغم این که هر دو طرف اکنون علاقمند به برداشته شدن آنها هستند چه قدر کار می‌برد و چه اندازه طول می‌کشد که این تحریم‌ها برطرف شود پس در مورد ایران و تحریم‌هایی که برای موشک‌های قاره پیما تروریسم و نقض حقوق بشر دارد بیان آنها به قوت خود باقی خواهند ماند من هیچ پیشنهادی یا مطلبی در این مورد ندیده‌ایم که به این تحریم‌ها در آینده نزدیک رسیدگی شود»
د/ فرصت اندک و اختلافات حل نشده
در حالی که کمتر از یک ماه به اتمام مهلت توافق جامع هستهای باقی مانده است رسانه‌های بیگانه با بزرگ‌نمایی مشکلات و موانع فراروی مذاکرات هستهای از موارد اختلافی سخن به میان می‌آورند و مدعی‌اند که سرعت و زمان‌بندی رفع تحریم‌ها و همچنین نحوه دسترسی بازرسان به تأسیسات ایران (هستهای و غیر هستهای) از جمله موضوعاتی است که همچنان مورد اختلاف طرفین است:«در هر حال این گفتگوها برای نگارش متن پیش نویس توافق جامع در مدت زمان باقی مانده است مدت زمانی که کمتر از یک ماه است و مواردی که هم چنان از موضوعاتی که باید روی آن طرفین کار بکنند بحث سرعت و زمان‌بندی رفع تحریم‌هاست و همین‌طور دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هستهای یا غیر هسته‌‌ی ایران برای رفع ابهام از جنبه‌های احتمالی نظامی برنامه هستهای ایران. آقای عراقچی گفته که نگارش متن پیشرفت‌های زیادی داشته اما روی پیوست‌ها پیشرفت‌ها به میزان کافی نبوده و طرفین دارند روی آن کار می‌کنند . آقای بعیدی‌نژاد هم در ایستا گرام خودش توضیح داد و گفته که با توجه به این که مباحث باقی مانده پیچیدگی‌های زیادی دارد قرار شده روش برنامه‌ریزی فشرده‌ای برای مذاکرات در دوره باقی مانده از طرف طرفین مورد مذاکره قرار بگیرد»
1- بازدید از مراکز نظامی؛ دسترسی مدیریت شده یا راه‌حل‌های جایگزین؟!
از این منظر که مذاکرات هستهای در زیر سایه مسئله بازدید از مراکز نظامی ایران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است، موضع ایران در قبال بازرسی از این مراکز، متفاوت و دوگانه فضاسازی و ادعا می‌شود که موضع ایران میان دسترسی مدیریت شده و اتخاذ راه‌حل‌های جایگزین در نوسان بوده است. در این باره به تاکید بیگانه در حالی که تیم هستهای ایران اخیراً از دسترسی مدیریت‌شده بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به مراکز نظامی سخن به میان آورده که پیش‌تر گفته بود در حال بررسی راه‌های جایگزین است:«دقیقاً چند روز قبل از دیدار آقای کری و ظریف در ژنو از طرف آقای عراقچی نقل شده بود که موضوع دسترسی مدیریت شده در تهران مورد موافقت قرار نگرفت و طرفین دارند روی ایده‌های دیگری کار می‌کنند اما امروز گفته که در قالب آن چیزی که در قالب در واقع پروتکل الحاقی مطرح است بحث دسترسی مدیریت شده به این مراکز است که طرفین هم چنان دارند روی آن برای تنظیم یک قواعد و قانونی هستند که بتوانند این را در قالب توافق نهایی بگنجانند»
در این باره اظهارات عراقچی در تعارض با پروتکل الحاقی دانسته و ادعا می‌شود که سرنوشت مذاکرات به تصمیم سیاسی ایران گره خورده است بدین معنا که ایران یا باید به پروتکل الحاقی و ملزومات آن - بازرسی از مراکز نظامی - بپیوندد و یا اینکه خود را از مذاکرات بیرون کشد:
« جمهوری اسلامی باید یک تصمیم سیاسی بگیرد یا اینکه به متن توافق صورت گرفته که بخشی از آن پیوستن به پروتکل الحاقی هست تن بدهد یا اینکه از مذاکرات و رسیدن به تفاهم نهایی دست بکشد. تلاشی که الان صورت می‌گیرد و اسم مدیریت شده بازرسی‌ها تقریباً طراحی شده برای قرار دادن در این قالب این است که حرف‌های (آیت الله) خامنه‌ای را به نوعی تفسیر بکنند و به نوعی توجیه بکنند که حفظ صورت بکند از جمهوری اسلامی و به نوعی نظامی‌ها را هم راضی بکند ولی در نهایت اگر جمهوری اسلامی بخواهد مایل باشد تا انتهای ماه ژوئن به یک توافق نهایی اتمی دست پیدا بکند حتماً باید به شروطی گردن بگذارد و بخشی از شروط بازدید از مراکزی است که می‌تواند نزدیک به مراکز نظامی ایران باشد.پارچین یکی از آنهاست ولی بر اساس اخبار منتشر شده چهار سایت دیگه من جمله در لویزان در زمره سایت‌هایی است که آژانس می‌خواهد مورد بازدید قرار بگیرد»
در این راستا رسانه‌های بیگانه برای عادی‌سازی بازدید از مراکز نظامی ایران مدعی‌اند که مسئله پروتکل الحاقی مسئله‌ای است که همه کشورها دنیا با آن سرکار دارند:«رییس جمهوری و اعضای تیم مذاکره کننده هستهای ایران در هفته‌های اخیر بارها هم تاکید کردند که با دادن دسترسی مدیریت شده به بازرسان آژانس می‌توان مذاکرات را پیش برد بدون اینکه اصرار نظامی کشور لو برود»
از این منظر که تعمیم و تسری پیوستن به پروتکل الحاقی، موضوعی کلی و فراگیر تلقی و به سایر کشورهای دنیا تعمیم و تسری داده می‌شود، بیگانه مدعی است که ایران بایستی خود از مراکز نظامی‌اش مراقبت و محافظت کند و در این راه نباید سایت‌های هسته‌ای‌اش را به مجتمع‌های نظامی منتقل کند:«پروتکل الحاقی موضوعی هست که همه کشورهای دنیا با آن سر و کار دارند و در این میان کشورها بایستی خودشان هم مراقب باشند مثلاً فرض بگیرید به طور طبیعی نبایستی سایت‌های هسته ای به مراکز نظامی منتقل بشوند که بعداً بخواهد محل مناقشه قرار بگیرد مجموعاً ببینید این جور چیزها در سطح جهانی یک باره حل نمی‌شود بلکه بعد از چالش‌ها و صحبت‌های و راه حل‌هایی هم پیدا می‌شود از این قبیل که مثلاً اگر یک به اصطلاح یک جایی که مشکوک هست در وسط یک محل نظامی یا یک پادگان باشد می‌شود از اماکن پیرامونی‌اش نمونه‌برداری کرد»
بر این اساس، ادعا می‌شود که تهران باید به بازرسان اجازه دهد که از امکان مجاور مراکز نظامی نمونه‌برداری نمایند تا تردیدها و بی اعتمادی‌ها در باره برنامه هستهای ایران از میان برداشته شود:«خوشبختانه مسایل رادیوآکتیو طوری است این طور نیست که در یک نقطه خاص و در یک محل جغرافیایی کاملاً محدود اثر گذار باشد معمولا اگر جایی فعالیت هستهای صورت گرفته باشد در اماکن مجاورش آثاری بر جای می‌گذارد مواردی که آن اطراف هستند آکتیو می‌شود و اینها را می‌شود با نمونه برداری می‌شود مشخص کرد بنابر این همیشه راه‌حل‌های تکنیکی وجود دارد برای این مثال نبایستی این را به یک نگرانی به اصطلاح خیلی شدید تبدیل‌اش کرد»
2- سرعت و زمان‌بندی رفع تحریم‌ها
به ادعای بیگانه یکی از بحث‌های مهم و هنوز حل نشده مذاکرات نحوه برداشته شدن تحریم‌ها و بازگرداندن آن در صورت تخلف ایران از چارچوب توافق جامع است.کنست وایستان رییس اندیشکده هاتسون در واشنگتن بر این باور است که بازگرداندن تحریم‌ها عمدتاً به رفتار ایران پس از اجرایی شدن توافق جامع اتمی هستهای بستگی دارد تا عدم پذیرش توافق توسط کنگره امریکا و حتی عدم اجرای آن توسط رییس جمهوری آتی آمریکا: «کنست وایستان رییس اندیشکده هاتسون در واشنگتن: هنوز مشخص نیست که رییس جمهوری آینده از اجرای توافق سر باز خواهد زد که موجب شکنندگی در ائتلاف جهانی شود مشکل اصلی عملاً بازگرداندن تحریم‌های اعمال شده علیه تهران است زیرا روسیه و چین به صراحت گفته‌اند که اجازه بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد را نخواهد داد و حالا خیلی از این مسایل به نحوه رفتار مقامات تهران بستگی دارد مثلاً درباره نحوه اجازه بازرسی و یا حتی رفتارهای منطقه‌ای‌اش و نحوه واکنش ائتلاف جهانی بیشتر و عمدتاً به رفتار ایران بستگی دارد تا به اراده واشنگتن تصمیمات واشنگتن نیز به رفتار ایران بعد از دستیابی به توافق در حل شکل‌گیری بستگی خواهد داشت»
در این باره از بی‌اعتمادی میان طرفین سخن به میان آورده و گفته می‌شود که این بی‌اعتمادی موجب شده که دو طرف به‌دنبال تواففی سفت و سخت باشند تا راه گونه تخلفی بسته شود. در مورد ایران مسئله بازگشت تحریم‌ها برجسته و تاکید می‌شود که در حال حاضر کندی روند مذاکرات به این علت است که طرف مقابل بر روی جزئیات بازگرداندن تحریم‌ها در صورت پایبند نبودن ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش کار می‌کند:«آقای عراقچی گفت که مذاکرات به کندی پیش می‌رود به خاطر این که دو طرف نسبت به هم بی‌اعتماد هستند ببینید این بی‌اعتمادی به دو شکل در مذاکرات تاثیر خواهد داشت یعنی همان طوری که طبیعتاً می‌دانیم این هستش که سعی می‌کنند که توافق، توافق بسیار سفت و محکمی باشد و به قول معروف مو لای درزش نرود تا هیچ طرفی هم تخلف نکند مورد دوم تاثیرش این خواهد بود که می‌خواهند که در صورتی یک طرف تخلف کرد یا از توافق عقب نشست با توجه به این بی‌اعتمادی که هستش یک مکانیسمی داشته باشند برای اینکه برگردند به در واقع به بخشی از قبل از توافق مثلاً در مورد ایران برگشت تحریم‌هاست یا در مورد طرف غربی هم این هستش که ایران مثلاً بتواند بخشی از آن اقدامات هستهای را که انجام داده آنها را برگرداند بنابر این دارند روی یک همچنین جزییاتی کار می‌کنند و شاید به همین دلیل است که آقای عراقچی می‌گوید که مذاکرات دارد به کندی پیش می‌رود»
«عباس عراقچی معاون وزیرامور خارجه و عضو ارشد تیم هستهای روز شنبه در مورد برگشت‌پذیری تحریم‌ها در صورت اجرایی نشدن تعهدات ایران گفت بنای ما در این مذاکرات بر بی‌‌عتمادی است و این یک واقعیت است.ترتیبات در توافق به گونه‌ای خواهد بود که هر طرف اگر احساس کنند که طرف مقابل در حال نقض تعهدات است بتواند به وضعیت پیشین برگردد»
از چنین منظری از اجماع‌سازی پنج به علاوه یک برای بازگشت تحریم‌ها علیه ایران خبر داده و در این باره گفته می‌شود که خبرگزاری‌ها هفته پیش گزارش داده بودند که قدرت‌های جهانی بر سر بازگشت تحریم‌های ایران به طور خودکار در صورتی که ایران به تعهدات هستهای خود عمل نکند، توافق کردند.
3- ادعای بیگانه: ظرفیت نامشخص غنی‌سازی اورانیوم
برخی از تحلیل‌گران رسانه‌ای بیگانه مدعی‌اند که نگاهی به مفاد بیانیه لوزان حاکی از آن است که هنوز جزئیات مهمی درباره ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم در ایران وجود دارد که باید درباره آنها هم مذاکره و هم توافق صورت گیرد. در این باره به گزارش رسانه‌ها، فکت شیت وزارت خارجه آمریکا می‌گوید ایران به مدت ده سال ظرفیت غنی سازی و تحقیق و توسعه خود را محدود می‌کند و به اجرای طرح‌های غنی سازی بلند مدت و تحقیق و توسعه غنی‌سازی هم مقید خواهد بود اما گری سیمور مشاور پیشین باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در امور منع گسترش سلاح‌های هستهای می‌گوید هنوز جزئیات مهمی وجود دارد که باید درباره آنها هم مذاکره و هم توافق صورت گیرد:« گری سیمور، مشاور پیشین اوباما در امور منع گسترش سلاح‌های هستهای: در ده سال نخست این توافق، برنامه غنی‌سازی ایران از نظر تعداد و نوع سانتریفیوژی که می‌تواند مورد استفاده قرار دهد محدود می‌شود. پس از پانزده سال آن محدودیت‌های فیزیکی برداشته خواهد شد. آن چه که هنوز مورد گفتگو و توافق قرار نگرفته این نکته است که بین ده تا پانزده سال قرار است چه اتفاقی بیفتد. می‌دانیم که لغو محدودیت‌های فیزیکی پس از ده سال شروع می‌شود . هم چنین می‌دانیم که در سال پانزدهم کاملاً برداشته خواهد شد اما باید طرح مورد توافقی هم برای سال‌های بین ده تا پانزده سال وجود داشته باشد که نوع و تعداد سانتریفیوژهایی را که ایران می‌تواند در نطنز نصب کند و به کار بگیرد مشخص سازد.اینها جزئیات مهمی است زیرا زمان گریز را بین سال‌های دهم و پانزدهم تعیین می‌کند»
به گفته مشاور پیشین رئیس جمهوری آمریکا در امور منع گسترش سلاح‌های هستهای محدودیت زمان پانزده ساله اصل محوری توافق هستهای خواهد بود:« گری سیمور، مشاور پیشین اوباما در امور منع گسترش سلاح‌های هستهای: برنامه اتمی کشور تا پانزده سال از نظر تاسیسات و نیروگاههای جدیدی که ایران می‌تواند بسازد محدود شده است پس از پانزده سال آن قیود فیزیکی برداشته خواهد شد بنابراین در تئوری پس از پانزده سال ایران می‌تواند تصمیم بگیرد برنامه غنی سازی در ابعاد صنعتی با تاسیسات اضافه ای فراتر از نطنز یا نیروگاههای تحقیقاتی آب سنگین بسازد»
جدای از این مسئله، افزایش فشارهای حقوق بشری برای تغییر موازنه در مذاکرات هستهای همچنان مورد توجه رسانه‌های بیگانه است. بر حسب رویه تبلیغی متداول این رسانه‌ها ، در مقاطع حساسی از مذاکرات هستهای، مؤلفه‌های مطالبه محور جدیدی وارد فضای گفتگوها شده تا توافق نهایی، تحت فشاری سیاسی- رسانه‌ای، بیشترین همخوانی را با خواسته‌های غربی داشته باشد. وضعیت حقوق بشر از جمله پارامترهایی است که در چنین مقاطعی به ابزاری برای تغییر موازنه گفتگوها تبدیل شده است. در این راستا رسانه‌های بیگانه سعی دارند مسئله آمریکایی‌های بازداشتی در ایران- به ویژه جیسون رضائیان- را در چارچوب توجیهات و داعیه‌های حقوق بشری به مذاکرات هستهای وارد نمایند و از این طریق فشارهای روانی و تبلیغاتی علیه کشورمان را شدت بخشند.
ناامیدسازی ایران از برداشتن تحریم‌ها، خط تبلیغی دیگری است که رسانه‌های بیگانه با تاکید بر آن سعی دارند پابرجا ماندن نظام تحریم‌ها علیه ایران را القاء نمایند. در این باره این رسانه‌ها با استناد به چندگانگی تحریم‌ها علیه ایران - تروریسم ، نقض حقوق بشر و برنامه موشکی - لغو تحریم‌ها را مستلزم زمان و مذاکرات جداگانه برمی‌شمارند و مدعی اند که برخلاف نگاه خوش بینانهای دولت تدبیر و امید به برداشته شدن تحریم‌ها قرار نیست این تحریم‌ها به این زودی‌ها لغو شوند.
از چنین منظری، رسانه‌های بیگانه با بزرگ‌نمایی مشکلات و موانع فراروی مذاکرات هستهای از موارد اختلافی سخن به میان می‌آورند و مدعی‌اند که سرعت و زمان‌بندی رفع تحریم‌ها و همچنین نحوه دسترسی بازرسان به مراکز نظامی ایران از جمله موضوعاتی است که همچنان مورد اختلاف طرفین است و موجب شده کار نگارش پیش نویس متن توافق‌نامه هستهای به کندی و سخنی پیش رود.
الف/ پیگیری مطالبات غرب از مجرای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
رسانه‌های بیگانه این روزها مطالبات پنج به علاوه یک از ایران را از مجرای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیگیری می‌کنند. در حالی که کمتر از سه هفته تا سی ام ژوئن مهلت ایران و پنج به علاوه یک برای دستیابی به توافق جامع هستهای مانده است این رسانه‌ها با برجسته سازی اظهارات یوکیو آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی از الزاماتی خبر می‌دهند که هرگونه دستیابی به توافق جامع هستهای در گرو عمل ایران به این الزامات خواهد بود:«مدیرکل آژانس حل پرونده اتمی ایران را منوط به 2 شرط می‌داند. یک اینکه ایران بپذیرد اجرای پروتکل الحاقی در توافق نهایی گنجانده شود و دوم به مطالبی که اخیراً توافق کرده نیز عمل کند»
در این باره یوکیا آمانو از دو شرط برای حل پرونده هستهای ایران سخن گفته است یکی توافقی که در آینده به دست می‌آید و دیگری عمل به توافقی که صورت گرفته است. اما توافق نهایی به زعم آمانو الزاماتی نظیر تعهد ایران به عمل به پروتکل الحاقی است به این بهانه که آژانس بتواند با اطمینان تایید کند که ایران مواد و فعالیت های اتمی‌اش را از جامعه بین المللی پنهان نکرده است.
به نظر می‌رسد بیگانه با مستمسک قرار دادن اظهارنظر آمانو درباره برنامه هستهای ایران می‌کوشد زیاده‌خواهی‌های برخی اعضای پنج به‌علاوه یک در مذاکرات هستهای را از مجرای حقوقی وفنی پیگیری کرده و این خط القایی را محقق کند که مطالبات مطرح شده در مذاکرات هستهای منطبق با خواسته‌های آژانس است :« فرانسه توافق نهایی بدون اجازه بازرسی از پایگاه های نظامی ایران را قبول ندارد»
از این‌رو رسانه‌های بیگانه پس از برجسته‌سازی درخواست‌های آمانو مبنی بر همکاری بیشتر ایران و دسترسی به کلیه اسناد و مدارک اطلاعات سایت‌ها ، مواد اتمی و پرسنل برای رسیدن به این هدف که آژانس بتواند درباره صلح‌آمیز بودن برنامه هستهای ایران نظر دهد،صدای یک مقام فرانسوی را بازتاب دادند که گفت: من دیروز با مدیر کل آژانس درباره این موضوع و دیگر موضوع‌ها صحبت کردم او گفت تصور رسیدن به توافق بدون امکان بازرسی از سایت های نظامی بسیار بسیار دشوار است.
این رسانه‌ها در واقع این خط تبلیغی را در مقابل واکنش مقام‌های کشورمان به زیاده‌خواهی‌ها پیگیری می‌کنند که می‌تواند روند مذاکرات را با بن بست روبرو سازد تا افکار عمومی را متقاعد سازند که آنچه از سوی مقام‌های کشورمان به عنوان زیاده‌خواهی مطرح می شود چیزی جز مطالبات فنی و حقوقی آژانس نیست.
اشاره بیگانه به اینکه وزیر امورخارجه ایران گفت اگر طرف مقابل زیاده خواهی کند بدون ضرب الاجل هم فکر رسیدن به توافق دشوار است قبلاً رهبر جمهوری اسلامی هم برای مذاکره کنندگان بین المللی وهم برای نمایندگان دولت ایران خط قرمز در این رابطه کشیده بود در این چارچوب ارزیابی می‌شود:«فردای آن روز یعنی هفت خرداد وزیر امور خارجه ایران که در پایتخت یونان بود نسبت به رسیدن توافق تا مهلت تعیین شده ابراز خوش بینی کرد اما گفت اگر طرف مقابل زیاده خواهی کند حتی بدون ضرب الاجل هم فکر رسیدن به توافق دشوار است. قبلاً رهبر جمهوری اسلامی هم برای مذاکره کنندگان بین‌المللی و هم برای نمایندگان دولت ایران خط قرمز در این رابطه را کشیده بود.مقام معظم رهبری: گفتیم که اجازه نمی‌دهیم از هیچ یک از مراکز نظامی هیچ بازرسی از سوی بیگانگان صورت بگیرد»
از سویی دیگر رسانه‌های بیگانه با بزرگ‌نمایی بخش دیگری از اظهارنظرآمانو مبنی بر اینکه حل این مسائل تحت چارچوب زمانی گفتگوهای سیاسی نیست می‌کوشند نقش آژانس را پس از پایان گفتگوها و دستیابی ایران و پنج به علاوه یک به توافق جامع هستهای ، در موضوع برنامه هستهای ایران برجسته سازند.
این برداشت از این منظر تقویت می‌شود که تاکید می‌شود که فکت شیت وزارت خارجه آمریکا می‌گوید آژانس بین المللی انرژی اتمی بر اساس توافق نهایی به همه تاسیسات هسته ای ایران از جمله به تاسیسات غنی سازی در نطنز و تاسیسات غنی سازی پیشین در فردو دسترسی منظم خواهد داشت و برای این کار از پیشرفته ترین و مدرن ترین فن‌آوری های نظارتی استفاده خواهد کرد.در ادامه هم اظهار نظر کلسی دونپورت مدیر سیاست منع گسترش در انجمن کنترل تسلیحات برجسته می شود که می‌گوید: دسترسی بازرسان بین المللی به این تاسیسات برای کسب اطمینان از اینکه ایران محدودیت ها بر برنامه غنی سازی اش را اجرا نمی‌کند بسیار مهم است
ب/ افزایش فشارهای حقوق بشری برای تغییر موازنه در مذاکرات هستهای
بر حسب رویه تبلیغی متداول رسانه‌های بیگانه، در مقاطع حساسی از مذاکرات هستهای، مؤلفه‌های مطالبه محور جدیدی وارد فضای گفتگوها شده تا توافق نهایی، تحت فشاری سیاسی- رسانه‌ای، بیشترین همخوانی را با خواسته‌های غربی داشته باشد. وضعیت حقوق بشر از جمله پارامترهایی است که در چنین مقاطعی به ابزاری برای تغییر موازنه گفتگوها تبدیل شده است. در این راستا رسانه‌های بیگانه سعی دارند مسئله آمریکایی‌های بازداشتی در ایران را در چارچوب توجیهات و داعیه‌های حقوق بشری به مذاکرات هستهای وارد نمایند و از این طریق فشارهای روانی و تبلیغاتی علیه کشورمان را شدت بخشند.
از چنین منظری است که به دنبال بیانیه لوزان، رأی سنای آمریکا به طرح نظارت کنگره بر توافق هستهای به رعایت برخی پیش شرط‌ها از سوی ایران وابسته و موکول شد.یکی از این پیش‌شرط‌های عریض و طویل این است که کنگره به دنبال آن است توافق هستهای را به آزادی آمریکایی‌های بازداشتی در ایران- جیسون رضائیان و امیر میرزایی حکمتی- مشروط نماید. در همین راستا کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اخیراً با تصویب قطعنامه‌ای خواستار آزادی سریع اتباع آمریکایی بازداشت شده در ایران شد.این کمیته به ریاست «اد رویس» ، پس از جلسه استماعی با حضور خانواده برخی اتباع آمریکایی بازداشتی در ایران، این قطعنامه را تصویب کرد و بر اساس آن خواستار آزادی فوری اتباع آمریکایی بازداشت شده در ایران شد:«اد رویس، رئیس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا:اگر نتوان روی مقامات بالای ایران برای کمک به آزادی امریکایی‌هایی که به طور غیرقانونی در ایران زندانی شده‌اند حساب کرد چگونه می‌توان روی احترام آنها به تعهدات پشت میز مذاکره حساب کرد من را شکاک خطاب بکنید ولی ما در مورد این که این چهار امریکایی را چنین مدت طولانی اسیر نگه داشتند بسیار نگرانیم»
در واقع بیگانه با فرضِ مورد مناقشه نقض حقوق بشر در ایران، می‌کوشد کشورهای غربی درگیر گفتگوهای هستهای را نگران وضعیت حقوق بشر در ایران قلمداد کند؛ با این هدف القایی که در گفتمان غربی حقوق بشر قربانی نگرانی امنیتی نمی‌شود!! در این باره «اد رویس»، رئیس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در گفتگو با تلویزیون آمریکا (13/2/94) توافق هستهای با ایران را به آزادی آمریکایی‌ها بازداشت شده در ایران مشروط نموده و از قول خانواده زندانیان مزبور ابراز نگرانی کرده که ممکن است مسایل حقوق بشر در ایران به خاطر توافق احتمالی هستهای نادیده گرفته شود:«اد رویس،رئیس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا:بستگان خانواده‌های این زندانیان امریکایی دیروز در جلسه همگی نسبت به وضع جسمی و روحی این زندانیان ابراز ناراحتی عمیق کردند و و همین طور ابراز نگرانی کردند که زمانی که توافق اتمی با ایران امضاء بشود احتمال آزادی عزیزان شان تضعیف خواهد شد تعدادی از قانون‌گذاران از هر دو حزب در جلسه دیروز نظرشان بر این بود که تا زندانیان آزاد نشوند امریکا نباید با ایران تو افق اتمی را امضاء بکند»
به هرحال بیگانه برای انحراف افکار عمومی از نگرش ابزاری محافل سیاسی رسانه‌ای غرب به مقوله حقوق بشر می‌کوشد این مساله را مطالبه‌ای عمومی، در سطح داخلی و چه خارجی، تصویر کند:
«گروهی از خانواده زندانیان سیاسی و عقیدتی، فعالان حقوق بشر، سازمان های بین المللی مدافع آزادی بیان و مقامات سازمان ملل و حتی گروهی از مذاکره‌کنندگان غربی خواستار گنجاندن مسئله حقوق بشر در مذاکرات هستهای میان ایران و شش قدرت جهانی شده بودند»
از سوی دیگر، به نگرانی‌هایی در سطوح سیاسی بالای جمهوری اسلامی درباره فشار حقوق بشری غربی‌ها اشاره می‌شود تا به زعم بیگانه غیرابزاری و اصیل بودن این دغدغه برای دولت‌های غربی مورد تایید قرار گیرد: «آیت الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی به تازگی با ابراز ناامیدی چندباره به نتیجه مذاکرات هستهای گفت، غیر از مسئله هستهای ، سریال‌های دیگری نظیر حقوق بشر در انتظار ماست و این طور نیست که همه مسئله ما با غرب مسئله هستهای باشد»
بر این اساس، تاثیر گفتگوهای هستهای بر وضعیت حقوق بشر در ایران از دو حیث متفاوت مثبت القاء می‌شود. از یک حیث از فشار دولت‌های غربی بر ایران در مسئله هستهای برای گشایش حقوق بشری سخن به میان می‌آید: « وندی شرمن عضو ارشد تیم مذاکره کننده آمریکا التزام ایران به رعایت حقوق شهروندان و همسایگان اش را از اهداف نهایی مذاکرات با ایران دانست و خواستار آزادی میرحسین موسوی و مهدی کروبی شد.»
از حیث دیگر حل و فصل مساله هستهای به معنای ایجاد گشایش‌هایی در فضای داخلی برای پرداختن به دغدغه‌های حقوق بشری قلمداد می‌شود: «اگر به توافق رسیدند این مسئله باعث بهبود وضعیت حقوق بشر می‌تواند باشد، زیرا که در حالت رفاه بیشتری که پس از کاهش تحریم ها ممکن است که نصیب مردم شود، فرصت خواهند داشت که به مسایل مهم تر و از جمله به زندانیان سیاسی، سانسور و مسایل دیگر حقوق بشری بپردازند»
ج/ ذهنیت‌سازی بیگانه: امیدواری ایران و تحریم‌هایی که برداشته نمی‌شوند
بیژن زنگنه وزت نفت با این پیش‌فرص که تحریم‌ها برداشته خواهد شد در نشست اخیر اوپک از افزایش صادارات ایران سخن به میان آورد و اظهار داشت که ایران بعد از توافق هستهای ، سقف تولید خود را بالا خواهد برد به طوری که در عرض 6 ماه یک میلیون بشکه به صادارات خود اضافه خواهد کرد:«بیست و هفت روز مانده به مهلت ایران و قدرت‌های جهان برای رسیدن به یک توافق هستهای تهران چشم به روزهایی دوخته که تحریم‌ها برداشته خواهد شد وزیر نفت ایران از اوپک خواسته خود را برای افزایش صادرات ایران آماده کند بیژن زنگنه می‌گوید بعد از توافق هستهای اعضاء باید آماده باشند برای این مقدار جا باز کنند»
این یعنی اینکه ایران امیدوار است که در فاصله کوتاهی سقف تولید خود را به زمان قبل از تحریم‌ها برساند. یا اینکه رونق اقتصادی بار دیگر به بندر چابهار بازگرد:«بندر آزاد تجاری چابهار در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان ایران و تنها بندر اقیانوسی این کشور است. این منطقه آزاد مانند دیگر مناطق آزاد ایران با هدف رشد و توسعه اقتصادی سرمایه‌گذاری تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی در سال 1372 تاسیس شد. اما طی یک دهه گذشته به خاطر اعمال تحریم‌های بین‌المللی چابهار به بندری بی‌رونق تبدیل شده اما با شکل‌گیری توافق جامع هستهای میان ایران و شش قدرت جهانی، مقام‌های ایران امیدوارند که رونق اقتصادی یک بار دیگر به این بندر باز گردد»
از دید بیگانه چنین نگاه خوش بینانهای به برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران منتهی نخواهد شد و نظام تحریم‌ها همچنان پابرجاست چرا که با توجه به چندگانگی تحریم‌ها علیه ایران - تروریسم ، نقض حقوق بشر و برنامه موشکی - لغو تحریم‌ها مستلزم زمان و مذاکرات جداگانه است:« جاک لین شائرر، کارشناس ارشد در انستیتوی علوم و امنیت بین المللی: آن چه که مردم باید به خوبی درک کنند به ویژه در ایران که احتمالاً انتظارات غیرواقع بینانهای ممکن است به خصوص در مورد سرعت و وسعت برداشته شدن تحریم‌های ایالات متحده امریکا وجود داشته باشد این هست که تحریم‌های امریکا لایه‌های بسیاری دارد که از ماجرای گروگان‌گیری کارمندان سفارت امریکا در تهران در سال 1358 برابر با سال 1979 میلادی یعنی زمان انقلاب شروع شد کافی هست که شما نگاهی به کوبا و تحریم‌های کوبا در حال حاضر بیندازید که نمونه‌ای است از یک رژیم تحریم ده‌ها ساله ببینید که چگونه به رغم این که هر دو طرف اکنون علاقمند به برداشته شدن آنها هستند چه قدر کار می‌برد و چه اندازه طول می‌کشد که این تحریم‌ها برطرف شود پس در مورد ایران و تحریم‌هایی که برای موشک‌های قاره پیما تروریسم و نقض حقوق بشر دارد بیان آنها به قوت خود باقی خواهند ماند من هیچ پیشنهادی یا مطلبی در این مورد ندیده‌ایم که به این تحریم‌ها در آینده نزدیک رسیدگی شود»
د/ فرصت اندک و اختلافات حل نشده
در حالی که کمتر از یک ماه به اتمام مهلت توافق جامع هستهای باقی مانده است رسانه‌های بیگانه با بزرگ‌نمایی مشکلات و موانع فراروی مذاکرات هستهای از موارد اختلافی سخن به میان می‌آورند و مدعی‌اند که سرعت و زمان‌بندی رفع تحریم‌ها و همچنین نحوه دسترسی بازرسان به تأسیسات ایران (هستهای و غیر هستهای) از جمله موضوعاتی است که همچنان مورد اختلاف طرفین است:«در هر حال این گفتگوها برای نگارش متن پیش نویس توافق جامع در مدت زمان باقی مانده است مدت زمانی که کمتر از یک ماه است و مواردی که هم چنان از موضوعاتی که باید روی آن طرفین کار بکنند بحث سرعت و زمان‌بندی رفع تحریم‌هاست و همین‌طور دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هستهای یا غیر هسته‌‌ی ایران برای رفع ابهام از جنبه‌های احتمالی نظامی برنامه هستهای ایران. آقای عراقچی گفته که نگارش متن پیشرفت‌های زیادی داشته اما روی پیوست‌ها پیشرفت‌ها به میزان کافی نبوده و طرفین دارند روی آن کار می‌کنند . آقای بعیدی‌نژاد هم در ایستا گرام خودش توضیح داد و گفته که با توجه به این که مباحث باقی مانده پیچیدگی‌های زیادی دارد قرار شده روش برنامه‌ریزی فشرده‌ای برای مذاکرات در دوره باقی مانده از طرف طرفین مورد مذاکره قرار بگیرد»
1- بازدید از مراکز نظامی؛ دسترسی مدیریت شده یا راه‌حل‌های جایگزین؟!
از این منظر که مذاکرات هستهای در زیر سایه مسئله بازدید از مراکز نظامی ایران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است، موضع ایران در قبال بازرسی از این مراکز، متفاوت و دوگانه فضاسازی و ادعا می‌شود که موضع ایران میان دسترسی مدیریت شده و اتخاذ راه‌حل‌های جایگزین در نوسان بوده است. در این باره به تاکید بیگانه در حالی که تیم هستهای ایران اخیراً از دسترسی مدیریت‌شده بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به مراکز نظامی سخن به میان آورده که پیش‌تر گفته بود در حال بررسی راه‌های جایگزین است:«دقیقاً چند روز قبل از دیدار آقای کری و ظریف در ژنو از طرف آقای عراقچی نقل شده بود که موضوع دسترسی مدیریت شده در تهران مورد موافقت قرار نگرفت و طرفین دارند روی ایده‌های دیگری کار می‌کنند اما امروز گفته که در قالب آن چیزی که در قالب در واقع پروتکل الحاقی مطرح است بحث دسترسی مدیریت شده به این مراکز است که طرفین هم چنان دارند روی آن برای تنظیم یک قواعد و قانونی هستند که بتوانند این را در قالب توافق نهایی بگنجانند»
در این باره اظهارات عراقچی در تعارض با پروتکل الحاقی دانسته و ادعا می‌شود که سرنوشت مذاکرات به تصمیم سیاسی ایران گره خورده است بدین معنا که ایران یا باید به پروتکل الحاقی و ملزومات آن - بازرسی از مراکز نظامی - بپیوندد و یا اینکه خود را از مذاکرات بیرون کشد:
« جمهوری اسلامی باید یک تصمیم سیاسی بگیرد یا اینکه به متن توافق صورت گرفته که بخشی از آن پیوستن به پروتکل الحاقی هست تن بدهد یا اینکه از مذاکرات و رسیدن به تفاهم نهایی دست بکشد. تلاشی که الان صورت می‌گیرد و اسم مدیریت شده بازرسی‌ها تقریباً طراحی شده برای قرار دادن در این قالب این است که حرف‌های (آیت الله) خامنه‌ای را به نوعی تفسیر بکنند و به نوعی توجیه بکنند که حفظ صورت بکند از جمهوری اسلامی و به نوعی نظامی‌ها را هم راضی بکند ولی در نهایت اگر جمهوری اسلامی بخواهد مایل باشد تا انتهای ماه ژوئن به یک توافق نهایی اتمی دست پیدا بکند حتماً باید به شروطی گردن بگذارد و بخشی از شروط بازدید از مراکزی است که می‌تواند نزدیک به مراکز نظامی ایران باشد.پارچین یکی از آنهاست ولی بر اساس اخبار منتشر شده چهار سایت دیگه من جمله در لویزان در زمره سایت‌هایی است که آژانس می‌خواهد مورد بازدید قرار بگیرد»
در این راستا رسانه‌های بیگانه برای عادی‌سازی بازدید از مراکز نظامی ایران مدعی‌اند که مسئله پروتکل الحاقی مسئله‌ای است که همه کشورها دنیا با آن سرکار دارند:«رییس جمهوری و اعضای تیم مذاکره کننده هستهای ایران در هفته‌های اخیر بارها هم تاکید کردند که با دادن دسترسی مدیریت شده به بازرسان آژانس می‌توان مذاکرات را پیش برد بدون اینکه اصرار نظامی کشور لو برود»
از این منظر که تعمیم و تسری پیوستن به پروتکل الحاقی، موضوعی کلی و فراگیر تلقی و به سایر کشورهای دنیا تعمیم و تسری داده می‌شود، بیگانه مدعی است که ایران بایستی خود از مراکز نظامی‌اش مراقبت و محافظت کند و در این راه نباید سایت‌های هسته‌ای‌اش را به مجتمع‌های نظامی منتقل کند:«پروتکل الحاقی موضوعی هست که همه کشورهای دنیا با آن سر و کار دارند و در این میان کشورها بایستی خودشان هم مراقب باشند مثلاً فرض بگیرید به طور طبیعی نبایستی سایت‌های هسته ای به مراکز نظامی منتقل بشوند که بعداً بخواهد محل مناقشه قرار بگیرد مجموعاً ببینید این جور چیزها در سطح جهانی یک باره حل نمی‌شود بلکه بعد از چالش‌ها و صحبت‌های و راه حل‌هایی هم پیدا می‌شود از این قبیل که مثلاً اگر یک به اصطلاح یک جایی که مشکوک هست در وسط یک محل نظامی یا یک پادگان باشد می‌شود از اماکن پیرامونی‌اش نمونه‌برداری کرد»
بر این اساس، ادعا می‌شود که تهران باید به بازرسان اجازه دهد که از امکان مجاور مراکز نظامی نمونه‌برداری نمایند تا تردیدها و بی اعتمادی‌ها در باره برنامه هستهای ایران از میان برداشته شود:«خوشبختانه مسایل رادیوآکتیو طوری است این طور نیست که در یک نقطه خاص و در یک محل جغرافیایی کاملاً محدود اثر گذار باشد معمولا اگر جایی فعالیت هستهای صورت گرفته باشد در اماکن مجاورش آثاری بر جای می‌گذارد مواردی که آن اطراف هستند آکتیو می‌شود و اینها را می‌شود با نمونه برداری می‌شود مشخص کرد بنابر این همیشه راه‌حل‌های تکنیکی وجود دارد برای این مثال نبایستی این را به یک نگرانی به اصطلاح خیلی شدید تبدیل‌اش کرد»
2- سرعت و زمان‌بندی رفع تحریم‌ها
به ادعای بیگانه یکی از بحث‌های مهم و هنوز حل نشده مذاکرات نحوه برداشته شدن تحریم‌ها و بازگرداندن آن در صورت تخلف ایران از چارچوب توافق جامع است.کنست وایستان رییس اندیشکده هاتسون در واشنگتن بر این باور است که بازگرداندن تحریم‌ها عمدتاً به رفتار ایران پس از اجرایی شدن توافق جامع اتمی هستهای بستگی دارد تا عدم پذیرش توافق توسط کنگره امریکا و حتی عدم اجرای آن توسط رییس جمهوری آتی آمریکا: «کنست وایستان رییس اندیشکده هاتسون در واشنگتن: هنوز مشخص نیست که رییس جمهوری آینده از اجرای توافق سر باز خواهد زد که موجب شکنندگی در ائتلاف جهانی شود مشکل اصلی عملاً بازگرداندن تحریم‌های اعمال شده علیه تهران است زیرا روسیه و چین به صراحت گفته‌اند که اجازه بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد را نخواهد داد و حالا خیلی از این مسایل به نحوه رفتار مقامات تهران بستگی دارد مثلاً درباره نحوه اجازه بازرسی و یا حتی رفتارهای منطقه‌ای‌اش و نحوه واکنش ائتلاف جهانی بیشتر و عمدتاً به رفتار ایران بستگی دارد تا به اراده واشنگتن تصمیمات واشنگتن نیز به رفتار ایران بعد از دستیابی به توافق در حل شکل‌گیری بستگی خواهد داشت»
در این باره از بی‌اعتمادی میان طرفین سخن به میان آورده و گفته می‌شود که این بی‌اعتمادی موجب شده که دو طرف به‌دنبال تواففی سفت و سخت باشند تا راه گونه تخلفی بسته شود. در مورد ایران مسئله بازگشت تحریم‌ها برجسته و تاکید می‌شود که در حال حاضر کندی روند مذاکرات به این علت است که طرف مقابل بر روی جزئیات بازگرداندن تحریم‌ها در صورت پایبند نبودن ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش کار می‌کند:«آقای عراقچی گفت که مذاکرات به کندی پیش می‌رود به خاطر این که دو طرف نسبت به هم بی‌اعتماد هستند ببینید این بی‌اعتمادی به دو شکل در مذاکرات تاثیر خواهد داشت یعنی همان طوری که طبیعتاً می‌دانیم این هستش که سعی می‌کنند که توافق، توافق بسیار سفت و محکمی باشد و به قول معروف مو لای درزش نرود تا هیچ طرفی هم تخلف نکند مورد دوم تاثیرش این خواهد بود که می‌خواهند که در صورتی یک طرف تخلف کرد یا از توافق عقب نشست با توجه به این بی‌اعتمادی که هستش یک مکانیسمی داشته باشند برای اینکه برگردند به در واقع به بخشی از قبل از توافق مثلاً در مورد ایران برگشت تحریم‌هاست یا در مورد طرف غربی هم این هستش که ایران مثلاً بتواند بخشی از آن اقدامات هستهای را که انجام داده آنها را برگرداند بنابر این دارند روی یک همچنین جزییاتی کار می‌کنند و شاید به همین دلیل است که آقای عراقچی می‌گوید که مذاکرات دارد به کندی پیش می‌رود»
«عباس عراقچی معاون وزیرامور خارجه و عضو ارشد تیم هستهای روز شنبه در مورد برگشت‌پذیری تحریم‌ها در صورت اجرایی نشدن تعهدات ایران گفت بنای ما در این مذاکرات بر بی‌‌عتمادی است و این یک واقعیت است.ترتیبات در توافق به گونه‌ای خواهد بود که هر طرف اگر احساس کنند که طرف مقابل در حال نقض تعهدات است بتواند به وضعیت پیشین برگردد»
از چنین منظری از اجماع‌سازی پنج به علاوه یک برای بازگشت تحریم‌ها علیه ایران خبر داده و در این باره گفته می‌شود که خبرگزاری‌ها هفته پیش گزارش داده بودند که قدرت‌های جهانی بر سر بازگشت تحریم‌های ایران به طور خودکار در صورتی که ایران به تعهدات هستهای خود عمل نکند، توافق کردند.
3- ادعای بیگانه: ظرفیت نامشخص غنی‌سازی اورانیوم
برخی از تحلیل‌گران رسانه‌ای بیگانه مدعی‌اند که نگاهی به مفاد بیانیه لوزان حاکی از آن است که هنوز جزئیات مهمی درباره ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم در ایران وجود دارد که باید درباره آنها هم مذاکره و هم توافق صورت گیرد. در این باره به گزارش رسانه‌ها، فکت شیت وزارت خارجه آمریکا می‌گوید ایران به مدت ده سال ظرفیت غنی سازی و تحقیق و توسعه خود را محدود می‌کند و به اجرای طرح‌های غنی سازی بلند مدت و تحقیق و توسعه غنی‌سازی هم مقید خواهد بود اما گری سیمور مشاور پیشین باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در امور منع گسترش سلاح‌های هستهای می‌گوید هنوز جزئیات مهمی وجود دارد که باید درباره آنها هم مذاکره و هم توافق صورت گیرد:« گری سیمور، مشاور پیشین اوباما در امور منع گسترش سلاح‌های هستهای: در ده سال نخست این توافق، برنامه غنی‌سازی ایران از نظر تعداد و نوع سانتریفیوژی که می‌تواند مورد استفاده قرار دهد محدود می‌شود. پس از پانزده سال آن محدودیت‌های فیزیکی برداشته خواهد شد. آن چه که هنوز مورد گفتگو و توافق قرار نگرفته این نکته است که بین ده تا پانزده سال قرار است چه اتفاقی بیفتد. می‌دانیم که لغو محدودیت‌های فیزیکی پس از ده سال شروع می‌شود . هم چنین می‌دانیم که در سال پانزدهم کاملاً برداشته خواهد شد اما باید طرح مورد توافقی هم برای سال‌های بین ده تا پانزده سال وجود داشته باشد که نوع و تعداد سانتریفیوژهایی را که ایران می‌تواند در نطنز نصب کند و به کار بگیرد مشخص سازد.اینها جزئیات مهمی است زیرا زمان گریز را بین سال‌های دهم و پانزدهم تعیین می‌کند»
به گفته مشاور پیشین رئیس جمهوری آمریکا در امور منع گسترش سلاح‌های هستهای محدودیت زمان پانزده ساله اصل محوری توافق هستهای خواهد بود:« گری سیمور، مشاور پیشین اوباما در امور منع گسترش سلاح‌های هستهای: برنامه اتمی کشور تا پانزده سال از نظر تاسیسات و نیروگاههای جدیدی که ایران می‌تواند بسازد محدود شده است پس از پانزده سال آن قیود فیزیکی برداشته خواهد شد بنابراین در تئوری پس از پانزده سال ایران می‌تواند تصمیم بگیرد برنامه غنی سازی در ابعاد صنعتی با تاسیسات اضافه ای فراتر از نطنز یا نیروگاههای تحقیقاتی آب سنگین بسازد»
