به گزارش مشرق، احمد رضوانی عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینای همدان در یادداشتی به بررسی نقش دانشگاه بین‌المللی سازمان همکاری اقتصادی گروه هشت (D8)، در دیپلماسی عمومی و افزایش قدرت نرم پرداخته است. این یادداشت به شرح ذیل است:
دانشگاه بین‌المللی سازمان همکاری اقتصادی گروه هشت (D8)، یک دانشگاه بین‌الدولی وابسته به سازمان همکاری اقتصادی گروه هشت (D.8) متشکل از اندونزی، ایران، بنگلادش، پاکستان، ترکیه، نیجریه، مالزی و مصر است که با هدف کلی تقویت مبادلات دانشگاهی بین کشورهای عضو و اجرای بخش (7) مادۀ (5) نقشه راه گروه هشت (2008-2018) تاسیس می‌شود.
این دانشگاه به منظور تقویت همکاری‌های علمی و فناوری میان دولتهای عضو از طریق مبادلات بین دانشگاهی و دانشجویی و در راستای دستیابی کشورهای عضو به سهم قابل قبول بین‌المللی از این مبادلات تأسیس می‌شود.
این دانشگاه با اهداف و مأموریت‌های گروه هشت هماهنگ بوده ولی دارای شخصیت حقوقی مستقل و در طراز یک دانشگاه بین‌المللی اسلامی خواهد بود که ارزش‌هایی مانند یادگیری، همزیستی مسالمت‌آمیز میان مذاهب، صلح و سعادت، آزادی و استقلال دانشگاهی را ترویج میکند. لازم به توضیح است که هشت دولت در حال توسعه اسلامی، مهمترین دول عضو سازمان همکاری اسلامی هستند.
«سازمان همکاری اسلامی» (Organization of Islamic Cooperation (OIC)) پس از سازمان ملل متحد، دومین سازمان بزرگ بین دولتی در جهان محسوب می‌شود. 5 دولت در این سازمان عضویت دارند و گسترهی عضویت دولت‌ها در این سازمان، در چهار قاره جهان دیده می‌شود. دانشگاه بین‌المللی گروه هشت (D8) یکی از نهادهای وابسته به سازمان همکاری اقتصادی 8 کشور اسلامی در حال توسعه (D8) است که کشورهای مهم اندونزی (چهارمین کشور پرجمعیت دنیا)، پاکستان (ششمین)، نیجریه (هفتمین )، بنگلادش (هشتمین)، مصر (پانزدهمین)، ترکیه (هیجدهمین)، ایران (نوزدهمین) و مالزی (چهل و سومین کشور پرجمعیت جهان)،دول عضو این گروه هستند.
جالب توجه است که در کشورهای مذکور بالغ بر یک میلیارد و هشتاد و هفت میلیون نفر زندگی می‌کنند و همین نکته نشانگر اهمیت فوق‌العاده این گروه است. جهت تبیین این اهمیت از منظر جمعیتی، توجه خوانندگان این مطلب را تنها به این نکته مهم جلب می‌کنم که مجموع جمعیت 36 کشور از دولتهای عضو سازمان همکاری اسلامی، کمتر از 260 میلیون نفر(معادل جمعیت کشور اندونزی) است.
تاسیس دانشگاه‌های وابسته به سازمان‌های بین‌المللی از جمله اقداماتی است که اهمیت خاص و قابل توجهی برای دولت‌ها دارد. ابتکار تاسیس دانشگاه وابسته به سازمان‌های بین‌المللی در جهت ترویج اهداف و برنامه‌های سازمان و تعمیق روابط فرهنگی و دوستانه میان دول عضو با تاسیس دانشگاه سازمان ملل متحد پس از پیشنهاد اوتانت دبیرکل وقت ملل متحد در سال 1969 آغاز شد.
بر این نکته مهم باید انگشت تاکید نهاد که اصولا میزبانی دانشگاه برای هر یک از دول عضو، واجد اهمیت سیاسی، فرهنگی است. مثلا دولت ژاپن بسیار تلاش کرد تا مقر دانشگاه ملل متحد در آن کشور باشد و از جمله در همین راستا بود که آن کشور تاکنون امتیازات مهمی به سازمان ملل متحد داده و امروز پس از ایالات متحده (که مقر خود سازمان آنجاست) بالاترین بودجه سالانه آن سازمان را پرداخت میکند و این کشور در سال 1970 پذیرفت تا زمینی برای تاسیس دانشگاه در توکیو در اختیار آن قرار دهد و 100 میلیون دلار هم در اختیار این دانشگاه قرار داد و دانشگاه فعالیت‌های علمی خود را از سال1975 آغاز کرد. امروزه نیز دولت ژاپن میلیون‌ها ین در اختیار این دانشگاه قرار می دهد.
بنابراین ابتکار رئیس و هیئت رئیسه وقت دانشگاه بوعلی سینا در پذیرش میزبانی دانشگاه بین‌المللی گروه هشت، اقدامی بسیار مهم و فوق‌العاده بود.مطابق اساسنامه دانشگاه بین‌المللی D8،دانشگاه بوعلی‌سینا به عنوان دانشگاه بنیانگذار (founder) مقدمات راه‌اندازی، تاسیس و ایجاد مکان فیزیکی تاسیس دانشگاه را عهده‌دار خواهد شد.
جناب آقای دکتر ستار عزیزی دانشیار حقوق بین‌الملل دانشگاه بوعلی سینا و دبیرکل شعبه غرب انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد (انجمن علمی دارای مقام مشورتی از شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد)، به عنوان مدیر اجرایی و مسئول راه‌اندازی دانشگاه بین‌المللی D8 انتخاب شده‌اند.انتخاب جمهوری اسلامی ایران به عنوان مقر دانشگاه بین‌المللی D8، یکی از مهمترین اتفاقات کشور در حوزه دیپلماسی علمی می باشد که واجد جنبه‌های مهم اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی برای کشور است.
دیپلماسی علمی، مفهومی است که در قرن بیست‌ویکم و به‌واسطۀ پیشرفت‌های فناورانه در حوزه‌های مختلف دانش بشری طرح شده و مورد توجه قرار گرفته است.جهانی شدن به عنوان یکی از مهمترین ویژگی‌های دنیای مدرن، در سطوح مختلفی، دولت‌ها و ملت‌ها را بهم نزدیک ساخته و مسایل و مشکلات آنها را از یکسو و توسعه و پیشرفت‌شان از سوی دیگر را بهم وابسته و درهم تنیده است.
میزبانی ایران و شهر همدان از دانشگاه بین‌المللی D8 به عنوان یکی از مظاهر قدرت نرم تمدن ایرانی – اسلامی می‌تواند نقش به‌سزایی در تقویت جایگاه ایران در میان کشورهای اسلامی ایفا کند. به طور کلی، این مفهوم عبارت است از استفاده از همکاری‌های علمی میان ملت‌ها به منظور رسیدگی و حل و فصل چالش‌های مشترک. امروزه دیپلماسی علمی به عنوان ابزاری مناسب به منظور پل زدن میان ملت‌ها و دستیابی به منافع مشترک مورد توجه قرار می‌گیرد.
بسیاری از چالش‌های جهان امروز (مسائل مربوط به غذا، آب، انرژی، محیط زیست و سلامت) تنها در صورتی با موفقیت حل و فصل می‌شوند که دانشمندان، مهندسان و مبتکران در تدوین و اجرای راه‌حل‌ها حضور داشته باشند.(CDRF Global, 2015). آنچه دیپلماسی علمی را از دیگر انواع همکاری‌های علمی بین‌المللی متمایز می‌سازد. رابطه آن با اهداف و منافع ملی است زیرا دیگر گونه‌های همکاری علمی گاه با هدف منفعت اقتصادی و تجاری و بدون مشارکت مستقیم دولت صورت می‌گیرد. دیپلماسی علمی بر پایه اصل منافع متقابل و اهداف مشترک بنا شده و وجود رابطه میان طرف یا طرف‌ها، انگیزه اصلی انجام همکاری است.
در تعاریف جدیدتر از قدرت، دیپلماسی علمی در کنار مفهوم کلی‌تر «دیپلماسی عمومی» به منزله یکی از ابزارهای پیشبرد قدرت نرم کشورها مورد توجه قرار می‌گیرد که می‌تواند در جهت پیشبرد اهداف و منافع دولتهای مختلف به کار رود. از دید«جوزف نای»، طراح اصلی مفهوم قدرت نرم، همزمان با ورود به هزاره سوم میلادی و به دلیل تغییر ماهیت سیاست‌های بین‌المللی، منابع قدرت نیز تحول یافته و اشکال نامحسوس قدرت اهمیت بیشتری یافته است.
همچنین میزبانی این دانشگاه بین‌المللی توسط ایران و در شهر همدان را می‌توان در چارچوب مفهوم کلی‌تر دیپلماسی فرهنگی نیز بررسی کرد. به طور کلی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، کوشش و اقدام‌های طراحی شده و سازمان یافته جمهوری اسلامی برای تاثیر بر برداشت‌ها، ادراک‌ها، افکار، ایده‌آل‌ها، ارزش‌ها و باورهای ملل دیگر از راه تبیین و ترویج فرهنگ و تمدن ایران و انقلاب اسلامی و شناخت و درک واقعی از فرهنگ‌ها و تمدن‌های دیگر برای تامین و توسعه منافع ملی است. تاسیس دانشگاه بین‌المللی D8 در ایران واجد هر شش جنبه متمایز و در عین حال بهم پیوسته دیپلماسی علمی در جنبه‌های فرهنگی، پژوهشی، آموزشی، اجرایی، انسانی و رفاهی خواهد بود.
از سوی دیگر، انتخاب شهر همدان به عنوان پایتخت گردشگری آسیا در سال 2018 و میزبانی از وزرای گردشگری 34 کشور از آسیا و بیش از500 عضو وابسته به سازمان جهانی گردشگری از جمله اتفاقات مهم سال جاری برای شهر همدان است. شهر همدان، با تمدن 3 هزار ساله ای که داراست به عنوان یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان به‌شمار می رود، و در دامان کوه الوند پهنه گسترانیده است، و به واسطه دارا بودن بیش از یک هزار و 800 اثر تاریخی و گردشگری، در سال 85 با مصوبه مجلس شورای اسلامی به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران معرفی شد. همچنین این استان با دارا بودن آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی همچون تپه هگمتانه، کتیبه‌های گنجنامه، آرامگاه بوعلی‌سینا، آرامگاه باباطاهر،گنبد علویان و جاذبه‌های طبیعی همچون غار علی‌صدر هم‌اکنون به عنوان پنجمین شهر گردشگری کشور شناخته می‌شود.
امید است که راه‌اندازی و شروع به کار دانشگاه بین‌المللی D8 در سال 2018 که با انتخاب شهر همدان به عنوان پایتخت گردشگری آسیا، همزمان شده است بتواند در تقویت جایگاه علمی و فرهنگی ایران عزیز در جهان نقش مهمی را ایفا نماید.
