سرویس جهان مشرق - قطع روابط دیپلماتیک با قطر به سردمداری سعودی ها، اتحاد میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس را به محک گذاشته است. در عین حال، رهبران منطقه ای خواهان برقرار دیالوگ بین طرفین منازعه شده اند.

در عمق آب های حد واسط ایران و قطر بزرگ ترین حوزه گازی جهان قرار دارد، گستره ای ۹۷۰۰ کیلومتر مربعی شامل ۴۳ تریلیون مترمکعب گاز.

بخش جنوبی این حوزه که مربوط به قطر است، میدان شمالی خوانده می شود، و بخش مربوط به ایران حوزه پارس جنوبی نام دارد. هر دو کشور دارای حق بهره برداری هستند و این یکی از پیوندهای اصلی دو کشور است.

ولی روابط دوحه با تهران، روز دوشنبه، بعد از آن که سعودی در راس ۴ کشور روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کرد، وارد فاز جدیدی شده است. این عضو شورای همکاری خلیج فارس(GCC)  از سوی عربستان متهم شده که با طرفداری از ایران، امنیت منطقه را به خطر انداخته است.

سعودی همچنین از همه " کشورها و شرکت های برادر" خواست که دنباله روی ریاض در منزوی کردن قطر باشند، فراخوانی که کویت و عمان تاکنون به آن نپیوسته اند.

عربستان سعودی ادعا می کند که قطر از " گروه های تروریستی مورد حمایت ایران" در استان سعودی قطیف و در بحرین حمایت می کند. دوحه این اتهامات را " کارزاری از دروغ که به جعل کامل تبدیل شده" خواند.

به علاوه، ریاض گفته که مقامات دوحه "از حوثی های مورد حمایت ایران در یمن هم حمایت می کند"، این در حالی است که حدود ۱۰۰۰ سرباز قطری در ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی بر ضد حوثی ها در یمن حضور دارند.

در سرمقاله روزنامه سراسری متعلق به دولت امارات، با اشاره به " روابط نزدیک دوحه و تهران" از آن به عنوان «دوستی غلط» یاد شد. در این مقاله خطاب به قطر آمده است:

" اقدامات ایران در خاورمیانه به قیمت خون و پول همسایگان دوحه تمام می شود. رژیم کرانه شمالی خلیج عربی(کذا!) دوست دوحه نیست."

تحلیل گر سیاسی ارشد الجزیره، مروان بشاره، گفت که این اتهامات به هیچ عنوان به قطر «نمی چسبد»، چرا که خود ابوظبی روابط دیپلماتیک خود را با تهران حفظ کرده است. به گفته بشاره، "و با این حال، ابوظبی ترجیح می دهد که روابط خود را با قطر قطع کند، نه با ایران."

در اظهاراتی جداگانه، کابینه قطر گفت که اقدامات انجام گرفته توسط ۵ کشور علیه دوحه، «ناموجّه» است:

" هدف روشن است و چیزی جز تحمیل قیمومت بر یک کشور نیست. خود این، نقض فاحش حق حاکمیت یک کشور است."

سیاست خارجی مستقل

«سوزان کردلی»، تحلیل گر مسایل خلیج فارس در تهران، می گوید که " بیش از طلب وفاداری"، سعودی و امارات می خواهند که " بر قطر حکومت کنند" و آن را به یک بحرین دیگر در سیاست خارجی تبدیل نمایند. خانم کردلی می گوید:

" سعودی و امارات همیشه به خاطر دیپلماسی بلندپرواز و جاه طلبانه قطر با آن مشکل داشته اند."

کردلی که قبلا در دانشگاه قطر کار می کرد، معتقد است که روابط دوحه با تهران، نشانگر تلاش قطر از ۱۹۹۵ به این سو برای تثبیت یک سیاست خارجی مستقل از همسایگان است:

" استقلال به خودی خود یک هدف است و همین طور ابزاری برای تضمین حاکمیت ملی در برابر همسایگان بزرگ تر، به ویژه عربستان سعودی که از ۱۹۹۲ با قطر چالش های ارضی نیز دارد. تداوم سیاست خارجی مستقل به معنای تکیه بر پیوندهای اقتصادی و دیپلماتیکی است که قطر از طریق سرمایه گذاری، فروش گاز طبیعی، دیپلماسی و میانجی گری ایجاد می کند."

به باور کردلی، در میانه‌ی شکاف کنونی با سعودی، قطر به دلایلی چون داشتن حوزه گازی مشترک، «متعهد» به حفظ یک «موضع میانه» با ایران است. به گفته این تحلیل گر، برخلاف مناقشات قبلی که قطر بی درنگ در کنار عربستان قرار می گرفت، این بار موضع «مخالف» گرفته است.

ریاض در کنار قطع روابط دیپلماتیک، تصمیم به مسدود کردن خطوط مواصلاتی زمینی، هوایی و دریایی به قطر گرفته است. طبق برخی گزارش ها، تریلی های حامل محموله های مواد غذایی در مرز عربستان با قطر متوقف شده اند.

میانجی گری، نه تشدید

«صادق قربانی»، تحلیل گر ایرانی از خبرگزاری فارس، به الجزیره گفت که " تنش منطقه ای، مورد استقبال ایران نیست."

او البته افزود: " گرچه واضح است که شکاف در GCC می تواند به نفع ایران باشد، عربستان شاهراه تجاری قطر است. ما باید منتظر باشیم و ببینیم که آیا ایران و ترکیه این خلاء را(برای قطر) پر می کند یا نه."

همین حالا ایران پیشنهاد رساندن محموله های مواد غذایی را به قطر داده است. «رضا نورانی»، رییس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی ایران، اعلام کرد که ظرف ۱۲ ساعت محموله های مواد غذایی می تواند از ایران به دست قطر برسد.

پیش تر، بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، خواستار "دیالوگ روشن و واضح" میان طرفین منازعه شد چرا که به گفته او " تنش ها منافع همه را در منطقه به خطر می اندازد."

اظهارات او بازتابی از پست محمد جواد ظریف در شبکه های اجتماعی بود که نوشت: " همسایگان دایمی هستند؛ جغرافیا تغییر نمی کند؛ زور هرگز راه حل نیست. دیالوگ حیاتی است، به ویژه در ماه مقدس رمضان."

«محجوب زویری»، کارشناس خاورمیانه در دانشگاه قطر، به الجزیره گفت که میانجی گری طرف سوم ضروری است تا بلافاصله «بحران» حل شود.

به عقیده زویری عربستان سعودی و متحدان آن، قطر را بدون هیچ انتخاب سومی میان عربستان یا ایران رها کرده اند:

" این سناریویی است که به راه حل ختم نخواهد شد. اگر این ادامه پیدا کند، ایران را در منطقه تقویت خواهد کرد. من گمان نمی کنم که این خواست ریاض باشد." زویری که فارغ التحصیل دکتری از دانشگاه تهران است، تاکید می کند:

" من فکر می کنم اگر میانجی گری نباشد، اگر طرف سومی وارد نشود، ممکن است شاهد تشدید در این بحران باشیم."

منبع: الجزیره