شدت تنش لفظی بین مسکو و واشنگتن در خصوص تحولات سوریه و افزایش عملیات خشونت آمیز در این کشور، موجب شده است چشم انداز صلح در آنجا مبهم باقی بماند.

با در نظر گرفتن اینکه بی اعتمادی و اختلاف دیدگاه روسیه و آمریکا بر روابط دو طرف سایه انداخته و مقدمات شکست آتش بس را فراهم کرد روشن است که اکنون این وضعیت خطر شعله ورتر آتش جنگ را افزایش می‌دهد.

به عبارت بهتر با تمدید نشدن آتش بسی که در اصل متزلزل و شکننده بود و  سه هفته پیش با توافق روسیه و آمریکا آغاز شد،  جنگ بار دیگر و با شدت بیشتر آغاز شد.

ناگفته پیداست که شدت تنش و درگیری در حلب بین نیروهای ارتش سوریه و مخالفان، جان بسیاری از شهروندان را می گیرد به اضافه اینکه اوضاع انسانی در این استان  بسیار وخیم است زیرا این ناآرمی ها موجب جان باختن و مجروح شدن صدها نفر از اهالی حلب شده است و آنچه اوضاع را بدتر می کند نبود امکانات اولیه مانند آب، غذا و دارو در برخی مناطق آن است.

تنش  بی سابقه روسیه و آمریکا در سوریه

در فاصله دو هفته که از پایان آتش بس در سوریه می گذرد، جنگ لفظی مسکو و واشنگتن بر سر  تحولات سوریه سیر صعودی پیدا کرده است تا جایی که مسئولان وزارت خارجه آمریکا به مسکو هشدار داداند با ادامه بمباران حلب، مذاکرات دوجانبه با روسیه در مورد بحران سوریه را متوقف خواهند کرد.

در همین ارتباط «جان کری» وزیر خارجه  آمریکا در گفت وگوی تلفنی با «سرگئی لاوروف» همتای روس خود نارضایتی و اعتراض کشورش را به روسیه اعلام کرد اما مسئولان روس تاکید کردند  بمباران مواضع تروریست ها در حلب متوقف نخواهد شد.

در این ارتباط، «جان کربی» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا مقام های روس را به توقف خشونت در سوریه فراخوانده و گفت چه بسا تندروها  از خلاء موجود برای حمله به منافع روسیه و حتی شهرهای این کشور استفاده کنند.

واکنش روسیه چه بود؟

«سرگئی ریابکوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه در واکنش به این اظهارات، آن را برخاسته از بی خردی و به مثابه  حمایت آشکار از تروریسم خواند.

وقتی این تنش لفظی بالا گرفته و آتش بس نیز تمدید نشد ناآرامی ها با شدت بیشتر از سرگرفته شد در نتیجه نیروهای ارتش سوریه تحت پشتیبانی هوایی روسیه  عملیات گسترده ای را علیه مواضع تروریست ها در حلب آغاز و حلقه محاصره آنها را تنگ تر کردند.

این در حالی است که بسیاری از کارشناسان حلب را پایتخت دوم سوریه برشمرده و تاکید دارند تسلط بر آن برای شکست کامل تروریست ها و مخالفان سرنوشت ساز بوده و بسیار  حائز اهمیت است.

پنج سال بحران و آتش بس‌های شکننده

در طول بیش از پنج سال که از بحران سوریه می گذرد، بارها گفت وگوهای طولانی صورت گرفته که نتیجه آن توافق بر سر آتش بس بود اما هربار تروریست ها آن را نقض کرده و بی نتیجه گذاشتند.

هفت ماه پیش از آتش بس مورد توافق روسیه و آمریکا در تاریخ بیست و دوم شهریور ماه، یک آتش بس دیگری با توافق دو طرف به  اجرا درآمد اما اقدامات خشونت آمیز تروریست ها عملا آن را نیز بی حاصل گذاشت.

چرایی ناکام ماندن آتش بس در سوریه

نگاهی به گفت وگوهای طولانی روسیه و آمریکا در مورد اجرایی شدن آتش بس در سوریه نشان می دهد یکی از مهم ترین مسایلی که در ناکام ماندن هر 2 آتش بس موثر بود، مستثنا شدن گروه های تروریستی داعش و جبهه النصره از آتش بس و لزوم حمله به مواضع آنان بود.

به عبارت بهتر بر اساس توافق دو طرف، حمله به مواضع داعش و النصره  مشروع اعلام و قرار شد گروههایی که با این دو گروه تروریستی در ارتباط هستند مورد هدف قرار گیرند اما مشکل این است که امکان تفکیک موقعیت تروریست ها از دیگر گروه های مسلح بسیار دشوار است و همین موضوع موجب تبادل اتهامات شده است به این ترتیب که آمریکا، روسیه و نیروهای دولتی سوریه را متهم می کند که به بهانه حمله به مواضع گروه های تروریستی، موقعیت دیگر گروه های مخالف را هدف قرار می دهند.

نکته دیگر در نظر گرفتن وضعیت و موقعیت میدانی طرف های درگیر در بحران سوریه است، به این معنی که دولت سوریه از حدود یک سال پیش که روسیه وارد نبردهای سوریه شد، توانست با پشتیبانی هوایی مسکو روند تحولات میدانی را به نفع خود پیش ببرد زیرا شهرهای مهمی همچون حمص و حماه را تحت کنترل خود در آورد.

پس از آن عملیات ارتش سوریه به حلب واقع در شمال این کشور رسید و زمانی که نیروهای ارتش توانستند شهرک های حومه آن را آزاد کرده و این عملیات به مرحله سرنوشت ساز رسید، دمشق عزم خود را برای ادامه پیشروی ها و یکسره کردن کار و به اصطلاح  قطع سر مار جزم کرد.

نکته اینجاست که چنانچه دولت سوریه حلب را تحت کنترل در آورد، هیچ منطقه بزرگ و مهمی برای مخالفان باقی نخواهد ماند از همین رو دولت معتقد است سه هفته پیش طرح مجدد  موضوع آتش بس هدفی جز تنفس و تجدید قوا دوباره تروریست ها نداشت.

نگاه مخالفان به حلب

در فراز و نشیب تحولات میدانی سوریه، مخالفان بشار اسد حلب را تنها پایگاه باقی مانده برای خود می دانند در نتیجه سخت در تلاش هستند از هر راهی آن را حفظ  کنند. یکی از این راهها وقت کشی است تا بتوانند روند تحولات میدانی را به نفع خود تغییر داده و در نتیجه در مذاکرات و فرآیند سیاسی از آن به نفع خود استفاده کنند.

نکته قابل توجه اوضاع وخیم حلب و نبود امکانات اولیه معیشتی است در نتیجه باید پرسید آیا روسیه و آمریکا در بحبوحه اختلاف مواضع بر سر سوریه با در نظر گرفتن این وضعیت در صدد آتش بس دیگری برخواهند آمد یا با ادامه تنش مواضع این دو، اوضاع سوریه رو به هر چه وخیم تر شدن پیش خواهد رفت؟