به گزارش مشرق، چند سالیست که علی رغم غیر مجاز بودن ورود اسباب‌بازی‌های ممنوعه به کشور شاهد فروش اسباببازی و عروسک‌های غربی ممنوعه در داخل هستیم که از جمله آنها می‌توان به عروسک برتز و باربی اشاره کرد.
در این باره با «محمدحسین فرجو» دبیر شورای نظارت بر اسباببازی رفته و پیرامون لزوم تولید اسباببازی در کشور و جلوگیری از ورود این محصول فرهنگی که با فرهنگ ما مغایرت دارد به داخل به گفت‌وگو کردیم:
* در کشورمان، اسباببازی به معنای واقعی صنعتی وجود ندارد
آقای فرجو با توجه به مسئولیت شما در شورای نظارت بر اسباببازی، توضیح دهید این شورا چه برنامه‌ای برای شناخته شدن این محصول فرهنگی در حوزه صنعت دارد؟
خود اسباببازی در واقع یک محصول فرهنگی است و تأثیر بسزایی در رشد شخصیت کودک خواهد گذاشت. حتی امروزه اسباببازی در دنیا به عنوان یک وسیله برای انتقال مفاهیم آموزشی در نظام آموزش رسمی کودکان حضور دارد و نفوذ پیدا کرده است و نقش‌آفرینی می‌کند و بچه‌ها در واقع مسائل علمی و دانش را از طریق اسباببازی با یک لذتی که می‌برند، کسب می‌کنند و متوجه این نیستند که دارند آموزش می‌بینند آن هم آموزش غیر مستقیم.
در کشورمان، اسباببازی به معنای واقعی صنعتی وجود ندارد که ما بتوانیم اجزای مختلف یک اسباببازی را تولید کنیم به طور مثال در کشور تولید چیپ (صدای) عروسک و اسباببازی را نداریم و نمی‌توانیم یک ریز پردازنده‌ای را تولید کنیم که صدایی را برای آن اسباب بازی ایجاد کند.
* تولیدکنندگان ایرانی تنها به بازار داخلی توجه دارند نه بین‌المللی
ما در تولید موی عروسک در داخل کشور نیز با مشکل مواجه هستیم و نمی‌توانیم موی عروسکی را تولید کنیم که به صورت صنعتی دوک باشد و روی دستگاه قرار بگیرد و موی سر عروسک دوخته شود. در بخش چشم عروسک هم بخش‌های مکانیزم‌دار و مکانیکی اسباب‌بازی‌ها ما توانایی تولید یک گیربکس ماشین پولبک و عقب‌کش را نداریم.
پشتوانه اینها دانش، علم، تجهیزات و ادوات است که برای آنها باید سرمایه‌گذاری شود. ما به لحاظ اینکه تولیدکننده داخلی‌مان بازار ایران را فقط نگاه می‌کند و بازار جهانی را در نظر ندارد همیشه به تیراژ پایین فکر می‌کند، بنابراین نمی‌تواند سرمایه‌گذاری و ریسک کند.
وقتی واردکننده ما می‌خواهد از تولیدکننده چینی اسباببازی خرید کند، فروشنده چینی می‌گوید که من یک کانتینر 40 فوتی پلمپ شده که 144 هزار اسباببازی داخل آن قرار دارد به تو می‌دهم نه به صورت کارتونی. آنها به صورت جهانی فکر می‌کنند، تیراژهای آنها میلیونی است اصلاً شاید هزینه قالب یک اسباببازی گم شود و تولیدکننده چینی آن را از شما انتظار ندارد چون تیراژ بالا تولید کرده و سرشکن شده است.
* حوزه اسباببازی نیازمند پشتوانه علمی و سرمایه‌گذاری است
ما تا رسیدن به این جایگاه، فاصله زیادی داریم تا بتوانیم صنعت اسباببازی را شکل دهیم، در اینجا یکی از وظایفی که دستگاه‌های دولتی و بخش‌های حمایتی دارند، این است که کمک کنند تا زمینه لازم فراهم و بسترسازی شود آن هم برای کار سهل و ساده برای تولیدکننده.
متأسفانه می‌بینیم که تولیدکننده‌مان موانع متعددی سر راهش وجود دارد، دستگاه‌های مختلف مرتبط مزاحمت‌هایی را برای او ایجاد می‌کنند البته او هم نباید از قانون فرار کند از اینکه مالیات ندهد و آلودگی ایجاد کند از اینکه حقوق کارگر را ضایع کند. قضیه دو طرفه است ولی می‌بینیم که علی رغم این موارد دردسر و مشکل بسیاری دارد و در خرید مواد اولیه‌اش و انتخاب فضای کارگاهش و تجهیزاتش، با مشکلاتی مواجه است.
چندی پیش با معاونت فناوری ریاست جمهوری جلسه‌ای داشتم، حرفم این بود که ما هستیم که باید در واقع پیش‌قدم شویم کمک کنیم حتی اگر شده به صورت پایلوت و آزمایشی ما باید یک کارخانه تولید عروسک‌های روتاری در ایران ایجاد و سرمایه‌گذار جذب کنیم.
* امضای تفاهم‌نامه شورای اسباببازی با معاونت ریاست جمهوری برای ایجاد بسترسازی در این حوزه
آیا قبول کردند؟
بله، قبول کردند و بحث‌شان این بود که ما در مسائل دانش‌بنیانی و حوزه‌هایی که در واقع پژوهش و دانشی را نیاز دارد، بسترسازی کنیم و آموزش دهیم؛ حتی کارگاه‌های آموزشی ایجاد کنیم؛ یعنی یک تولیدکننده اسباببازی چوبی تولید می‌کند اما نمی‌داند رنگ آن چه فرمولاسیونی و چه ویژگی استانداردی را باید دارا باشد و یا روش تکنولوژی انتقال این رنگ به چوب چگونه است، آیا غوطه‌وری و یا پاچشی است، ما باید این فضاهای علم و دانشی را فراهم کرده و به تولیدکنندگان کمک کنیم، یعنی هر چقدر بتوانیم تولیدکننده داخلی را از نظر دانش و اطلاعات ارتقاء و افزایش دهیم، به طور یقین تأثیر آن را در بازار خواهیم دید و تولیدات خوبی وارد بازار خواهد شد.
ما در کمیسیون مربوطه بسیار خوشحالیم که توانسته‌ایم در یک جلسه نزدیک به 120 پرونده را بررسی کنیم چراکه کارهای بزرگی را می‌بینیم که این دوستان در حال انجام آن هستند، آن هم با همه سختی‌ها ،به نوعی دیگر همه مشقت‌هایی که یک تولیدکننده دارد، را درک می‌کنیم، یعنی بحث واردات آن یک مقوله دیگری است و فرد می‌تواند سرمایه‌اش را از دُبی، خرید اسباببازی کند و بعد از ترخیص، آن را در بازار توزیع کند، ولی ایستادگی کرده و پای کار قرار گرفته و دارد قالب می‌سازد و طراحی می‌کند و دیزاین دارد و تولید آن را به مردم می‌دهد یا به مردم عرضه می‌کند.
علاقه‌مندان حوزه کودک را می‌بینیم که به مباحث ایمنی کودک توجه می‌کنند حتی خود تولیدکنندگان می‌گویند که ابداً از مواد آسیب‌زا استفاده نمی‌کنند.
* اعلام آمادگی شورای نظارت بر اسباببازی برای آموزش کارشناسان و بازرسان این حوزه
آقای فرجو این صحبت شما متضاد با صحبت تولیدکنندگان است، چرا که برخی از آنها معتقدند که اسباببازی را از مواد دست دوم یا چندم تولید می‌کنند؟
یکی از این موارد که این مشکل را ایجاد می‌کند، بحث نظارت و کنترل مستمر است، به طور مثال؛ سازمان استاندارد سال 82 استاندارد اسباببازی را اجباری کرد، یعنی استاندارد 6204 آخرین استاندارد تدوین شده و اصلاح‌شده‌ای بوده که در ایران جاری است، این سازمان اگر نظارت مستمر داشته باشد که در سال‌های اخیر همین امسال یک تلاش مضاعفی کرد و حضور پیدا کرد و در مراکز عرضه و فروش، به کنترل پرداخت که خود همین موضوع نیز بازتاب داشت؛ یعنی در واقع این سازمان با کنترل خود باعث شد که همه تولیدکنندگان مراجعه تا زیر نظر یک تشکیلات و دستگاهی پرونده داشته باشند و بدانند که استاندارد اسباب‌بازی‌شان چه مشکلاتی دارد، اما درنهایت این مشکل از اینجا ناشی می‌شود که دستگاه‌های نظارتی ما حتی در حوزه فرهنگ به طور مثال سازمان تعزیرات حکومتی و ستاد مبارزه با کالای قاچاق، سازمان حمایت از مصرف‌کننده، شورای اصناف کشور و اتحادیه مربوطه همه اینها وظایف نظارتی دارند، یعنی شورای نظارت که فرماندهی می‌کند و سیاستگذار است و قانون وضع می‌کند، این قوانین را باید چه کسانی نظارت کنند؟ آن دستگاه‌هایی که به آنها ابلاغ می‌شود و همه اینها می‌دانند که اسباببازی ممنوعه از نگاه شورای نظارت بر اسباببازی چیست، چرا که سی‌دی در اختیار آنها قرار گرفته که به صورت تصویری و متنی، همه مصادیق را به آنها گفته است، حتی ما اعلام آمادگی کرده‌ایم، کارشناسان و بازرسانشان را در این حوزه آموزش دهیم.
پس بحث نگاه فرهنگی و بحث نگاه ایمنی و فیزیکی نظارت مستمر می‌خواهد که اگر این نظارت نباشد، بازار همان می‌شود که شما به آن اشاره کردید که یک دفعه به طور مثال در استان سمنان مواد پلاستیک را آسیاب می‌کنند و با آن اسباببازی تولید می‌کنند.
ما به سازمان استاندارد گزارش می‌کنیم و به دستگاه‌های مربوطه این گزارش را می‌دهیم که جلوی این کار را بگیرند. اما اخیراً یک جلسه مشترک گذاشته‌ایم و نماینده اماکن، ستاد حمایت و صیانت از محصولات فرهنگی وزارت ارشاد، پلیس فضای مجازی، سازمان تعزیرات حکومتی حضور پیدا کرده‌اند که ما یک تیم مشترکی را تشکیل دهیم و با یک برنامه منظم در سطح کشور نظارت‌مان مستمر باشد، یعنی هم واحد عرضه‌کننده اسباببازی را بشناسیم و بدانیم چه کسی است و چه چیزی دارد عرضه می‌کند و همچنین نظارت و کنترل دقیقی بر این موضوع داشته باشیم تا اسباب‌بازی‌های نامناسب از بُعد ایمنی و فیزیکی و از بُعد فرهنگی به واحد صنفی ما ورود پیدا نکند، چرا که وقتی واحد صنفی و مبادی ورودی را کنترل کردیم، می‌توانیم اطمینان داشته باشیم یک محیط سلامتی را برای کودکان و نوجوانان‌مان فراهم کرده‌ایم، اما اگر رها کرده باشیم، مشکل ایجاد می‌شود و هر چقدر ما در مبادی ورودی دقت کنیم و در ارائه مجوزها دقت لازم را داشته باشیم، اما فضای عرضه و فروش در بازار ناامن باشد، مشکلاتی وجود خواهد داشت که حل نخواهد شد.
* پخش اکثر انیمیشن‌های اسباببازی و عروسک‌های موجود در بازار از صدا و سیمای ایران
آقای فرجو، برخی عروسک و اسباب‌بازی‌هایی که در بازار وجود دارد، تنها تولید سایر کشورها نیست، بلکه تصاویر و کاراکترها برگرفته از شخصیت‌های غربی و تولید ایران است، برای جلوگیری از این موارد چه تدابیری اندیشیده شده است؟
اجازه عرضه هیچ نوع عروسک ممنوعه در نمایشگاه‌های اسباببازی در کشور وجود ندارد که معاند با فرهنگ کشور ما باشد. یعنی باید عروسک‌ها قبل از اینکه در نمایشگاه‌ها ارائه شود، طبق مصوبه، نمونه عروسک‌ها توسط تولیدکنندگان مربوطه ارائه و مجوز آن در نمایشگاه‌ها اخذ شود، در مورد شخصیت‌ها باید بگویم که ما نمی‌توانیم واقعیت‌ها را نادیده بگیریم، به طور مثال، صدا و سیمای ما یک انیمیشن خارجی را پخش می‌کند، به همین منظور ما نمی‌توانیم بگوییم شخصیت‌ها و کاراکترهای موجود در آن انیمیشن نباید در بازار وجود داشته باشد، چراکه اگر ایرادی وجود دارد و مشکلاتی در آن شخصیت‌ها دیده می‌شود، حتی صدا و سیما کشورمان نیز نباید به این نوع انیمیشن‌ها می‌پرداخت.
در مثال دیگر می‌توان گفت که، شما برنامه زورو را بارها و بارها از صدا و سیما دیده‌اید و یا اسپایدرمن یا (مرد عنکبوتی)، نمی‌توان بدین معنا سخت‌گیری کرد و شما بگویید که مرد عنکبوتی ممنوع است.
درست است که این فیلم آمریکایی بوده، اما وقتی شما نگاه می‌کنید، شخصیت این مرد عنکبوتی در ارتباط به کمک کردن به دیگران است. آمریکا به خاطر خلأیی که در این حوزه‌ها مشاهده می‌کند و نگاه ددمنشانه و خونخوارانه‌ای که مردم دنیا نسبت به او دارند، این فیلم‌ها را می‌سازد که نشان دهد آمریکایی روحی لطیف و مهربان و کمک کار دیگران دارد و خلأهایش را پر می‌کند، اما شخصیت، یک شخصیت منفی نیست. ما در آنجاهایی که فکر می‌کنیم اخلاق زیر پا گذاشته شده یا آن شخصیت، شخصیتی است که پشت سر آن مسائل منفی وجود دارد و ضدارزش است، آنجا جلویش را می‌توان گرفت. به همین منظور، معتقدم اگر ما در ایران شخصیت‌سازی کنیم و همانند فیلم «شهر موش‌ها»، «کلاه قرمزی» و «شکرستان» و آرام آرام این شخصیت‌های ایران و بومی را به بچه‌ها بشناسانیم و در قلب آنها جا کنیم، وقتی کم‌کاری کنیم، آنها این خلأ را پر خواهند کرد. ما باید بیش از آنها فعالیت کنیم، ما در حوزه‌های فرهنگی خیلی کم کار کرده‌ایم. تئوری زیاد داریم، یعنی در دین مبین اسلام تئوری زیاد است، اما در ارتباط با او چه کاری انجام داده‌ایم و چگونه با بچه‌ها کار کرده‌ایم؟! و چگونه تئوری‌ها را به عمل درآوردیم.
* لزوم ایجاد رشته طراحی اسباببازی در دانشگاه‌های کشور
در شورا چه برنامه‌ای برای این مهم اندیشیده شده است؟
یکی از برنامه‌هایی که شورا در این حوزه دارد، برنامه‌های کارگاه‌های آموزشی و کلاس‌های آموزشی است. ما در مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در خیابان حجاب از سال‌های گذشته تاکنون مرتب در حال برپایی کارگاه‌های آموزشی برای اولیاء، خانواده‌ها، معلمان، مربیان و گروه‌های مختلف هستیم تا بتوانند سطح دانش خود را ارتقاء دهند و کمک کنند تا تأثیرگذاری لازم را داشته باشد، آن هم در سطح جامعه. یکی از بحث‌هایی که ما داریم، ایجاد رشته طراحی اسباببازی است که متأسفانه ما این رشته را در دانشگاه نداریم و می‌بایست ایجاد کنیم و الان داریم برنامه‌اش را با همکاری دانشکده هنر می‌نویسیم در صورتی که این زیرساخت‌ها وجود نداشته است و باید به وجود بیاید.
وقتی شما فارغ‌التحصیل رشته طراحی اسباببازی باشید، قطعاً اثر خودش را در بازار اقتصادی، فرهنگی و این صنعت خواهد گذاشت.
* اسباببازی ممنوعه‌ای که از گمرک متروکه می‌شود، در اختیار چه سازمان‌هایی قرار می‌گیرد؟!
آقای فرجو، در مورد معاونت فناوری رئیس‌جمهوری سخن بگویید و تفاهم‌نامه‌ای که اخیراً با این معاونت به امضاء رسیده است؟
معاونت فناوری ریاست جمهوری ستادی دارد و آن هم ستادی که از تولیدکنندگانی که تولیداتشان براساس دانش، پژوهش و تفکری شکل پیدا کرده است، حمایت می‌کند. به همین منظور ما دیدیم که وقتی در حوزه اسباببازی ورود پیدا کرده‌اند و نه به عنوان علوم هایتک، بلکه اسباببازی که تولید می‌شود، دارای یک دانش، پژوهش و یک علومی است که آن تولیدکننده زحمت کشیده و به آن رسیده و به تولید اسباببازی پرداخته شده است و این معاونت این حوزه را برای تسهیلات ایجاد کرده است، ما این تفاهم‌نامه را در صدد آن هستیم به نتیجه برسانیم و در واقع پیش‌نویس آن نیز در حال آماده‌سازی است تا به توافق طرفین برسد، در واقع این مهم حکایت از این دارد که ما بتوانیم نمونه اسباب‌بازی‌ها و سرگرمی‌های تولیدکنندگان و طراحان را که ارزیابی می‌کنیم اگر کمیسیون تشخیص داد که این در حوزه‌ای است که باید حمایت شود و دولت هم می‌تواند از آن پشتیبانی کند، به معاونت فناوری معرفی کنیم تا از تسهیلات آن ستاد استفاده کند.
یکی دیگر از این موارد این است که معاونت فناوری ریاست جمهوری بتواند از خلأها و آن مشکلات و چالش‌های دبیرخانه که پیش رو دارد و قانونی است از طریق هیأت دولت و ریاست جمهور و مسئولان بالاتر بتواند این مشکلات را برطرف کند.
ما الان موانعی سر راهمان است و مشکلاتی داریم، یعنی به طور مثال، مقام معظم رهبری در حوزه تهاجم فرهنگی بارها و بارها به مسئولان تذکر داده‌اند اما متأسفانه شاهد این هستیم که در اثر عدم تمکین برخی از دستگاه‌های دولتی، اسباببازی ممنوعه‌ای که از گمرک متروکه می‌شود، در اختیار یک سازمانی قرار می‌گیرد که به نفع دولت به فروش می‌رود، در حالی که باید از ما استعلام کنند، که این مهم به خودی خود یک چالش است و هیچ کسی قبول ندارد، حتی مقام معظم رهبری و مسئولان رده بالای کشور هیچ کدام این مقوله را قبول ندارند، اما مسئولان دستگاه‌هایی که دارند این کارها را انجام می‌دهند باید به خودشان بیایند و ببینند که مقام معظم رهبری چه دغدغه‌هایی دارند.
در اینجا این مسئله مطرح است که آیا ما باید اسباببازی ممنوعه را حال که به دستمان رسیده است، آن را به نفع دولت بفروشیم و پولش را به دولت بپردازیم؟ آن هم دولتی که در واقع خودش در برابر این موضوعات ایستادگی کرده و اساسنامه‌ای توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرده و شورایی شکل گرفته و دارد کار آن را انجام می‌دهد، ما بیاییم و کار آن را خدشه‌دار کنیم یقیناً که هر کسی این موضوع را بشنود تعجب می‌کند که چطور می‌شود چنین اتفاقی در کشور رخ دهد، در حالی که من یک تفاهم‌نامه‌ای با این سازمانها و دستگاه‌هایی که پیش‌رویمان است و مشکلاتی را ایجاد می‌کنند، نوشته‌ام و تفاهم‌نامه را دراختیارشان قرار داده‌ام، اما متأسفانه امضاء نکرده‌اند.
* حراج عروسک‌های ممنوعه در بازار توسط دو سازمان دولتی
کدام دستگاه‌ها امضاء نکرده‌اند؟
سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی و ستاد اجرایی حضرت امام (ره) این دو سازمان هستند که اسباببازی متروکه را در اختیار می‌گیرند و آن را حراج می‌کنند، در حالی که ما قانون و مصوبات داریم که این دستگاه‌ها باید از ما استعلام کنند و نمی‌توانند اسباب‌بازی‌شان را در واقع بدون استعلام بفروشند و باید اول از کسی که مطیع مجوز است و مجوز را به همه اعطا می‌کند، آن هم برای ورود اسباببازی به کشور استعلام کند، چراکه ما نباید اجازه دهیم که اسباببازی ممنوعه را بفروشند و بعد وارد واحد صنفی شود، مغازه‌دار چه خواهد گفت؟! در نهایت مغازه‌دار به من بازرس دستگاه نظارتی می‌گوید که ما اینها را از دولت خریده‌ایم که این یعنی چه؟! یعنی دولت اسباببازی ممنوعه را می‌فروشد؟ ما باید جلوی اینها را بگیریم، این شاید در بحث‌هایی که با معاونت داریم، و این خبرها را شنیدند در واقع نگران و ناراحت شدند و گفتند که چرا شما این همه فریاد زدید و این همه گزارش دادید، حتی گزارش‌هایمان را به سایر دستگاه‌های بالا داده‌اند که این را کنترل کنند، حتی به شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز مصوبه‌ای را درخواست کردیم که در واقع مصوبه‌ای باشد که روی مصوبات دیگر تأکید بگذارد و جلوی این کار گرفته شود. در این تفاهم‌نامه که با معاونت ریاست جمهور داریم، حوزه‌های تشویقی و ترغیبی برای ایجاد زیرساخت‌ها و برای ایجاد فضاهای کسب و کار در واقع نوآورانه تا بتواند محصولات جدید را در این حوزه تولید کند، داریم و امیدواریم که بتوانیم این معاونت بخشی از آن مشکلاتی که سر راهمان وجود دارد را برطرف کنیم.
در خصوص حراج اسباب بازی‌های ممنوعه مذاکراتی از طرف سازمان‌های ذکر شده با دبیرخانه انجام شده است که منجر به بازدید از انبارهای نگهداری اسباببازی شده است و امیدواریم که استعلام از شورا قبل از حراج اسباببازی انجام شود.
بنده در اینجا بیان می‌کنم که ما آن حمایت واقعی را نکرده‌ایم؛ یعنی اگر به ارائه گواهینامه پرداخته‌ایم، در واقع حمایت معنوی کرده‌ایم و از لحاظ حقوقی دفاع و ساماندهی کردیم، اما تولیدکنندگان ما مشکلات دیگری هم دارند و بخشی از آن نیز مشکلات مالی است، یعنی ما هنوز نتوانسته‌ایم یک تسهیلات مالی را فراهم کنیم و تولیدکنندگان را برای استفاده از این تسهیلات معرفی کنیم و نتیجه و رشد آن را ببینیم؛ در حالی که بسیار مصوبه و قانون داریم.
دانشگاه شریف در بخش دانش‌آموزی در دو نوبت مسابقه طراحی اسباببازی را برگزار کرده و امسال سومین دوره آن را برگزار می‌کند که شورای نظارت بر اسباببازی با این دانشگاه همکاری می‌کند و همایشی کنار این مسابقه است و کارگاه‌های آموزشی نیز برای آن در نظر گرفته شده است و فضایی فراهم شده تا این فضاها بتواند کمک کند تا بخشی از اهداف شورا محقق شود.
* تشریح نحوه در اختیار گرفتن اسباب‌بازی‌های ممنوعه به دو سازمان توسط «محمدحسین فرجو»
آقای فرجو این اسباببازی چگونه در اختیار این سازمانها قرار می‌گیرد؟
وقتی که در گمرک کالایی متروکه می‌شود و متروکه یعنی صاحب کالا دیگر به آن کالا مراجعه‌ای نمی‌کند که ترخیص یا مرجوع کند این در واقع از یک زمان مشخص که می‌گذرد در تملک دولت قرار می‌گیرد. دو سازمان اعم از سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی و ستاد اجرایی حضرت امام (ره) دو سازمانی هستند که این اموال به آنها برای حراج و فروش به نفع دولت، ارجاع داده می‌شود.
این سازمانها این کالاها را به مزایده می‌گذارند و حراج می‌کنند. در صورتی که در مصوبه ستاد مبارزه با قاچاق کالا ذکر شده است که این دو سازمان باید از شورای نظارت بر اسباببازی استعلام کنند که آیا اجازه فروش این کالاها وجود دارد یا خیر.
در این باره با «محمدحسین فرجو» دبیر شورای نظارت بر اسباببازی رفته و پیرامون لزوم تولید اسباببازی در کشور و جلوگیری از ورود این محصول فرهنگی که با فرهنگ ما مغایرت دارد به داخل به گفت‌وگو کردیم:
* در کشورمان، اسباببازی به معنای واقعی صنعتی وجود ندارد
آقای فرجو با توجه به مسئولیت شما در شورای نظارت بر اسباببازی، توضیح دهید این شورا چه برنامه‌ای برای شناخته شدن این محصول فرهنگی در حوزه صنعت دارد؟
خود اسباببازی در واقع یک محصول فرهنگی است و تأثیر بسزایی در رشد شخصیت کودک خواهد گذاشت. حتی امروزه اسباببازی در دنیا به عنوان یک وسیله برای انتقال مفاهیم آموزشی در نظام آموزش رسمی کودکان حضور دارد و نفوذ پیدا کرده است و نقش‌آفرینی می‌کند و بچه‌ها در واقع مسائل علمی و دانش را از طریق اسباببازی با یک لذتی که می‌برند، کسب می‌کنند و متوجه این نیستند که دارند آموزش می‌بینند آن هم آموزش غیر مستقیم.
در کشورمان، اسباببازی به معنای واقعی صنعتی وجود ندارد که ما بتوانیم اجزای مختلف یک اسباببازی را تولید کنیم به طور مثال در کشور تولید چیپ (صدای) عروسک و اسباببازی را نداریم و نمی‌توانیم یک ریز پردازنده‌ای را تولید کنیم که صدایی را برای آن اسباب بازی ایجاد کند.
* تولیدکنندگان ایرانی تنها به بازار داخلی توجه دارند نه بین‌المللی
ما در تولید موی عروسک در داخل کشور نیز با مشکل مواجه هستیم و نمی‌توانیم موی عروسکی را تولید کنیم که به صورت صنعتی دوک باشد و روی دستگاه قرار بگیرد و موی سر عروسک دوخته شود. در بخش چشم عروسک هم بخش‌های مکانیزم‌دار و مکانیکی اسباب‌بازی‌ها ما توانایی تولید یک گیربکس ماشین پولبک و عقب‌کش را نداریم.
پشتوانه اینها دانش، علم، تجهیزات و ادوات است که برای آنها باید سرمایه‌گذاری شود. ما به لحاظ اینکه تولیدکننده داخلی‌مان بازار ایران را فقط نگاه می‌کند و بازار جهانی را در نظر ندارد همیشه به تیراژ پایین فکر می‌کند، بنابراین نمی‌تواند سرمایه‌گذاری و ریسک کند.
وقتی واردکننده ما می‌خواهد از تولیدکننده چینی اسباببازی خرید کند، فروشنده چینی می‌گوید که من یک کانتینر 40 فوتی پلمپ شده که 144 هزار اسباببازی داخل آن قرار دارد به تو می‌دهم نه به صورت کارتونی. آنها به صورت جهانی فکر می‌کنند، تیراژهای آنها میلیونی است اصلاً شاید هزینه قالب یک اسباببازی گم شود و تولیدکننده چینی آن را از شما انتظار ندارد چون تیراژ بالا تولید کرده و سرشکن شده است.
* حوزه اسباببازی نیازمند پشتوانه علمی و سرمایه‌گذاری است
ما تا رسیدن به این جایگاه، فاصله زیادی داریم تا بتوانیم صنعت اسباببازی را شکل دهیم، در اینجا یکی از وظایفی که دستگاه‌های دولتی و بخش‌های حمایتی دارند، این است که کمک کنند تا زمینه لازم فراهم و بسترسازی شود آن هم برای کار سهل و ساده برای تولیدکننده.
متأسفانه می‌بینیم که تولیدکننده‌مان موانع متعددی سر راهش وجود دارد، دستگاه‌های مختلف مرتبط مزاحمت‌هایی را برای او ایجاد می‌کنند البته او هم نباید از قانون فرار کند از اینکه مالیات ندهد و آلودگی ایجاد کند از اینکه حقوق کارگر را ضایع کند. قضیه دو طرفه است ولی می‌بینیم که علی رغم این موارد دردسر و مشکل بسیاری دارد و در خرید مواد اولیه‌اش و انتخاب فضای کارگاهش و تجهیزاتش، با مشکلاتی مواجه است.
چندی پیش با معاونت فناوری ریاست جمهوری جلسه‌ای داشتم، حرفم این بود که ما هستیم که باید در واقع پیش‌قدم شویم کمک کنیم حتی اگر شده به صورت پایلوت و آزمایشی ما باید یک کارخانه تولید عروسک‌های روتاری در ایران ایجاد و سرمایه‌گذار جذب کنیم.
* امضای تفاهم‌نامه شورای اسباببازی با معاونت ریاست جمهوری برای ایجاد بسترسازی در این حوزه
آیا قبول کردند؟
بله، قبول کردند و بحث‌شان این بود که ما در مسائل دانش‌بنیانی و حوزه‌هایی که در واقع پژوهش و دانشی را نیاز دارد، بسترسازی کنیم و آموزش دهیم؛ حتی کارگاه‌های آموزشی ایجاد کنیم؛ یعنی یک تولیدکننده اسباببازی چوبی تولید می‌کند اما نمی‌داند رنگ آن چه فرمولاسیونی و چه ویژگی استانداردی را باید دارا باشد و یا روش تکنولوژی انتقال این رنگ به چوب چگونه است، آیا غوطه‌وری و یا پاچشی است، ما باید این فضاهای علم و دانشی را فراهم کرده و به تولیدکنندگان کمک کنیم، یعنی هر چقدر بتوانیم تولیدکننده داخلی را از نظر دانش و اطلاعات ارتقاء و افزایش دهیم، به طور یقین تأثیر آن را در بازار خواهیم دید و تولیدات خوبی وارد بازار خواهد شد.
ما در کمیسیون مربوطه بسیار خوشحالیم که توانسته‌ایم در یک جلسه نزدیک به 120 پرونده را بررسی کنیم چراکه کارهای بزرگی را می‌بینیم که این دوستان در حال انجام آن هستند، آن هم با همه سختی‌ها ،به نوعی دیگر همه مشقت‌هایی که یک تولیدکننده دارد، را درک می‌کنیم، یعنی بحث واردات آن یک مقوله دیگری است و فرد می‌تواند سرمایه‌اش را از دُبی، خرید اسباببازی کند و بعد از ترخیص، آن را در بازار توزیع کند، ولی ایستادگی کرده و پای کار قرار گرفته و دارد قالب می‌سازد و طراحی می‌کند و دیزاین دارد و تولید آن را به مردم می‌دهد یا به مردم عرضه می‌کند.
علاقه‌مندان حوزه کودک را می‌بینیم که به مباحث ایمنی کودک توجه می‌کنند حتی خود تولیدکنندگان می‌گویند که ابداً از مواد آسیب‌زا استفاده نمی‌کنند.
* اعلام آمادگی شورای نظارت بر اسباببازی برای آموزش کارشناسان و بازرسان این حوزه
آقای فرجو این صحبت شما متضاد با صحبت تولیدکنندگان است، چرا که برخی از آنها معتقدند که اسباببازی را از مواد دست دوم یا چندم تولید می‌کنند؟
یکی از این موارد که این مشکل را ایجاد می‌کند، بحث نظارت و کنترل مستمر است، به طور مثال؛ سازمان استاندارد سال 82 استاندارد اسباببازی را اجباری کرد، یعنی استاندارد 6204 آخرین استاندارد تدوین شده و اصلاح‌شده‌ای بوده که در ایران جاری است، این سازمان اگر نظارت مستمر داشته باشد که در سال‌های اخیر همین امسال یک تلاش مضاعفی کرد و حضور پیدا کرد و در مراکز عرضه و فروش، به کنترل پرداخت که خود همین موضوع نیز بازتاب داشت؛ یعنی در واقع این سازمان با کنترل خود باعث شد که همه تولیدکنندگان مراجعه تا زیر نظر یک تشکیلات و دستگاهی پرونده داشته باشند و بدانند که استاندارد اسباب‌بازی‌شان چه مشکلاتی دارد، اما درنهایت این مشکل از اینجا ناشی می‌شود که دستگاه‌های نظارتی ما حتی در حوزه فرهنگ به طور مثال سازمان تعزیرات حکومتی و ستاد مبارزه با کالای قاچاق، سازمان حمایت از مصرف‌کننده، شورای اصناف کشور و اتحادیه مربوطه همه اینها وظایف نظارتی دارند، یعنی شورای نظارت که فرماندهی می‌کند و سیاستگذار است و قانون وضع می‌کند، این قوانین را باید چه کسانی نظارت کنند؟ آن دستگاه‌هایی که به آنها ابلاغ می‌شود و همه اینها می‌دانند که اسباببازی ممنوعه از نگاه شورای نظارت بر اسباببازی چیست، چرا که سی‌دی در اختیار آنها قرار گرفته که به صورت تصویری و متنی، همه مصادیق را به آنها گفته است، حتی ما اعلام آمادگی کرده‌ایم، کارشناسان و بازرسانشان را در این حوزه آموزش دهیم.
پس بحث نگاه فرهنگی و بحث نگاه ایمنی و فیزیکی نظارت مستمر می‌خواهد که اگر این نظارت نباشد، بازار همان می‌شود که شما به آن اشاره کردید که یک دفعه به طور مثال در استان سمنان مواد پلاستیک را آسیاب می‌کنند و با آن اسباببازی تولید می‌کنند.
ما به سازمان استاندارد گزارش می‌کنیم و به دستگاه‌های مربوطه این گزارش را می‌دهیم که جلوی این کار را بگیرند. اما اخیراً یک جلسه مشترک گذاشته‌ایم و نماینده اماکن، ستاد حمایت و صیانت از محصولات فرهنگی وزارت ارشاد، پلیس فضای مجازی، سازمان تعزیرات حکومتی حضور پیدا کرده‌اند که ما یک تیم مشترکی را تشکیل دهیم و با یک برنامه منظم در سطح کشور نظارت‌مان مستمر باشد، یعنی هم واحد عرضه‌کننده اسباببازی را بشناسیم و بدانیم چه کسی است و چه چیزی دارد عرضه می‌کند و همچنین نظارت و کنترل دقیقی بر این موضوع داشته باشیم تا اسباب‌بازی‌های نامناسب از بُعد ایمنی و فیزیکی و از بُعد فرهنگی به واحد صنفی ما ورود پیدا نکند، چرا که وقتی واحد صنفی و مبادی ورودی را کنترل کردیم، می‌توانیم اطمینان داشته باشیم یک محیط سلامتی را برای کودکان و نوجوانان‌مان فراهم کرده‌ایم، اما اگر رها کرده باشیم، مشکل ایجاد می‌شود و هر چقدر ما در مبادی ورودی دقت کنیم و در ارائه مجوزها دقت لازم را داشته باشیم، اما فضای عرضه و فروش در بازار ناامن باشد، مشکلاتی وجود خواهد داشت که حل نخواهد شد.
* پخش اکثر انیمیشن‌های اسباببازی و عروسک‌های موجود در بازار از صدا و سیمای ایران
آقای فرجو، برخی عروسک و اسباب‌بازی‌هایی که در بازار وجود دارد، تنها تولید سایر کشورها نیست، بلکه تصاویر و کاراکترها برگرفته از شخصیت‌های غربی و تولید ایران است، برای جلوگیری از این موارد چه تدابیری اندیشیده شده است؟
اجازه عرضه هیچ نوع عروسک ممنوعه در نمایشگاه‌های اسباببازی در کشور وجود ندارد که معاند با فرهنگ کشور ما باشد. یعنی باید عروسک‌ها قبل از اینکه در نمایشگاه‌ها ارائه شود، طبق مصوبه، نمونه عروسک‌ها توسط تولیدکنندگان مربوطه ارائه و مجوز آن در نمایشگاه‌ها اخذ شود، در مورد شخصیت‌ها باید بگویم که ما نمی‌توانیم واقعیت‌ها را نادیده بگیریم، به طور مثال، صدا و سیمای ما یک انیمیشن خارجی را پخش می‌کند، به همین منظور ما نمی‌توانیم بگوییم شخصیت‌ها و کاراکترهای موجود در آن انیمیشن نباید در بازار وجود داشته باشد، چراکه اگر ایرادی وجود دارد و مشکلاتی در آن شخصیت‌ها دیده می‌شود، حتی صدا و سیما کشورمان نیز نباید به این نوع انیمیشن‌ها می‌پرداخت.
در مثال دیگر می‌توان گفت که، شما برنامه زورو را بارها و بارها از صدا و سیما دیده‌اید و یا اسپایدرمن یا (مرد عنکبوتی)، نمی‌توان بدین معنا سخت‌گیری کرد و شما بگویید که مرد عنکبوتی ممنوع است.
درست است که این فیلم آمریکایی بوده، اما وقتی شما نگاه می‌کنید، شخصیت این مرد عنکبوتی در ارتباط به کمک کردن به دیگران است. آمریکا به خاطر خلأیی که در این حوزه‌ها مشاهده می‌کند و نگاه ددمنشانه و خونخوارانه‌ای که مردم دنیا نسبت به او دارند، این فیلم‌ها را می‌سازد که نشان دهد آمریکایی روحی لطیف و مهربان و کمک کار دیگران دارد و خلأهایش را پر می‌کند، اما شخصیت، یک شخصیت منفی نیست. ما در آنجاهایی که فکر می‌کنیم اخلاق زیر پا گذاشته شده یا آن شخصیت، شخصیتی است که پشت سر آن مسائل منفی وجود دارد و ضدارزش است، آنجا جلویش را می‌توان گرفت. به همین منظور، معتقدم اگر ما در ایران شخصیت‌سازی کنیم و همانند فیلم «شهر موش‌ها»، «کلاه قرمزی» و «شکرستان» و آرام آرام این شخصیت‌های ایران و بومی را به بچه‌ها بشناسانیم و در قلب آنها جا کنیم، وقتی کم‌کاری کنیم، آنها این خلأ را پر خواهند کرد. ما باید بیش از آنها فعالیت کنیم، ما در حوزه‌های فرهنگی خیلی کم کار کرده‌ایم. تئوری زیاد داریم، یعنی در دین مبین اسلام تئوری زیاد است، اما در ارتباط با او چه کاری انجام داده‌ایم و چگونه با بچه‌ها کار کرده‌ایم؟! و چگونه تئوری‌ها را به عمل درآوردیم.
* لزوم ایجاد رشته طراحی اسباببازی در دانشگاه‌های کشور
در شورا چه برنامه‌ای برای این مهم اندیشیده شده است؟
یکی از برنامه‌هایی که شورا در این حوزه دارد، برنامه‌های کارگاه‌های آموزشی و کلاس‌های آموزشی است. ما در مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در خیابان حجاب از سال‌های گذشته تاکنون مرتب در حال برپایی کارگاه‌های آموزشی برای اولیاء، خانواده‌ها، معلمان، مربیان و گروه‌های مختلف هستیم تا بتوانند سطح دانش خود را ارتقاء دهند و کمک کنند تا تأثیرگذاری لازم را داشته باشد، آن هم در سطح جامعه. یکی از بحث‌هایی که ما داریم، ایجاد رشته طراحی اسباببازی است که متأسفانه ما این رشته را در دانشگاه نداریم و می‌بایست ایجاد کنیم و الان داریم برنامه‌اش را با همکاری دانشکده هنر می‌نویسیم در صورتی که این زیرساخت‌ها وجود نداشته است و باید به وجود بیاید.
وقتی شما فارغ‌التحصیل رشته طراحی اسباببازی باشید، قطعاً اثر خودش را در بازار اقتصادی، فرهنگی و این صنعت خواهد گذاشت.
* اسباببازی ممنوعه‌ای که از گمرک متروکه می‌شود، در اختیار چه سازمان‌هایی قرار می‌گیرد؟!
آقای فرجو، در مورد معاونت فناوری رئیس‌جمهوری سخن بگویید و تفاهم‌نامه‌ای که اخیراً با این معاونت به امضاء رسیده است؟
معاونت فناوری ریاست جمهوری ستادی دارد و آن هم ستادی که از تولیدکنندگانی که تولیداتشان براساس دانش، پژوهش و تفکری شکل پیدا کرده است، حمایت می‌کند. به همین منظور ما دیدیم که وقتی در حوزه اسباببازی ورود پیدا کرده‌اند و نه به عنوان علوم هایتک، بلکه اسباببازی که تولید می‌شود، دارای یک دانش، پژوهش و یک علومی است که آن تولیدکننده زحمت کشیده و به آن رسیده و به تولید اسباببازی پرداخته شده است و این معاونت این حوزه را برای تسهیلات ایجاد کرده است، ما این تفاهم‌نامه را در صدد آن هستیم به نتیجه برسانیم و در واقع پیش‌نویس آن نیز در حال آماده‌سازی است تا به توافق طرفین برسد، در واقع این مهم حکایت از این دارد که ما بتوانیم نمونه اسباب‌بازی‌ها و سرگرمی‌های تولیدکنندگان و طراحان را که ارزیابی می‌کنیم اگر کمیسیون تشخیص داد که این در حوزه‌ای است که باید حمایت شود و دولت هم می‌تواند از آن پشتیبانی کند، به معاونت فناوری معرفی کنیم تا از تسهیلات آن ستاد استفاده کند.
یکی دیگر از این موارد این است که معاونت فناوری ریاست جمهوری بتواند از خلأها و آن مشکلات و چالش‌های دبیرخانه که پیش رو دارد و قانونی است از طریق هیأت دولت و ریاست جمهور و مسئولان بالاتر بتواند این مشکلات را برطرف کند.
ما الان موانعی سر راهمان است و مشکلاتی داریم، یعنی به طور مثال، مقام معظم رهبری در حوزه تهاجم فرهنگی بارها و بارها به مسئولان تذکر داده‌اند اما متأسفانه شاهد این هستیم که در اثر عدم تمکین برخی از دستگاه‌های دولتی، اسباببازی ممنوعه‌ای که از گمرک متروکه می‌شود، در اختیار یک سازمانی قرار می‌گیرد که به نفع دولت به فروش می‌رود، در حالی که باید از ما استعلام کنند، که این مهم به خودی خود یک چالش است و هیچ کسی قبول ندارد، حتی مقام معظم رهبری و مسئولان رده بالای کشور هیچ کدام این مقوله را قبول ندارند، اما مسئولان دستگاه‌هایی که دارند این کارها را انجام می‌دهند باید به خودشان بیایند و ببینند که مقام معظم رهبری چه دغدغه‌هایی دارند.
در اینجا این مسئله مطرح است که آیا ما باید اسباببازی ممنوعه را حال که به دستمان رسیده است، آن را به نفع دولت بفروشیم و پولش را به دولت بپردازیم؟ آن هم دولتی که در واقع خودش در برابر این موضوعات ایستادگی کرده و اساسنامه‌ای توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرده و شورایی شکل گرفته و دارد کار آن را انجام می‌دهد، ما بیاییم و کار آن را خدشه‌دار کنیم یقیناً که هر کسی این موضوع را بشنود تعجب می‌کند که چطور می‌شود چنین اتفاقی در کشور رخ دهد، در حالی که من یک تفاهم‌نامه‌ای با این سازمانها و دستگاه‌هایی که پیش‌رویمان است و مشکلاتی را ایجاد می‌کنند، نوشته‌ام و تفاهم‌نامه را دراختیارشان قرار داده‌ام، اما متأسفانه امضاء نکرده‌اند.
* حراج عروسک‌های ممنوعه در بازار توسط دو سازمان دولتی
کدام دستگاه‌ها امضاء نکرده‌اند؟
سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی و ستاد اجرایی حضرت امام (ره) این دو سازمان هستند که اسباببازی متروکه را در اختیار می‌گیرند و آن را حراج می‌کنند، در حالی که ما قانون و مصوبات داریم که این دستگاه‌ها باید از ما استعلام کنند و نمی‌توانند اسباب‌بازی‌شان را در واقع بدون استعلام بفروشند و باید اول از کسی که مطیع مجوز است و مجوز را به همه اعطا می‌کند، آن هم برای ورود اسباببازی به کشور استعلام کند، چراکه ما نباید اجازه دهیم که اسباببازی ممنوعه را بفروشند و بعد وارد واحد صنفی شود، مغازه‌دار چه خواهد گفت؟! در نهایت مغازه‌دار به من بازرس دستگاه نظارتی می‌گوید که ما اینها را از دولت خریده‌ایم که این یعنی چه؟! یعنی دولت اسباببازی ممنوعه را می‌فروشد؟ ما باید جلوی اینها را بگیریم، این شاید در بحث‌هایی که با معاونت داریم، و این خبرها را شنیدند در واقع نگران و ناراحت شدند و گفتند که چرا شما این همه فریاد زدید و این همه گزارش دادید، حتی گزارش‌هایمان را به سایر دستگاه‌های بالا داده‌اند که این را کنترل کنند، حتی به شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز مصوبه‌ای را درخواست کردیم که در واقع مصوبه‌ای باشد که روی مصوبات دیگر تأکید بگذارد و جلوی این کار گرفته شود. در این تفاهم‌نامه که با معاونت ریاست جمهور داریم، حوزه‌های تشویقی و ترغیبی برای ایجاد زیرساخت‌ها و برای ایجاد فضاهای کسب و کار در واقع نوآورانه تا بتواند محصولات جدید را در این حوزه تولید کند، داریم و امیدواریم که بتوانیم این معاونت بخشی از آن مشکلاتی که سر راهمان وجود دارد را برطرف کنیم.
در خصوص حراج اسباب بازی‌های ممنوعه مذاکراتی از طرف سازمان‌های ذکر شده با دبیرخانه انجام شده است که منجر به بازدید از انبارهای نگهداری اسباببازی شده است و امیدواریم که استعلام از شورا قبل از حراج اسباببازی انجام شود.
بنده در اینجا بیان می‌کنم که ما آن حمایت واقعی را نکرده‌ایم؛ یعنی اگر به ارائه گواهینامه پرداخته‌ایم، در واقع حمایت معنوی کرده‌ایم و از لحاظ حقوقی دفاع و ساماندهی کردیم، اما تولیدکنندگان ما مشکلات دیگری هم دارند و بخشی از آن نیز مشکلات مالی است، یعنی ما هنوز نتوانسته‌ایم یک تسهیلات مالی را فراهم کنیم و تولیدکنندگان را برای استفاده از این تسهیلات معرفی کنیم و نتیجه و رشد آن را ببینیم؛ در حالی که بسیار مصوبه و قانون داریم.
دانشگاه شریف در بخش دانش‌آموزی در دو نوبت مسابقه طراحی اسباببازی را برگزار کرده و امسال سومین دوره آن را برگزار می‌کند که شورای نظارت بر اسباببازی با این دانشگاه همکاری می‌کند و همایشی کنار این مسابقه است و کارگاه‌های آموزشی نیز برای آن در نظر گرفته شده است و فضایی فراهم شده تا این فضاها بتواند کمک کند تا بخشی از اهداف شورا محقق شود.
* تشریح نحوه در اختیار گرفتن اسباب‌بازی‌های ممنوعه به دو سازمان توسط «محمدحسین فرجو»
آقای فرجو این اسباببازی چگونه در اختیار این سازمانها قرار می‌گیرد؟
وقتی که در گمرک کالایی متروکه می‌شود و متروکه یعنی صاحب کالا دیگر به آن کالا مراجعه‌ای نمی‌کند که ترخیص یا مرجوع کند این در واقع از یک زمان مشخص که می‌گذرد در تملک دولت قرار می‌گیرد. دو سازمان اعم از سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی و ستاد اجرایی حضرت امام (ره) دو سازمانی هستند که این اموال به آنها برای حراج و فروش به نفع دولت، ارجاع داده می‌شود.
این سازمانها این کالاها را به مزایده می‌گذارند و حراج می‌کنند. در صورتی که در مصوبه ستاد مبارزه با قاچاق کالا ذکر شده است که این دو سازمان باید از شورای نظارت بر اسباببازی استعلام کنند که آیا اجازه فروش این کالاها وجود دارد یا خیر.
