سرویس جهان مشرق - چند روز پیش بود که خبر پرواز هواپیماهای سوخو 34 روسیه از پایگاه هوایی نوژه در همدان همچون یک بمب در رسانه‌ها منفجر شد و به سرعت به تیتر اول بسیاری از مطبوعات جهان رسید.

بمب افکن‌هایی که از نوژه پرواز، آسمان عراق را پشتِ سر گذاشته و مواضع تروریست‌های تکفیری در "دیرالزور" سوریه را مورد هدف قرار داده بودند.

منابع خبری تروریست‌ها همان روز اعلام کردند که در نتیجه این حمله چند اردوگاه نظامی داعش مورد هدف قرار گرفته و بیش از یک صد نفر از تروریست‌ها نیز کشته یا زخمی شده‌اند.

پس از افشای این خبر منابع رسمی در وزارت دفاع روسیه با تایید آن جزئیات دیگری از این عملیات را هم بیان کردند و گفتند که هواپیماهای روسی از بمب‌های500OFAB — برای هدف قراردادن تروریست‌ها استفاده کرده‌اند.

با اعلام این خبر برخی رسانه‌های داخلی و خارجی که پیشتر فرش قرمز برای مذاکره ایران با آمریکایی‌ها پهن کرده بودند، با پرداختن به آن تلاش کردند با فشار بر ایران و روسیه، این مسئله را مغایر با قطعنامه 2231 سازمان ملل جلوه دهند، همچنین از طرفی آن را در تضاد با قانون اساسی ایران معرفی کنند و از سوی دیگر نیز بگویند که این اتفاق در راستای اجبار و الزام ایران برای اعتماد و به عبارتی باج به روسیه با در اختیار قرار دادن خاک خود برای بهره‌برداری نظامی این کشور بوده است.

البته در همین زمینه باید از نامه 20 نماینده مجلس از جمله علی مطهری، محمود صادقی، مصطفی کواکبیان و... هم که با ایراد بنی‌اسرائیلی در مورد مقابله بین‌المللی با داعش، خواهان توقف این همکاری بودند، به عنوان محرک این رسانه‌ها نام برد.

سردار حسین دهقان وزیر دفاع ایران صبح شنبه گذشته در نشست خبری خود با پاسخگویی نسبت به این شبهه‌های ایجاد شده در رسانه‌ها گفت که اولاً این امور نیازی به هماهنگی با مجلس شورای اسلامی ندارد و ثانیاً نباید در این امر مغلطه کرد چرا که به نحوی عمل شده که ناقض قوانین داخلی کشور نباشد.

هرچند که علاء الدین بروجردی هم به عنوان رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در پاسخ به این سؤالات گفت که این اقدام ناقض اصل 146 قانون اساسی نیست چرا که هیچ پایگاه نظامی خارجی در ایران تاسیس نشده و امکان استفاده از نوژه برای مدتی برای روسیه فراهم آمده است.

این مسئله البته آنقدر مهم بود که کارمندان سفارت انگلیس و فرانسه که قبلا ً از ماجرا بو برده بودند دست به ریسک بزرگی بزنند. "شارلوت لوپز" دبیردوم سفارت انگلستان در ایران و "سباستین سورن" رایزن سفارت فرانسه  دیپلمات‌هایی بودند که در پوشش افراد عادی به استان‌های غربی کشور رفته و اقدام به تصویربرداری از اماکن نظامی این مناطق کرده بودند، اقداماتی که از نظر کارشناسان کاملاً با مسئله استفاده روسیه از پایگاه‌ هوایی همدان مرتبط بوده است، این دو دیپلمات در حین تصویربرداری از مناطق غربی کشور از سوی دستگاه‌های امنیتی کشور بازداشت شدند.

همکاری ایران و روسیه در راستای مبارزه با تروریسم این روزها به اوج خود رسیده است و در اختیار قرار دادن پایگاه نوژه همدان قطعاً در همین مسیر ارزیابی می‌شود، اتفاقی که از نگاه بی بی سی و دیگر رسانه‌های مطرح دنیا مهم و حساس خوانده شد.

اولاً پایگاه نوژه همدان دارای ویژگی‌های استراتژیک در منطقه است، ویژگی‌هایی که سبب شد سلطنت طلبان و منافقین در ابتدای انقلاب کودتای بزرگ "نقاب" را با محوریت آن سازماندهی کنند.

العالم به نقل از یک پایگاه اطلاع رسانی روس در خصوص انتخاب نوژه برای عملیات هوایی علیه تکفیری‌ها می‌نویسد: علت اصلی استفاده بمب‌افکن‌های روسی از پایگاه نوژه در همدان ، تلاش مسکو برای مخفی کردن زمان حملات هوایی به تروریست‌ها از چشم جاسوسانِ حاضر در اطراف پایگاه لاذقیه است و دلیل دیگر استفاده از پایگاه همدان، مصرف سوخت کمتر و امکان بارگیری بیشتر بمب و موشک برای هواپیماهاست و پرواز جنگنده های روسی از همدان، کارایی آنها در حمله به تروریست ها را تا 60 درصد افزایش می دهد.

در همین حال گفته می شود که پایگاه هوایی  روسیه در لاذقیه هم در حال حاضر از نظر فنی ، امکان پذیرش هواپیماهای غول پیکر و دورپرواز را ندارد و این هم مزید بر علت شده تا ایران و روسیه بر سر نوژه به توافق برسند.

علاوه بر این مسئله، برخی در تحلیل این واقعه از در پیش بودن عملیات موصل در عراق نیز یاد می‌کنند. موصل در نزدیکی مرزهای ایران نسبت به لاذقیه سوریه (به عنوان پایگاه اصلی نیروی هوایی سوریه در خاورمیانه) قرار دارد و با استقبالی که عراقی‌ها از حضور روسها در عملیات آزادسازی موصل داشته‌اند و حشدالشعبی نیز از مدتها پیش گفته بود که در عملیاتی که آمریکا حامی آن باشد در عراق شرکت نمی‌کند، احتمال حضور روس‌ها در جریان آزادسازی موصل بسیار محتمل به نظر می‌رسد.  

اما نوژه در نگاهی دقیق شاید واجد ویژگی‌های مهم دیگری هم باشد که در برهه زمانی کنونی به صورت ویژه بر اهمیت آن بیفزاید.

کارشناسان نظامی این روزها نوژه را در مقابل "اینجرلیک" در خاک ترکیه (Incirlik Air Base) قرار می‌دهند و می‌گویند که حضور روس‌ها در همدان پاسخی به حضور ناتو، آمریکایی‌ها و سعودی‌ها در مرزهای جنوبی ترکیه است و باعث توازن قوای نظامی در منطقه می‌شود.

برخی ناظران سیاسی اما برداشت دیگری از حضور روس‌ها در همدان دارند، این گروه معتقدند استفاده از نوژه پیش از اینکه نیاز نظامی روس‌ها را تامین کند حامل پیام مهمی برای غرب است. پیامی سیاسی که حلقه اتحاد روسیه و جریان مقاومت در منطقه را در مقابل سلسلسه آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی مستحکم‌تر از قبل به نمایش می‌گذارد.  

"اسپوتنیک روسیه" در همین زمینه می نویسد که پایگاه هوایی نوژه همدان از نظر ژئو استراتژیک در مقابل دیگر پایگاه های نظامی منطقه از جمله اینرجلیک بسیار مهم‌ و پر ارزش به حساب می آید و این پایگاه که قرار بود زمانی از سوی ناتو و آمریکا برای حمله به شوروی مورد بهره برداری قرار گیرد، این‌روزها میزبان جنگنده های روسیه است.  

"المانیتور" البته این مسئله را چالش بزرگی برای سعودی‌ها ارزیابی می‌کند. "ارگان خبری واشنگتن پست در خاورمیانه" استقرار جنگنده‌های روسی در پایگاه‌های نظامی ایران نخستین حضور نظامی روسیه (به عنوان یک کشور خارجی) در ایران از زمان سرنگونی شاه بوده و این یک کابوس تمام عیار برای خاندان آل سعود است.

وضعیت اما در رسانه‌های غربی دقیقا عکس است و حتی برداشتشان از این ماجرا سنگین‌تر و عمیق‌تر هم هست.  

 یوناینتدپرس اینترناشنال رسانه‌ای است که در این میان پیکان انتقاد را به سمت دولتمردان آمریکا گرفته است. این رسانه می‌گوید مطمئناً در شرایط جدید ایجاد شده در خاورمیانه، آمریکا بزرگترین بازنده است و تفاهم ایران وروسیه به منزله پایان ماه عسل در روابط تهران و واشنگتن در جریان مذاکرات هسته‌ای یا همان برجام است.

"یونایتدپرس اینترنشال" در اظهار نظر به سبک و سیاق منتقدین دولت اوباما تنها نیست و در میدان تلاش برای تضعیف دولت دموکرات‌ها در آستانه انتخابات آمریکا رسانه‌ها و فعالین سیاسی-نظامی دیگری را نیز در کنار خود می‌بیند.

"وال استریت ژورنال" هم می‌گوید روسیه برای بمباران سوریه به پایگاه‌های هوایی ایران نیاز ندارد. این خبرگزاری آمریکایی بیان می‌کند که روسیه و ایران با این اقدام اتحادشان در خاورمیانه را به رخ می‌کشند .

"آسوشیتدپرس" دیگر رسانه‌ آمریکایی است که پیام حضور روسیه در ایران را برای آمریکایی‎ها تفسیر می‌کند. این خبرگزاری می نویسد که استفاده بمب افکن‌ها و هواپیماهای جنگی روسیه از پایگاه هوایی همدان برای حمله به مواضع داعش و مخالفان سوری، پیامی است مهم برای آمریکا؛ "با ما باش وگرنه باید از دشمنانت کمک بگیریم."

از طرفی روزنامه "العرب" چاپ لندن در این زمینه مسئله بسیار مهم دیگری را هم مد نظر قرار می‌دهد و می‌نویسد که اقدام ایران در واگذاری پایگاه هوایی به روس‌ها، اقدامی هماهنگ شده با ابرقدرت‌ها در خصوص مسئله سوریه بود. ایران در حالی به این اقدام دست زد که چین برای اولین بار در تاریخ مشرق زمین دست به آموزش نظامی نیروهای ارتش سوریه زده و روسیه هم قدرت‌نمایی خود در لاذقیه و حلب را به رخ جهان می‌کشاند.

کارشناسان نظامی و سیاسی در داخل و خارج از ایران این روزها ورود چین به ماجرای روسیه را نیز به عنوان دیگر واقعه تاریخی این روزهای خاورمیانه شناسایی می‌کنند. آنها این ماجرا را آنقدر اساسی می‌دانند که می‌گویند شکل و شمایل جدید خاورمیانه در آینده آتی به هیچ عنوان همچون گذشته نخواهد بود و با ورود چین و حضور جدی روسیه باید منتظر تحرکات بسیار وسیع آمریکا و ناتو نیز بود.

اما در بررسی اهداف و نتایج احتمالی همکاری نظامی ایران و روسیه که علی قول سردار دهقان، در نشست سران نظامی و وزرای سه کشور ایران، روسیه و سوریه شکل گرفته است، می‌توان مواردی را مد نظر قرار داد که از اهمیت بالایی برخوردار هستند و حتی می‌توانند ورق را در منطقه برگردانند.  

روزنامه "رأی الیوم" چاپ لندن رسانه‌ای است که اهداف اساسی ایران از واگذاری پایگاه هوایی به روسیه را به تفصیل بررسی کرده است. این روزنامه می گوید با همکاری جدی ایران و روسیه تروریست های در سوریه و عراق با محدودیت عمل بسیار جدی‌تری روبرو خواهند بود و احتمال حرکت آنها به سمت مرزهای ایران به کمترین میزان در 5 سال گذشته خواهد رسید.

این روزنامه ادامه می‌دهد ایران با این اقدام مسیر همکاری های خود با حزب الله لبنان و دولت سوریه را تسهیل و تحکیم کرده است و در کیلومترها دورتر از مرهای جغرافیایی خود به تهدیدات امنیتی پاسخ جدی داده است.

از طرفی دیگر کارشناسان هم می گویند که اگر فرض بر این باشد که حلقه ایران عراق و روسیه از مرزهای شرقی با قوت تر از قبل به سمت غرب و حتی درون مرزهای سوریه حرکت کند، آنگاه پایگاه اصلی و پایتخت تروریست ها یعنی دیرالزور هدف قرار خواهد گرفت و این به منزله حرکت به سمت قلب داعش خواهد بود.

برخی دیگر از کارشناسان به این ماجرا حضور بدون سروصدا و مخفیانه مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در تهران را نیز اضافه می‌کنند، آنها معتقدند که این حضور ؛ با توجه به دیدارهای اخیر اردوغان-پوتین و نزدیکی بیشتر آنکارا- مسکو؛ با تحرکات جدید روسیه بی‌ارتباط نیست و قطعاً در یک راستا قابل بررسی و تحلیل است. آنها می‌گویند با این اوصاف پای کردهایی که با حمایت آمریکا شمال سوریه را به طور کامل به تصرف خود در آورده‌اند هم به میدان می‌آید و اینجاست که احتمالاً پرونده کردستان‌سازی آمریکا در خاورمیانه نیز برچیده خواهد شد.

بر همین اساس با مد نظر قرار دادن وقایع دیپلماتیک و با توجه به شرایط میدانی از جمله تکمیل مجدد حصر حلب توسط ارتش سوریه و نیروهای مقاومت، به نظر می‌رسد سخنان برخی خوش‌بینان به ماجرای سوریه را باید بیشتر از گذشته جدی گرفت، چرا که معادلات اخیر نشان می‌دهند عزم محور مقاومت در کنار روسیه برای فتح و بازپسگیری زمین‌های اشغالی عراق و سوریه جدی‌تر از گذشته شده است.