به گزارش مشرق، روند همکاری نظامی ـ فنی روسیه با ایران پس از بحران کوزوو و روی کار آمدن پوتین در روسیه دچار تحولی اساسی شد.در فروردین 1379 روسای جمهور وقت ایران و روسیه در نیویورک با یکدیگر ملاقات کردند و در دی‌ماه همان سال «ایگور سرگیف» وزیر دفاع وقت روسیه به ایران آمد.
در این دیدارها، مقامات دو کشور در مورد همکاریهای نظامی به توافقات اساسی رسیدند و طرف روسی بر بی‌اعتبار بودن توافق «گورـچرنومردین» تأکید کرد. (این سند در می 1995 (اردیبهشت 1374) میان معاون رئیس‌جمهور آمریکا و نخست‌وزیر روسیه امضا شده بود که طبق آن، روسها متعهد شدند با ایران قراردادهای جدید تسلیحاتی امضا نکنند و اجرای قراردادهای امضا شده را نیز تا پایان سال 1999 خاتمه دهند.)
دو کشور همچنین قرار گذاشتند با تداوم همکاریهای نظامی، در مورد مسائل امنیتی مشورت کنند، یکدیگر را در جریان دکترین‌های نظامی، ساختار ارتش و خطرات و تهدیدات امنیتی مشترک قرار دهند و به گسترش تماس‌ها و روابط نظامی، مبادلات دوجانبه و آموزش نظامیان ایرانی در مؤسسات آموزشی روسیه همت گمارند.
وزیر دفاع روسیه، ایران را یک شریک قابل اطمینان توصیف و آمادگی روسیه را برای همکاریهای نظامی و فنی دوجانبه اعلام کرد.
* اعلام آمادگی روسها برای فروش تسلیحات بیشتر به ایران
اندکی بعد، (اواخر اسفند 1379) رئیس جمهور وقت ایران به مدت 4 روز از روسیه دیدار کرد و چند توافقنامه مهم میان دو کشور امضا شد که سند معاهده اساس همکاریهای همه‌جانبه، توافقنامههای اصولی در زمینه‌های مختلف فنی، صنعتی و اقتصادی و نیز تصمیم روسها به تسریع در کار ساخت نیروگاه هسته‌ای بوشهر و جبران عقب‌ماندگی صورت گرفته در زمینه ساخت آن، ازجمله دستاوردهای این سفر بود.
در اثنای این سفر، مقامات روسیه گفتند که علی رغم مخالفت‌های ایالات متحده، این کشور حتی مایل به فروش زیردریایی‌های دیزلی بیشتر به ایران است و هرگونه جنگ‌افزار پدافندی که ناقص توافقنامههای بینالمللی نبوده و هماهنگ با پیمان‌های منع گسترش فنآوریهای موشکی و هسته‌ای باشد را در اختیار کشورمان می‌گذارند و از قول مهدی صفری سفیر وقت ایران در مسکو نیز نقل شد که روسیه می‌تواند در سال‌های آینده 7 میلیارد دلار از صادرات نظامی به جمهوری اسلامی به‌دست آورد.
سرانجام، پس‌ازاین رفت‌وآمدها، در مهرماه 1380، سند اجرایی همکاریهای دفاعی ـ نظامی ایران و روسیه در جریان سفر وزیر دفاع ایران (دریابان علی شمخانی) امضا شد که بر اساس آن، ارزش مبادلات فنی و تسلیحاتی دو کشور سالانه حدود 300 میلیون دلار بود. (روابط نظامی ایران و روسیه، دکتر جهانگیر کرمی)
* اولین سفر پوتین به تهران
6 سال بعد و در 24 مهر 1386، ولادیمیر پوتین به ایران آمد و این اولین سفر رئیس جمهور روسیه به کشورمان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود. (از آخرین سفر رهبران شوروی به ایران نیز نیم قرن می‌گذشت)
سفر پوتین به تهران برای شرکت در دومین اجلاس روسای کشورهای حاشیه دریای خزر بدون حاشیه هم نبود و 2 روز پیش از آن، خبرگزاری اینترفکس به نقل از منابع امنیتی گزارش داده بود که چندین گروه انتحاری، ترور رییس جمهور روسیه در تهران را تدارک دیده‌اند و پوتین هم از این گزارشات مطلع شده است.
وزارت خارجه ایران بلافاصله این اخبار را تکذیب کرد و رئیس جمهور روسیه نیز که در آلمان به سر می‌برد، در واکنش به این اخبار گفت: «البته که به تهران می‌روم. اگر من به حرف‌های سرویس‌های امنیتی گوش کنم، هرگز نباید از خانه‌ام بیرون می‌آمدم.» (خبرگزاری مهر)
* قرارداد 800 میلیون دلاری زیر پای روسها
جمهوری اسلامی ایران که پدافند هوایی و حراست از آسمان کشور را در اولویت اول می‌دید، برای حراست بهتر از آسمان ایران و مراکز مهم نظیر تاسیسات هسته‌ای و نیروگاه‌های اتمی، به سامانه های پدافندی مدرن و جدیدی نیاز داشت.
برای همین در همان سال 1386 (اواخر 2007) قرارداد خرید سامانه موشکی بُرد بلند پدافند هوایی S-300 میان ایران و روسیه امضا شد؛ قراردادی که طبق آن روسها می‌بایست 5 آتشبار از این سیستم موشکی به ارزش حدود 800 میلیون دلار را به ایران تحویل می دادند؛ اما دیمیتری مدودف، رئیس جمهور وقت روسیه در سپتامبر سال 2010 میلادی با صدور فرمانی تحت عنوان «تدابیر مربوط به اجرای قطعنامه شماره 1929 شورای امنیت سازمان ملل متحد»، تحویل سیستم های S-300، تسلیحات زرهی و هواپیما، بالگرد و ناوهای جنگی به جمهوری اسلامی را ممنوع و در پی آن، مسکو قرارداد تحویل سیستم های S-300 را در سپتامبر همان سال لغو کرد تا یکی از بحث‌برانگیزترین چالش‌ها در روابط نظامی دو کشور آغاز شود.
ایران در واکنش به این اقدام روسیه به دادگاه داوری بینالمللی در سوئیس شکایت کرد تا اینکه با گذشت حدود 5 سال از آن تاریخ و در حالیکه روسها پس از ماجرای اوکراین در وضعیت ویژه‌ای قرار گرفتند و نشانه‌هایی از رسیدن به توافق هسته‌ای میان ایران و 1+5 به چشمشان خورد، سعی کردند بار دیگر به سمت همسایه جنوبی خود متمایل شوند که یکی از اولین قدم‌ها، دستور ولادیمیر پوتین مبنی بر لغو ممنوعیت واگذاری سامانه موشکی S-300 به ایران بود که در تاریخ 24 فروردین 94 صورت گرفت تا شاید یکی از پرسروصداترین توافقنامههای میان دو کشور با نتیجه مطلوب برای طرفین بسته شود. (خبرگزاری فارس 94/1/25)
اگرچه بسیاری از ناظران داخلی و خارجی همچنان با نگاه بدبینانه به این موضوع نگاه می‌کردند اما انتشار تصاویر و اخبار تحویل سامانه های مختلف S-300 از جمله سیستم های راداری، خودرویی و موشکی به ایران به تمامی بدبینی‌ها پایان داد و اگرچه ایران در ابتدا خواهان مدل P.M.U1 این سامانه بود ولی بنا بر اخباری که خبرگزاری تسنیم آن را منتشر کرد، بعد از تحویل موشک های این سامانه گفته شد که ایران سامانه S-300 از مدل P.M.U2 را در اختیار گرفته است.
بخشی از تجهیزات تحویل شده از سامانه S-300 بصورت رسمی برای اولین بار در رژه 29 فروردین 95 (روز ارتش) به نمایش درآمد
* عملکرد روسها در مذاکرات هسته‌ای
اواخر تیرماه سال 94، مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 به راند پایانی خود رسیده بود اما بیشترین تمرکزها و چالش‌ها بر سر موضوعات نظامی و تحریم‌های اعمال شده بر ایران در این حوزه بود که کار توافق را با چالش جدی روبرو می‌کرد.
اهمیت این موضوعات به قدری بود که طرفین می‌گفتند حاضرند در صورت محقق نشدن این خواسته‌ها، میز مذاکرات را ترک کنند.
یکی از این جدال‌های موجود، لغو تحریم های ایران در حوزه‌های نظامی به ویژه موشکی بود و در این میان روسها بیشترین همراهی را با ایران داشته و بارها خواستار لغو تحریم‌های نظامی و فروش تجهیزات به جمهوری اسلامی شدند و بیشترین اظهارنظرها نیز در این خصوص متعلق به آنهاست؛ سخن سرگی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه مبنی بر اینکه «با برداشته شدن تحریم تسلیحاتی، همکاری ها با ایران رشد و توسعه یابد»، تایید این مدعاست.
وی معتقد است «برطرف شدن تحریم تسلیحاتی ایران، منظره خوبی از همکاری های نظامی میان تهران و مسکو فراهم خواهد آورد.» (خبرگزاری فارس به نقل از اسپوتنیک)
این اظهارنظر روسها، در رسانه‌هایشان نیز گسترش یافت؛«ایتارتاس» در این خصوص می‌نویسد: «روسیه می خواهد تا پس از امضاء توافق هسته‌ای گروه 1+5 با ایران، تحریم‌های تسلیحاتی علیه این کشور لغو گردد» و بر اساس اظهارات سرگی ریابکوف نتیجه می‌گیرد که «مسکو در اولین گام پس از توافق هسته‌ای با ایران خواستار لغو تحریم‌های نظامی علیه تهران خواهد شد.» (خبرگزاری مهر به نقل از ایتارتاس)
ابراز این سخنان تنها به معاون وزیر خارجه روسها محدود نشد. سرگی لاورف وزیر خارجه روسیه نیز بر لغو این تحریم‌ها تاکید کرد و اندکی بعد، پس از پایان سفر حسن روحانی به اوفای روسیه، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور نیز به اظهار نظر در این باره پرداخت و خواستار «لغو کامل تحریم های ایران در کوتاهترین زمان ممکن» شد. (خبرگزاری ایسنا به نقل از اینترفکس)
در اینکه روسها قطعا همچون دیگر کشورها منافع خود را در نظر داشتند تا با فروش تجهیزات نظامی به همسایه جنوبی سود خود را برند شکی نیست اما به نظر میرسد جمهوری اسلامی ایران نیز به برقراری این رابطه و پیشرفت آن نه تنها بی میل نیست بلکه با جدیت می‌خواهد از این موضوع به عنوان یک فرصت برای تقویت بنیه دفاعی خود بهره گیرد.
«مارینا بالتاچوا» کارشناس روس در مسائل بین‌الملل به منفعت روسها در این زمینه اشاره کرده و می‌گوید: «اما چرا روسیه از لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران حمایت میکند؟ زیرا آمریکا و غرب با نفوذ در اوکراین و آسیای مرکزی روسیه را محاصره کردند، بنابراین هرکس دشمن آمریکا است، دوست روسیه است و مسکو در تمام زمینه‌ها از او حمایت میکند».
وی معتقد است: «لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران، متحدان عربی آمریکا را می‌ترساند ولی مسکو از رفع محدودیت تسلیحاتی، نفع می‌برد.» (خبرگزاری فارس به نقل از روزنامه وزگلاد)
این درحالیست که روابط نظامی ایران و روسیه -همانطور که پیش از این گفته شد- در طول چند دهه- خصوصا در سال‌های گذشته- درگیر فراز و نشیب‌های فراوانی بوده است اما با نزدیک شدن به پایان گفتگوهای هسته‌ای و احتمال لغو تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، بار دیگر روسها عزم خود را برای جلب نظر ایران جهت همکاریهای آینده در حوزه نظامی و فروش تجهیزات و سامانه های بیشتر به ایران جزم کردند.
* تهران و مسکو میزبان وزرای دفاع
3 ماه قبل از دستور رئیس جمهور روسیه مبنی بر لغو قانون عدم تحویل S-300 به ایران، «ارتشبد سرگی شویگو» وزیر دفاع این کشور، در شامگاه دوشنبه 29 دی ماه 93 در حالی وارد فرودگاه مهرآباد شد که حدود 15 سال از آخرین سفر وزیر دفاع وقت روسها به ایران می‌گذشت و «گسترش مناسبات دفاعی» به عنوان یکی از مهمترین برنامه‌ها، در دستور کار سفر ارتشبد شویگو قرار داشت.
«سردار حسین دهقان» در دور اول این دیدارها، بر لزوم همکاری، هم فکری و تعامل طرفین تاکید کرد و اظهار داشت: «ایران و روسیه به عنوان 2 همسایه دارای دیدگاه های مشترک در قبال مسایل سیاسی، منطقه ای و جهانی، می‌توانند با استفاده از ظرفیت‌های خود، الگویی از همکاریهای مکمل دو کشور را به نمایش بگذارند.»
وزیر دفاع کشورمان مشخصا به «تقویت و گسترش مناسبات دفاعی- نظامی» میان ایران و روسیه اشاره کرد و از آمادگی جمهوری اسلامی برای بسط و توسعه هر چه بیشتر این روابط خبر داد.
وزیر دفاع روسیه نیز با ابراز خرسندی از سفر به جمهوری اسلامی ایران، بر گسترش روابط همه جانبه و «بلند مدت» میان دو کشور تاکید کرد و «گسترش و تعمیق روابط دفاعی و فنی» با ایران را فاکتور بسیار مهمی در تامین امنیت و ثبات منطقه‌ای و جهانی دانست.
شویگو با اشاره به اهمیت موافقت نامه ای که در این سفر به امضا رسید، اظهار امیدواری کرد که با امضای این توافق نامه، همکاری های دفاعی- نظامی دو کشور بیش از پیش ارتقا و گسترش یابد.
در این موافقتنامه، با اشاره به منافع مشترک طرفین، بر بسط و توسعه و ارتقای سطح همکاری نظامی – دفاعی تاکید شد.
توسعه روابط در زمینه انواع آموزش‌های نظامی، برگزاری رزمایش‌های مشترک، بازدید و حضور شناورهای نظامی از بنادر یکدیگر، مبارزه با دزدان دریایی در دریای خزر و آبهای بین المللی از دیگر مفاد این موافقت نامه به شمار می‌رود.
* توسعه روابط دفاعی ایران و روسیه شتاب می‌گیرد
وزرای دفاع دو کشور پس از امضای توافقنامه همکاری، بار دیگر در یک نشست خبری مشترک شرکت کرده و این بار سردار دهقان از «شتاب توسعه روابط دفاعی میان ایران و روسیه» سخن گفت و توافقنامه امضا شده را به عنوان مبنا و نقطه آغازین برای توسعه همکاریهای نظامی و دفاعی در سطوح مختلف دانست.
دهقان از اراده قاطع رهبران دو کشور برای توسعه همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف خبر داد و تصریح کرد: «روسیه مقتدر و ایران مقتدر و مستقل، در سایه همکاریهای مشترک می‌توانند اثرات پایداری بر ثبات، صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی بگذارند.»
اولین خبر از احتمال لغو عدم واگذاری S300 توسط روسها نیز در همین سفر اعلام شد و ارتشبد شویگو از سردار دهقان دعوت کرد تا برای حضور در چهارمین کنفرانس امنیت بین‌الملل مسکو در سال 2015، به این کشور سفر کند.
* دهقان به روسیه می‌رود
دعوت رسمی وزیر دفاع روسیه از سوی همتای ایرانی خود مورد پذیرش واقع شد و سردار دهقان در تاریخ 26 فروردین 94 تهران را به مقصد مسکو ترک کرد.
ناظران خارجی این سفر را نشانه‌ای دیگر از تلاش دو کشور برای گشودن فصلی نو در همکاریهای دفاعی و نظامی ارزیابی کردند.
تنها 2 روز قبل از سفر دهقان به مسکو بود که پوتین دستور لغو عدم واگذاری موشک‌های S-300 به ایران را صادر کرد و همین موضوع بر اهمیت سفر وزیر دفاع جمهوری اسلامی به روسیه می‌افزود.
سفر وزرای دفاع ایران و روسیه و دیدارهای آنها تنها به این موارد محدود نبود و چند بار دیگر نیز این اتفاق رخ داد.
* روسها جنگنده جدید به ایران می‌دهند؟
اظهارات و پالس‌های مثبت این چنینی در ارتقاء روابط 2 کشور، گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای را بیشتر کرد. برای نمونه، پایگاه آمریکایی «بیزینس اینسایدر» (business insider) نوشت: «روسیه و آمریکا ساخت نسل پنجم جنگنده‌هایشان را در دستور کار دارند. درحالی که آمریکا جنگنده‌های اف-35 را با شرکای منتخبی از سراسر جهان می‌سازد، روسیه نیز ساخت نسل پنجم جنگنده‌های این کشور -سوخو 50- را آغاز کرده است.»
به گفته این سایت، «همانند پروژه F-35 آمریکا، سوخو 50 روسها نیز شرکای خارجی دارد و مدل نهایی آن نیز تا سال 2016 بطور کامل عملیاتی خواهد شد.»
این سایت در ادامه مدعی میشود که مدل‌های دیگری از این جنگنده برای کره جنوبی و «ایران» در حال ساخت است و این هواپیماها تا سال 2022 تحویل جمهوری اسلامی خواهد شد. (سایت خبری تحلیلی مشرق)
قابل ذکر است که این موضوع مسکوت ماند و هیچ‌یک از مقامات ایران و روسیه آن را تایید یا تکذیب نکردند.
* پرنده‌های جدید از شمال می‌آیند
شهریور 1394 و در جریان برگزاری نمایشگاه هوافضای ماکس 2015 در روسیه، «سورنا ستاری» معاون رئیس جمهور که برای شرکت در این نمایشگاه به مسکو سفر کرده بود، به خبرنگار فارس گفت که در جریان دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه درخصوص جنگنده‌های سوخو30 نیز صحبت شده و پوتین نیز از این موضوع استقبال کرده است.
نمایش هوایی جنگنده سوخو30 در نمایشگاه هوافضای ماکس 2015 مسکو/ برخی مقامات ایرانی هم در این نمایشگاه حاضر بودند
ستاری البته توضیحات بیشتری نداد ولی برای اولین بار بود که یک مقام رسمی ایران درخصوص خرید جنگنده صحبت کرده و نام مشخصی از یک مدل هواپیما اعلام می‌کرد.
گمانه زنی‌ها در این باره ادامه داشت و منابع غیررسمی از قطعی بودن تصمیم ایران برای خرید جنگنده سوخو 30 خبر می‌دادند تا اینکه سردار حسین دهقان وزیر دفاع در بهمن ماه سال 94 با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری، بار دیگر به این موضوع اشاره کرد و گفت که خرید سوخوها در مرحله پش قرار داد است.
* واشنگتن مانع فروش سوخو-٣٠ روسیه به ایران مى شود
اواسط فروردین 95 کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا، نشست استماعی با موضوع «اقدامات اخیر ایران و اجرای برجام» برگزار کرد و تام شانون، معاون وزیر خارجه آمریکا نیز مهمان این نشست بود.
وی در این نشست، ضمن اشاره به موضوع فروش جنگنده‌های سوخو30 روسیه به ایران، آن را ناقض قطعنامه سازمان ملل خواند و گفت که واشنگتن از مسیر شورای امنیت سازمان ملل متحد مانع فروش این هواپیماها به ایران خواهد شد. (خبرگزاری فارس)
* مسکو: فروش سوخو-30 به ایران خلاف قطعنامه شورای امنیت نیست
این اظهارات معاون وزیر خارجه آمریکا بلافاصله با واکنش مسکو مواجه شد و وزارت خارجه روسیه طی بیانیه‌ای در این باره اعلام کرد که مسکو فروش جنگنده و تانک (T-90) به ایران را خلاف قطعنامه شورای امنیت نمی‌داند. (خبرگزاری فارس)
به نوشته خبرگزاری اینترفکس، وزارت خارجه روسیه همچنین تأکید کرده است که مسکو برای فروش این جنگ‌افزارها نیازی به مجوز شورای امنیت نداشته و درخواست چنین مجوزی هم نخواهد کرد.
* امضای قرارداد فروش سوخو30 تا پایان سال 2016
در آخرین خبرها راجع به ماجرای سوخو، روز 17 فروردین 95، بخش خبری ساعت 9 صبح شبکه یک سیما از امضای قرارداد فروش فلانکرها میان ایران و روسیه تا پایان سال جاری میلادی خبر داد.
گزارش خبری سیما که در آن به ویژگی‌های جنگنده سوخو30 (نوع SM) پرداخته شد، به گونه‌ای بود که به نظر می‌رسید ماجرای فروش این نوع از جنگنده‌های روس به ایران به مراحل جدی خود نزدیک شده است.
البته بنا بر اظهار نظر رسانه های روسی، یکی از برنامه های وزیر دفاع ایران در سفر به مسکو در اردیبهشت سال جاری، همین موضوع جنگنده‌های سوخو و تانک T-90 بوده است.
* انگشت ایران روی تانک T-90
یکی از مهمترین خریدهای ایران از روسها در گذشته، تانک های T-72 بود که در واقع ستون فقرات زرهی کشور را تشکیل می‌داد و حالا بعد از چندین سال ایران به دنبال خرید تانک T-90 نیز از روسیه است.
این را هم امیر پوردستان فرمانده نیروی زمینی ارتش و هم سردار دهقان وزیر دفاع در اظهارات خود به صراحت اعلام کردند.
* پیشنهادهای نظامی به ایران در سفر دریادار سیاری به روسیه
گسترش روابط نظامی با روسیه به حوزه دریا هم کشیده شد که نمونه آن از سرگیری بازدید ناوگروه‌های دو کشور از بنادر یکدیگر بود.
در نهم تیرماه 94 نیز یک هیات نظامی به سرپرستی فرمانده نیروی دریایی ارتش عازم روسیه شد تا «دریادار حبیب‌الله سیاری» در کنفرانسی با موضوع تبیین توافقنامه امنیتی دریای خزر -که اولین بار جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد برگزاری آن را داده بود- شرکت کند.
در کنار این همایش، فرمانده نداجا به بازدید از نمایشگاه دریایی روسها رفت؛ نمایشگاهی که هر 2 سال یکبار با حضور ده‌ها کشور در شهر سن پترزبورگ برگزار میشود.
امیر دریادار «عباس زمینی» فرمانده فنی نیروی دریایی ارتش که در این هیات حضور داشت، شرکت در نمایشگاه دریایی روسیه را «فرصتی خوب» برای آشنایی با فنآوریهای جدید نظامی در عرصه دریایی در این کشور عنوان کرد و «ویکتور چیرکف» فرمانده نیروی دریایی روسیه هم همان نشست امنیتی دریای خزر، از گسترش و استحکام روز به روز روابط با ایران در زمینه همکاریهای امنیتی دریایی سخن گفت. (پایگاه اطلاع رسانی نیروی دریایی ارتش)
سفر فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران به روسیه مورد توجه رسانه‌های این کشور قرار گرفت. برای مثال خبرگزاری «تاس» طی گزارشی نوشت: «مسکو آماده است طیف گسترده‌ای از تجهیزات دریایی و سلاح را در اختیار تهران قرار دهد.»
شرکت در مراسم به آب اندازی زیردریایی دیزلی-برقی «استاری آسکل» از دیگر برنامه‌های دریادار سیاری در سفر به روسیه بود.
* پوتین بدون تشریفات به دیدار رهبر انقلاب می‌رود
دومین روز از آذر 94، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه برای شرکت در اجلاس کشورهای صادرکننده گاز به تهران آمد اما در اقدامی نادر، بدون تشریفات مرسوم، پس از پیاده شدن از هواپیما مستقیما به خیابان فلسطین تهران و دیدار با رهبر معظم انقلاب رفت.
این دیدار از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود و بسیاری از تحلیلگران یکی از مباحث گفتگو در این دیدار را موضوع سوریه و نیز مراودات راهبردی میان ایران و روسیه عنوان کردند.
دیدار پوتین با رهبر معظم انقلاب قدری بیش از 2 ساعت به طول انجامید و رئیس جمهور روسیه آخرین شخصیتی بود که خود را پس از انجام این دیدار به اجلاس صادرکنندگان گاز رساند تا برخی اینگونه تحلیل کنند که پوتین از سفر به تهران اهدافی مهمتر از اجلاس گاز داشته است.
در این دیدار، رئیس جمهور روسیه یک نمونه از نسخ خطی قرآن را به رهبر انقلاب هدیه داد که بازتاب‌های فراوانی در رسانه‌های داخلی و خارجی پیدا کرد.
* نبرد مشترک در سوریه
حدود 5 سال از ماجرای درگیری سوریه با گروه‌ها تروریستی می‌گذشت و روسها از مدتی قبل در همراهی با ایران وارد این میدان شده و در حوزه های مختلف به ویژه حملات هوایی با استفاده از جنگنده‌های خود علیه تروریست‌ها عمل می‌کردند.
بازدید سرگی شویگو وزیر دفاع روسیه از پایگاه هوایی حمیمیم در لاذقیه (سوریه)
اگرچه برخی موارد مانند پذیرش آتش‌بس از سوی روسها (که به اعتقاد برخی، موجبات فاجعه «خان طومان» و از دست دادن این منطقه را فراهم کرد) موجب دلخوری‌هایی شد، اما به هر حال ایران و روسیه مهمترین کشورهایی بودند که مستقیما در ماجرای مقاومت سوری‌ها در برابر تروریست‌ها نقش ایفا می‌کردند و حتی سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران نیز با سفر به مسکو با رئیس جمهور روسیه دیدار کرده و می‌گویند این دیدار نقش موثری در همراهی و هماهنگی مسکو با تهران در قضیه سوریه داشته است.
* استقرار بمب‌افکن‌های روس در خاک ایران/ هدف: عملیات علیه تروریست‌ها در سوریه
روز سه شنبه (26 مرداد) خبری مبنی بر حضور بمب‌افکن های راهبردی TU-22 روسیه در یکی از پایگاههای هوایی ایران (پایگاه شهید نوژه همدان) در رسانه ها منتشر شد که در نوع خود خبری مهم محسوب میشود.
تصویر منتشر شده از بمب افکن‌های Tu-22 روسیه در ایران
البته پیش از آن نیز اتفاقات مشابهی در سطوح پایین‌تر در این باره رخ داده بود که اخبار آن به صورت رسمی و غیررسمی در رسانه‌ها منتشر می‌شد اما اقدام اخیر -بخصوص حضور بمب‌افکن‌های راهبردی «بک فایر» روسیه در ایران- از سطح همکاری به مراتب بالاتر و راهبردی‌تری میان دو کشور خبر می‌دهد که البته با نگاهی به آغاز فصل جدید مراودات نظامی میان ایران و روسیه خیلی هم عجیب نیست.
وزارت دفاع روسیه استقرار بمب‌افکن‌های این کشور در ایران را تائید و اعلام کرد که این هواپیماها برای حمله به مواضع داعش در سوریه به کار گرفته می‌شوند.
بنا بر اعلام وزارت دفاع روسیه، تهران و مسکو توافقنامه‌ای را امضا کرده‌اند که به روسها اجازه می‌دهد بمب‌افکن‌های راهبردی خود را -جهت انجام عملیات علیه تروریست‌ها در سوریه- در پایگاه شکاری «نوژه» همدان مستقر کند.
به نوشته وبگاه شبکه «راشاتودی» روسیه همچنین اعلام کرده بمب‌افکن‌هایی که در ایران حضور یافته بودند، چند بار مواضع تروریست‌ها را در سوریه هدف حملات هوایی قرار داده‌اند.
تصویر منتشر شده از بمب افکن‌های Tu-22 روسیه در ایران/ هواپیمای ترابری ایلیوشین 76 نیز در تصویر دیده میشود
علاوه بر بمب‌افکن‌های دوربرد استراتژیک Tu-22، جنگنده-بمب‌افکن‌های پیشرفته Su-34 هم در پایگاه هوایی همدان حضور داشتند.
طبق توافق روسیه با ایران برای استفاده از پایگاه نوژه جهت عملیات در سوریه، زمان پرواز جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌های این کشور تا 60 درصد کاهش یافته که هم از هزینه‌ی حملات ضد داعش کاسته و هم بر دقت این حملات می‌افزاید.
طبق اطلاعات منتشر شده، هواپیماهای بمب‌افکن TU-22M3 روسیه در 3 پایگاه «انگلز»، «رازیان» و «موزدک» در خاک این کشور مستقر هستند که فاصله این پایگاه‌ها تا سوریه (جهت انجام عملیات هوایی) چیزی بین 2 تا 3هزار کیلومتر است.
اگرچه هواپیماهای «بک فایر» بردی در حدود 7هزار کیلومتر دارند اما به هر حال وقتی این پرنده‌ها مسلح شوند، محدودیت‌هایی بر آنها تحمیل خواهد شد ازجمله مصرف سوخت بیشتر و یا کمتر شدن برد عملیاتی موثر آنها. لذا طبیعی است که ایران به درخواست متحد خود در یک نبرد مشترک، جهت استفاده از پایگاه هوایی این کشور به منظور کمتر شدن فاصله مبدا پرواز تا هدف پاسخ مثبت دهد. (فاصله پایگاه هوایی نوژه در همدان تا سوریه کمتر از هزار کیلومتر است.)
* روابط ایران روسیه راهبردی است
امیر دریابان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز در واکنش به انتشار خبر استفاده روسیه از فضا و امکانات ایران برای حمله به تروریست ها در سوریه گفت: همکاری های تهران - مسکو برای مبارزه با تروریسم در سوریه راهبردی است و ما در این زمینه تبادل ظرفیت و امکانات داریم.
* پیمان شانگهای و حمایت روسیه از عضویت ایران
جمهوری اسلامی ایران از مدتها قبل به دنبال عضویت دائم در پیمان شانگهای بود اما در تیرماه سال جاری مجددا با این عضویت مخالفت شد در حالی که روسیه بیشترین تلاش را برای متقاعد کردن اعضا برای پذیرش ایران کرده و معتقد بود با لغو تحریم‌های غرب علیه ایران، عضویت تهران در این سازمان امکان‌پذیر خواهد شد. اما یکی از مخالفین، کشور چین بود.
«بختیار خاکیموف» نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در سازمان همکاری شانگهای در جریان نشست رهبران کشورهای عضو این سازمان در تاشکند ازبکستان (23 و 24 ژوئن) به خبرنگاران گفت که موضع روسیه در حمایت از آغاز هرچه سریعتر روند پذیرش (عضویت ایران) روشن است.
وی در ادامه افزود که روسیه در این مرحله نتوانست با همتایان خود بر سر عضویت ایران به توافق برسد، اما این کشور به تلاشهای خود در این زمینه ادامه خواهد داد.
نماینده ویژه چین البته در این نشست از اظهارنظر در خصوص عضویت ایران خودداری کرد. اما «وانگ ایی» وزیر خارجه چین گفت که پکن قصد دارد در وهله اول روند پیوستن هند و پاکستان به این سازمان را در دستور کار قرار دهد.
* ورود نسل جدید از اسلحه‌های دوست داشتنی
اخیرا خبرگزاری تسنیم از ورود اسلحه‌های کلاشینکف مدل AK103 از روسیه خبر داد و نوشت که این سلاح پس از ورود به کشور، در اختیار برخی یگان‌های نیروهای مسلح کشورمان نیز قرار گرفته است.
اگرچه به نظر میرسد ورود این سلاح به تعداد محدود برای استفاده در برخی یگان‌های ویژه بوده باشد ولی به هر حال نفس خرید اسلحه جدید از روسها برای جایگزینی احتمالی با کلاشینکف‌های قدیمی در نیروهای مسلح، یک خبر مهم است که البته می‌تواند بر میزان خرید و گستره استفاده آن در نیروهای مسلح نیز افزوده شود.
* نتیجه
آنچه گفته شد، مروری بود بر برخی فراز و فرودهای روابط ایران با روسها در طول دهه‌های گذشته؛ چه در دوران روسیه تزاری، چه در سال‌های اتحاد جماهیر شوروی و چه پس از تشکیل جمهوری فدراسیون روسیه. اما آنچه اکنون بیشتر مد نظر قراردارد این است که شواهد نشان می‌دهد که دور جدیدی از روابط میان ایران و روسیه خصوصا در حوزه نظامی و تسلیحاتی در حال شکل‌گیری است؛ روابطی که البته رهبر معظم انقلاب در خصوص آن بر چند نکته مهم تاکید فرموده‌اند: اول اینکه «استحکام روابط با رعایت منافع ملی باشد» و دوم «روابط و گسترش مناسبت با روسها بنیادی، ماندگار، محکم و راهبردی برگزار شود.»
ایران و روسیه، همسایگانی هستند بدون مرز مشترک؛ البته تــا سال 1991 مرزی به طول 2000 کیلومتر میان دو کشور وجود داشت که بــا احتساب افغانستان ـکه تمام شئون آن در دست اتحاد شوروی بودـ تقریباً این رقم بـه 2500 کیلومتر می‌رسید اما امروز دیگر آن مرز وجود ندارد و به جای آن، 8 کشور بین ایران و روسیه قرار گرفتند؛ 8 کشوری که 5 کشور آن در آسیای مرکزی و 3 کشور در قفقاز است.
بارها بر این نکته تاکید شده که منافع هیچ دو کشوری به صورت صددرصد منطبق با هم نیست اما کشورها می‌توانند علایق مشترکی با هم داشته باشند.
ایران می‌تواند بسیاری از نیازهای تکنولوژیک خود را با قیمت‌های ارزان و قابل دسترسی، از روسیه فراهم کند و از آن طرف بازار روسیه نیز برای تولیدات و فرآورده‌های ایران بسیار وسیع خواهد بود.
بسیاری بر این باورند که روابط با روسیه می‌تواند موازنه دهنده موضع ایران در مسائل بینالمللی به ویژه در مقابل غرب باشد، بازدارنده سایر قدرت‌های منطقه‌ای نظیر ترکیه و پاکستان باشد و تلاشهای آنها را برای حذف نقش ایران در منطقه ناکام گذارد و این روابط به مسکو نیز برای توسعه نفوذش در مسائل بینالمللی و منطقه‌ای، به ویژه در خلیج فارس و خاورمیانه کمک خواهد کرد و همچنین به حل مشکلات این کشور در سطح داخلی و منطقه‌ای به ویژه در مسئله اسلام‌گرایی و مسئله خزر کمک خواهد کرد.
در واقع روسها به ایران به چشم دریچه‌ای برای حضور فعالانه‌تر در محیط امنیتی خاورمیانه و خلیج فارس نگاه می‌کنند؛ حضوری که برای آنها از یک اهمیت ویژه بین المللی برخوردار است.
از اینها گذشته، حضور آمریکا در خاورمیانه، آسیای مرکزی، قفقاز و لشکرکشی ایالات متحده به کشورهایی چون عراق و افغانستان، تحولات سوریه و یمن ازجمله مهمترین مسایل منطقه‌ای است که جزو دغدغه‌های مشترک ایران و روس بشمار می‌رود.
درحوزه نظامی نیز جمهوری اسلامی ایران اگرچه در طول 38 سال گذشته به موجب تحریم‌های صددرصدی و کامل -خصوصا در عرصه نظامی- نشان داده که نه تنها از پا نخواهد نشست بلکه به پیشرفت‌های وسیعی نیز در عرصه طراحی، تولید و ساخت سامانه های پیشرفته نظامی دست یافته اما در کنار این خودکفایی، از فرصت‌های پیش روی خود نیز برای تقویت هرچه بیشتر این بنیه و استفاده از تجربیات دیگران غافل نخواهد بود.
در واقع باید اذعان کرد رویکرد تهران در همکاریهای دفاعی با مسکو متفاوت از برخی کشورهای همسایه به‌عنوان خریداران صرف جنگ افزار است و نیازهای دفاعی ایران بیشتر از راه همکاریهای فنی و انتقال فناوری‌های نوین نظامی برآورده میشود که در این ارتباط، بسترهای مناسبی برای همکاری در عرصه‌های نظامی-امنیتی زمینی، هوایی، دریایی، سایبری و فضایی می‌تواند شکل بگیرد.
یکی دیگر از نکات ضروری، توجه به این اصل است که «هیچ دوست و دشمنی در فضای بین المللی، دائمی نیست و این اهداف و منافع مشترک است که به نوع روابط 2 یا چندجانبه واحدهای ملی شکل می‌دهد.»
نکته بعدی -همانطور که در این گزارش هم به آن اشاره شد- توجه به سوء سابقه روسها در برخی همکاری های گذشته است و اینکه متاسفانه تولیدکنندگان روس، بارها محصولاتی ناهمگون و دچار مشکل را حتی به مشتریان نزدیک خود تحویل داده‌اند که خشم گسترده آنان را در پی داشته است. درگیری های هند با روسیه بر سر سوخو 30 و الجزایر و پرو بر سر میگ 29، نمونه های غیر ایرانی این سابقه نه چندان مطلوب است و قطعا تصمیم‌گیرندگان ایرانی در این رابطه دست به انتخاب هایی دقیق و حساب شده خواهند زد تا جلوی تکرار مشکلات گذشته را بگیرند.
البته در کنار این موضوعات نباید از فشارهای خارجی که به روسیه وارد خواهد شد غافل ماند؛ فشارهای آمریکا، اروپا، کشورهای عربی و اسرائیل بود که روسیه را از تعمیق روابط نظامی با ایران باز داشت و روسها را از فروش و واگذاری اقلام پیشرفته تسلیحاتی منصرف کرد که نمونه بارز آن را در موضوع موشک‌های S-300 مشاهده شد و هیچ بعید نیست به عنوان مثال در آینده نیز روسیه به سبب فروش سلاح به ایران تحت فشار بیشتری قرار گیرد. باید دید روسها چه میزان در برابر این فشارها تاب خواهند آورد؟
امروز در هر دیدار دوجانبه مقامات ایران و روسیه، از روسای جمهور گرفته تا وزرای خارجه و دفاع، یکی از مهمترین موضوعات مورد علاقه دوطرف، صحبت درخصوص توافق‌های نظامی و تسلیحاتی است و این یک دلیل دارد، همه این شواهد می‌گوید که ایران و روسیه به شدت به یکدیگر نزدیک شده‌اند و برای شنیدن اخبار جدید باید منتظر ماند.
۱۲:۲۱ - ۱۳۹۷/۰۲/۱۳
