به گزارش مشرق، مطابق ماده 71 قانون برنامه پنج ساله پنجم، مبنی بر ایجاد سامانه خدمات جامع و همگانی سلامت با محوریت برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع برای پاسخ به نیازهای سلامت جامعه، نظام مراقبت‌های اولیه شبکه بهداشتی درمانی کشور باز طراحی شده است.

این نظام نامه به عنوان منشور اجرایی نظام مراقبت‌های اولیه در روستاها، عشایر، شهرهای زیر 20هزار نفر، شهرها، حاشیه شهرها و کلان شهرها محسوب و از سال 1393 اجرایی شده‌است.

مطابق برنامه ریزی وزارت بهداشت در راستای کاهش نرخ مرگ و میر ناشی از ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر، جمعیت تحت پوشش هر مرکز بهداشتی درمانی که به طور  میانگین 12500 نفر در سطح پایه تعیین شده‌است، باید خدمات خودمراقبتی دریافت کنند و به طور فعال از طریق سفیران سلامت و روش‌های مقتضی برای شناسایی زودرس عوامل خطر و بیماری‌ها توسط مراقب سلامت غربال شوند. همچنین کارت سلامت از جمله خطر 10 ساله حمله قلبی و عروقی، برای فرد صادر شده و به پزشک خانواده (عمومی) همکار مرکز، برای شروع درمان بیماری‌های مزمن ارجاع  شود.

به این ترتیب، پزشکان عمومی تحت پوشش مرکز، ارزیابی کام‌تری از بیمار انجام می‌دهند ودرمان پزشکی را شروع و برنامه مراقبت وی را تعیین می‌کنند. سپس گیرنده خدمت، متناسب با برنامه مراقبت تجویز شده، برای دریافت مراقبت به کارشناسان مرکز از جمله کارشناس سلامت روان، سلامت اجتماعی، تغذیه، سلامت مادر و کودک،  سلامت دهان و خودمراقبتی مراجعه و طبق دستورالعمل‌های استاندارد کشوری مراقبت می‌شوند.

خدمات بهداشت محیط و پیشگیری از بلایا و مدیریت فوریت‌های سلامت در بلایا از جمله موارد مهم این خدمات در مرکز بهداشتی درمانی سطح اول است. مراجعینی که نیازمند دریافت خدمات تخصصی هستند، مطابق نظام‌نامه به سطح دوم خدمات سلامت شامل همه ظرفیت‌های منطقه تحت پوشش امکانات ورزشی تفریحی، مراکز مشاوره، سازمان‌های حمایتی کمیته امام (ره)، سازمان بهزیستی و مراکز خیریه و کلیه مراکز خصوصی و غیردولتی ارایه دهنده خدمات سلامت از قبیل پزشکان متخصص و واحدهای تصویر برداری پزشکی و آزمایشگاه‌ها ارجاع داده می‌شوند.

 موارد اولویت‌دار مرتبط با عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر 

- 10 به علاوه یک بیماری اولویت‌داری که در سطح یک درمان می‌شوند، عبارتند از دیابت، اختالالت چربی خون، فشارخون بالا، پوکی استخوان، کمردرد، آسم، COPD، چاقی و اضافه وزن، افسردگی و اضطراب + پوسیدگی دهان  

- شش عامل خطر بیماری های غیرواگیر که در سطح یک مراقبت می‌شوند نیز عبارتند از سیگار و قلیان، مصرف مواد مخدر و الکل، کم تحرکی، تغذیه ناسالم، عدم رعایت اصول ایمنی و استرس  

- شناسایی افراد در معرض بیماری‌های شایع و اولویت‌دار عبارتند از کاهش بینایی و شنوایی، سرطان، تیروئیدی، خطر حمله قلبی و عروقی، استئو آرتریت، تالاسمی و سایر بیماری های ژنتیکی

 رویکردهای سطح اول خدمات به "پیشگیری و شناسایی زودرس سرطان‌ها"

- آموزش شیوه زندگی سالم برای پیشگیری از بروز عوامل خطر سرطان و حساس‌سازی منطقی مردم

- غربالگری رفتارهای ناسالم و دارای سهم در سرطان و مشاوره برای کاهش عوامل خطر (رژیم غذایی، کم تحرکی، سیگار، الکل و مواد مخدر (

- سوال درباره علایم مشکوک به سرطان از مراجعان و بررسی کامل‌تر توسط پزشک

- سوال از مراجعان در معرض عوامل محیطی و شغلی، دریافت مشاوره و اقدام مقتضی

- غربالگری هدفمند سه سرطان دهانه رحم، پستان و کولون بویژه در گروه‌های پرخطر

- حمایت‌های اجتماعی مرتبط با بیماران سرطانی شناسایی شده و تشکیل گروه‌های خودیار

نهادینه‌سازی همکاری فرابخشی برای کاهش عوامل خطر معین

- برنامه همکاری در استقرار اسناد ملی سلامت روان، امنیت غذایی، کاهش مصرف الکل و مواد مخدر

- برنامه ارزشیابی مصوبات شورایعالی سلامت کشور و ظرفیت‌سازی در دستگاه‌ها برای سلامت محوری

- تدوین، استقرار و ارزشیابی شیوه‌نامه فرابخشی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر در حداقل پنج عامل خطر بیماری جهت تصویب هیات دولت و شورای عالی سلامت (در جهت عملیاتی کردن ماده 11 قانون برنامه (

- رتبه‌بندی و تشویق دستگاه‌های موفق در زمینه کاهش عوامل خطر بیماری

- مطالعه و حمایت طلبی برای قوانین حوزه بیماری‌های غیرواگیر جهت گنجاندن در قانون برنامه ششم توسعه و اعمال قانون

- برنامه اجرایی حمایت از تهیه و استقرار پیوست سلامت برای طرح‌های بزرگ توسعه‌ای در کشور

- برنامه استقرار بسته‌های حمایت طلبی برای سیاست‌گذاران و مجریان

     اولویت‌های وزارت بهداشت برای کاهش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در همکاری‌های بین بخشی

غنی سازی شیر، کوله پشتی سالم، بوفه سالم در مدرسه، کاهش نمک، قند و چربی مواد و فرواورده‌های غذایی، دسترسی به نمک یددار، پیشگیری از سقوط، ارگونومی محیط کار و زندگی، تحرک فیزیکی، سیگار، مصرف مواد مخدر و الکل، سیاست‌های کاهش اضافه وزن و چاقی، تشدید نظارت برای کاهش عوامل شغلی سرطان‌زا، همکاری و ارتقای کیفیت غربالگری‌های تنبلی چشم، ناشنوایی و بیماری‌های ژنتیکی، همکاری برای افزایش سلامت دهان و دندان و ...