سرویس سیاست مشرق – گردوغبار در کنار گرمای طاقت‌فرسای تابستان زندگی را برای بسیاری از هم‌وطنان در استان‌های مختلف کشور مختل کرده است. حالا در پیش‌بینی وضع هوای کشور در کنار سردی و گرمی و باران و برف گزینه دیگری نیز افزوده‌شده به نام «گردوغبار».

طبق آخرین گزارشی که معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط‌زیست کشور در مجلس شورای اسلامی ارائه کرد، در کوتاه‌مدت نباید منتظر مقابله جدی و برطرف شدن پدیده شوم گردوغبار باشیم.

ابتکار در جلسه علنی هفته گذشته آب پاکی را به دست وکلای ملت و مردم ریخت و بیان داشت:‌ «با بودجه فعلی 30 سال مبارزه با کانون‌های گردوغبار و بیابان‌زایی طول می‌کشد.»[1]

اما آن‌هایی که دوست‌دار محیط‌‌ زیست هستند و با دغدغه اخبار آن را دنبال می‌کنند با ادبیات خاص خانم‌ رئیس چندان نباید بیگانه باشند. اینکه بعد از بیش از سه سال معصومه ابتکار چطور به اینجا رسیده که مقابله با پدیده گردوغبار را 30 ساله اعلام می‌کند موضوع تعجب‌آوری نیست و با مروری ساده به سخنان گذشته وی می‌توان به‌راحتی به شیوه مدیریتی وی پی برد.

ابتکار با تشدید بحران ریز گردها در استان خوزستان در اسفندماه سال 93 زمانی که حدود یک سال و اندی سکان‌دار سازمان محیط‌ زیست کشور بود، مانند رویه کلی دولت در سایر بخش‌ها انگشت اتهام خود را به سمت دولت قبل نشانه رفت و گفت: «در سال‌های گذشته فعالیت زیادی در این مورد و موارد مشابه انجام‌نشده است، به‌طوری‌که اکنون ناگهان با بحران‌های شدید در مورد این مسئله و مسائل بسیار دیگری مواجه شده‌ایم.»[2][3]

معاون روحانی سپس در اظهاراتی دیگر در 27 بهمن‌ماه همین سال درحالی‌که در مجلس نهم با اعتراض شدید نمایندگان و حضور برخی از نمایندگان شهرها و استان‌های جنوبی کشور با ماسک مواجه شده بود، درباره مقابله با پدیده ریزگردها گفت: «از نمایندگانی که دغدغه مقابله با گردوغبار را دارند درخواست می‌کنم مجدداً ردیف اعتباری مقابله با پدیده را در بودجه 94 لحاظ کنند. این ردیف اعتباری که برای مقابله و پایش گردوغبار تخصیص‌یافته بود از اعتبارات سازمان حفاظت محیط‌زیست حذف شد با این حساب این سازمان نمی‌تواند به وظایف خود در این زمینه رسیدگی کند.»[4]

این درحالی‌ بود که ابتکار در سفر دیرهنگام به اهواز نشست خبری برگزار کرد که خبرنگاران اهوازی نیز به نشانه اعتراض به وضعیت گردوخاک در هوای این شهر با ماسک در اجلاس خبری شرکت کردند و ابتکار در آنجا هم به خبرنگاران گفت: «دولت اهتمام جدی به حل این معضل دارد، ولی نمی‌تواند وعده‌ای به مردم بدهد که واقعیت نداشته باشد. واقعیت این است که کار زمان‌بر است. واقعیت این است که در وهله اول هواشناسی باید پیش‌بینی‌های لازم را انجام بده و اطلاع بدهند که زمانی که این پدیده به شکل حاد وقوع پیدا می‌کند حتی‌الامکان مردم نباید در فضای آزاد تردد داشته باشند و دستورالعمل‌ها و تدابیر بهداشتی داده شود. اما برای حل این مسئله چه در سطح بین‌المللی و چه منطقه‌ای به کار نیاز داریم.»[5]

وی بعدها در مصاحبه‌ای بیان کرد: « راهکار فوری برای چنین پدیده‌هایی در هیچ جای دنیا وجود ندارد، این کارها نیازمند زمان است، مردم باید زمانی که توفان گردوغبار رخ می‌دهد فعالیت‌های بیرون از منزل را کاهش دهند کودکان بیرون نیایند در صورت لزوم از ماسک استفاده کنند، این‌ها تنها کارهایی است که می‌توان انجام داد.»[6]

اسماعیل کهرم، مشاور ابتکار نیز همان هنگام در سخنانی با بیان اینکه بحران ریزگردها ریشه در جنگ عراق علیه ایران و زمان صدام دارد، بیان کرد: «70 تا 75 درصد ریزگردها در اثر خشک شدن تالاب‌هایی همچون هور العظیم که در زمان صدام خشک شد به وجود آمده است. اما درعین‌حال که می‌گوییم ریزگردها مضر نیستند اما ذرات 2.5 میکرون بسیار خطرناک هستند، این ذرات به‌راحتی وارد حلق می‌شوند و راه تنفس را می‌بندد.»[7]

ابتکار حتی در زمینه مقابله با ریزگردها به سازمان ملل نیز انتقاد کرده وبیان کرده است:‌ « معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت از محیط زیست با اشاره به تصویب نشدن بودجه ۶۰ میلیاردی مقابله با گرد و غبار از سوی مجلس شورای اسلامی گفت: این مسائل از سرعت و جدیت سازمان حفاظت محیط زیست برای مقابله با این پدیده کم نمی‌کند اما باعث عقب ماندگی‌ها و تاخیرهایی در اجرای برنامه‌ها خواهد شد.»[8]

وی بعد از حدود یک سال و اندی دیگر نیز باوجوداینکه پدیده ریزگردها استان‌های جنوبی کشور را توأمان مورد هجوم خود قرار می‌دهد این بار در کنار دولت قبل و کمبود بودجه پدیده ریز گردها را موضوعی بین‌المللی و فراملی توصیف کرد و در صفحه اینستاگرام خود از مردم خواست که دعا کنند که مدافعان حرم در مقابله با داعش و پدیده شوم تروریست موفق و پیروز باشند تا بدین وسیله بتوان کاری برای حل پدیده ریزگردها انجام داد.[9]

معاون روحانی سپس در برنامه گفتگوی ویژه خبری تلویزیون حضور یافت و دگربار این موضع خود را تکرار کرد و گفت: «جنگ و ناامنی در عراق از علل ایجاد کانون‌های ریزگردها است و متأسفانه شرایط ناپایدار دولت عراق، حمله تکفیری‌ها و داعش فرصت اجرای توافق‌نامه‌ها برای مدیریت پدیده گرد و غبار را گرفت.»[10]

با این حال بعد از اظهارنظر رئیس سازمان محیط‌ زیست در صحن علنی مجلس درباره انتظار 30 ساله برای مقابله با پدیده ریزگردها در کنار دعا برای نابودی داعش و تروریسم منطقه‌ای و راه‌کارهای کاریکاتوری استفاده از ماسک و خروج از منطقه بحران و آلودگی و بیرون نیامدن از منزل به نظر می‌رسد بهتر بایستی با شیوه مدیریتی معصومه ابتکار آشنا شده باشیم. سلب مسئولیت از جمله وجوه جدایی‌ناپذیر مدیریت ابتکاری ابتکار است که تا به امروز لحاظ شده و مردم و رسانه‌ها به‌خوبی با این شیوه بعد از سه سال آشنا شده‌اند؛ سه سال که مضاف بر 8 سال دوره ریاست وی بر این سازمان در دوره اصلاحات کارنامه کاری طویل اما پر افت‌وخیزی را برای او رقم زده است.

از سوی دیگر، در سندی که اخیرا منتشر شده است، باز هم نشانه‌هایی واضح از بی توجهی سازمان حفاظت محیط زیست و خواب سنگین برخورد با بحران به وجود آمده در خوزستان به چشم می خورد.

علاوه بر مشاهدات میدانی که حکایت از ادامه دار بودن روند خشک شدن هورالعظیم توسط برخی دستگاهها دارد، مصوبه اخیر شورای عالی آب نیز از پشت گوش انداختن مصوبه دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی توسط دستگاههای مسئول پرده بر می دارد.

در این مصوبه که نسخه ای از آن نیز در اختیار مشرق قرار گرفته، توقف اجرای طرح مصوب در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی توسط چند دستگاه اجرایی مورد اشاره قرار می گیرد؛ طرحی که بر انتقال زهاب های حاصل از واحدهای کشت و صنعت نیشکر امیر کبیر و میرزا کوچک خان و انتقال آنها به مخزن شماره 5هورالعظیم تاکید دارد تا درنهایت با اینکار منابع داخلی تولید ریزگرد به کنترل درآید.

در مصوبه اخیر شورای عالی آب، با تاکید بر توقف اجرای این طرح در دولت، درخواست شده است "علت توقف اجرای طرح مشخص شود و اگر تنها دلیل توقف آن عدم همکاری وزارت نفت بوده و سایر ابعاد طرح از هر نظر مطلوب می باشد، پیگیری دوباره طرح در دستور کار دولت قرار گیرد."