به گزارش مشرق، دکتر مهدی‌نژاد نوری از استاتید برجسته دانشگاه است. او پیش از این و در دولت دهم معاون پژوهشی وزیر علوم بود و حالا مشاور علمی وزیر دفاع و معاون راهبردی ستاد کل نیروهای مسلح است.با وی درباره موضوعات مختلفی از جمله فناوری فضایی، تاثیر توان موشکی در تولید ماهواره و . . . پرسیدیم و او به تفصیل به همه‌ی سوالات ما پاسخ داد.
مهدی‌نژاد می‌گوید: اگر کشوری در عرصه موشکی توانمندی نداشته باشد و بخواهد به قابلیت پرتاب ماهواره برسد، چه باید بکند؟ بدیهی است که باید به این دانش و فناوری مجهز شود. یا باید خواسته خود را از طریق دیگران برآورده کند که عملا این امر برای ما با توجه به تجربه "ماهواره مصباح و سینا" منتفی بود لذا یا خود باید اقدام می‌کردیم و برای اینکار به ناچار می‌بایست دانش و فناوری موشکی را در کشور توسعه می‌دادیم.
وی با بیان اینکه "عرصه‌های هواشناسی، مخابرات، کشاورزی و بسیاری دیگر از حوزه‌هایی که با زندگی روزمره مردم سر و کار دارد، وابسته به ماهواره هستند"، تاکید میکند: کره جنوبی 400 میلیون دلار با روسیه قرارداد بست و هزینه کرد تا ماهواره‌اش را در مدار قرار دهد. آنها شش بار موشک آوردند و نتوانستد پرتاب کنند و بار هفتم که ماهواره پرتاب شد، در فضا گم شد اما ایران ماهواره امید را با توان صددرصد بومی به فضا پرتاب کرد.
"حالا که این قدرت را در عرصه هوافضا پیدا کرده‌ایم و تا به اینجا پیش رفته‌ایم چرا باید عقب نشینی کنیم؟ چرا نباید در مسیر حرکت شتاب بگیریم؟ علت چیست؟ همه شواهد حاکی از آن است که پیشرفت اقتصادی در آینده بدون هوافضا امکان پذیر نیست."
معاون راهبردی ستاد کل نیروهای مسلح می‌گوید: ماهواره "مصباح" که سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی طراحی و ساخته بود برای پرتاب به ایتالیا ارسال کردند که هنوز در ایتالیا مانده و آن را برنگرداندهاند. حتی از سرنوشت ماهواره سینا که گفته می‌شود توسط پرتاب کننده‌های روسی ارسال شده، مطلع نیستیم و این در واقع یک تحریم نانوشته علیه ایران است.
مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
طی چهار سال پایانی جنگ تحمیلی به منظور پایان دادن به جنگ شهرها به موشک روی آوردیم، پس از جنگ به فناوری موشک‌ها به‌خصوص بالستیک‌ها دست یافتیم. پیشرفت در بالستیک‌ها منجر به این شد که وارد عرصه فناوری فضایی شده و ماهواره‌بر تولید کنیم. فناوری دفاعی ما در حوزه بالستیک‌ها و توان موشکی تا چه حد در راهیابی ما به حوزه فضایی و باشگاه فضایی موثر بود؟
- مهدی نژاد: بخش مهمی از توسعه فناوری‌های هم خانواده بوده و به‌ویژه در سطوح دانشی با یکدیگر مشترک هستند، به این معنا که مواردی چون آیرودینامیک، ترکیب سوخت، طراحی موتور، مکانیک پرواز و ... در همه جا با تفاوت‌هایی جزیی شبیه به یکدیگر هستند. روش دستیابی به این سطوح دانش نیز به‌صورت مرحله‌ای و گام به گام انجام می‌شود.
ما با اعمال تغییرات و ارتقاء نسبی قابلیت‌های حاصله در فناوری‌های مرسوم موشکی توانستیم اولین حامل ماهواره بومی به نام سفیر 1 را طراحی و تولید کنیم و با این ماهواره‌بر، ماهواره امید با موفقیت کامل در مدار قرار داده شد. در آن زمان شاید 20 تا 30 درصد تغییر و اصلاحاتی روی انواع موشک‌های موجود انجام شد.
بدیهی است که این محصولات دقیقا شبیه به یکدیگر نیستند و برای کاربرد نهایی، نیازمند طراحی‌های دقیق و اختصاصی می‌باشند.
یعنی نمی‌توان گفت بر روی یک موشک ماهواره‌بر، سرجنگی گذاشته و با سناریوی پرواز موشک‌های نظامی از آن استفاده کرد، به هیچ وجه اینطور نیست و این‌ها حتما تفاوت‌هایی با هم دارند، هر چند ممکن است دانش پایه و مبانی علمی آنها یکی باشد. با این حال زمانی که وارد عرصه‌های سنگین‌تر و با مقیاس بزرگتر می‌شویم، فاصله و تفاوت‌ها خیلی بیشتر می‌شوند. به عنوان مثال در حامل‌های سنگین‌تر، شباهت پرتاب‌کننده‌های ماهواره با سایر ادوات دفاعی که ممکن است اختصاصا برای مرزهای دفاعی باشند، کمتر می‌شود.
** استفاده از فناوری دفاعی برای رفاه اجتماعی
ما به لطف الهی توانسته‌ایم از ظرفیت‌های موجود به شکل بهینه‌ای بهره‌مند شویم. در دنیا از فناوری‌های دومنظوره یا از سرریز فناوری‌های دفاعی برای نیازهای جامعه و رفاه اجتماعی استفاده می‌شود. ما باید با توجه به فرصت‌های بی‌کران فضا برای آینده، حتما با تکیه بر توان داخلی وارد این عرصه شویم و قدرت و قابلیت خود را افزایش دهیم تا بتوانیم به نیازهای روزافزون جامعه خود در آینده در امور فضایی پاسخ دهیم. وابستگی در این عرصه حتما ما را زمین‌گیر خواهد کرد.
البته تکیه به داخل به معنای نفی همکاری‌های بین‌المللی نیست، بلکه برای اینگونه همکاری و استفاده از فرصت‌هایی که ممکن است در پیش رو باشد، خود باید به سطحی از توان و قابلیت درونی برسیم که امکان همکاری هم تراز و بدون ترس از گسست آن در آینده یا یکسویه شدن آن فراهم شود. تجربه نشان داده است سایر کشورهای برخوردار از فناوری‌های پیشرفته از دستیابی آنها توسط کشورهای رقیب، به‌خصوص کشورهای مستقل جلوگیری کرده و انواع کارشکنی را اعمال خواهد کرد، پس بهترین پشتوانه برای حفاظت و حراست از منافع ملی در این عرصه برخورداری از توان داخلی در حد قابل قبول است.
طی سال‌های اخیر به لطف الهی از ظرفیت‌های موجود برای ورود به مباحث فضایی استفاده خوبی شد و مواردی چون طراحی و ساخت ماهواره، ایستگاه‌های زمینی، ایستگاه کنترل، ایستگاه پرتاب و ایستگاه دریافت و بهره‌برداری دنبال شد و جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت با قدرت وارد عرصه فضا شود و آن را به عنوان پیشران توسعه جامعه قرار دهد.
فرض کنید توان بالستیکی و موشکی نداشتیم، آیا اگر از توان بالستیکی و موشکی برخوردار نبودیم، این امکان وجود داشت که بتوانیم با این سرعت به فناوری فضایی و مشتقات آن چون تولید راکت و ... دست یابیم؟
- مهدی‌نژاد: این موضوع همانند آن است که شخصی از کلاس اول تا دوازدهم را طی نکرده باشد اما بخواهد به دانشگاه برود. اگر کشوری در عرصه موشکی توانمندی نداشته باشد و بخواهد به قابلیت پرتاب ماهواره برسد، چه باید بکند؟ بدیهی است که باید به این دانش و فناوری مجهز شود. یا باید خواسته خود را از طریق دیگران برآورده کند که عملا این امر برای ما با توجه به تجربه "ماهواره مصباح و سینا" منتفی بود لذا یا خود باید اقدام می‌کردیم و برای اینکار به ناچار می‌بایست دانش و فناوری موشکی را در کشور توسعه می‌دادیم.
** اگر فناوری موشکی نداشتیم، نمی‌توانستیم ماهواره به فضا پرتاب کنیم
جناب آقای دکتر ظریف نیز در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران خارجی در استرالیا به این موضوع اشاره کرده بود که ما برای دفع حملات موشکی صدام و برای پایان دادن به جنگ نیاز به موشک یا تجهیزات مناسب داشتیم ولی کسی در جهان نه جلوی صدام را می‌گرفت و نه تجهیزات مرتبط و مناسب را به ما داد و لذا خودمان در جهت ارتقاء قابلیت‌ها و توانمندی‌های داخلی و طراحی و ساخت انواع موشک به منظور بازدارندگی راهبردی اقدام کردیم.
ما برای دفاع از استقلال کشور و برای دفاع از مردم و حفظ امنیت کشور ناچارا باید این مسیر را طی می‌کردیم تا امروز بتوانیم با استفاده از دستاوردهای آن اقتدار ملی را در عرصه بین المللی رقم بزنیم.
آقای دکتر ما در حال حاضر، فضایی هستیم و با پایه موشکی خودمان به پیشرفت‌هایی نائل آمدیم. مهمترین مزیتی که ماهواره‌ها می‌توانند در حوزه فضایی برای ما داشته باشند، چیست؟ آیا این عرصه دارای مزیت اجتماعی نیز هست و مردم می‌توانند تاثیر خدمات فضایی را در "زندگی روزمره" احساس کنند؟
- مهدی‌نژاد: شاید حدود 40 ، 50 سال گذشته مباحث فضایی، جزو مباحث شیک بود و کاربردهای عملیاتی آنچنانی نداشت. بشر با خود فکر کرد اگر بخواهد از زمین جدا شود و از فرصت‌های بی‌کران فضا بهره‌مند شود، چه باید کند؟ در همین راستا یکسری اقدامات علمی با حمایت‌های دولتی آغاز شد اما اکنون بشر به‌قدری پیشرفت کرده که بدون فضا نمی‌تواند به زندگی خود ادامه دهد، همانطور که حذف هواپیما از زندگی امروز بشر قابل تصور نیست.
** کشاورزی، مخابرات، هواشناسی و . . . وابسته به ماهواره هستند
امروز عرصه‌های هواشناسی، مخابرات، کشاورزی و بسیاری دیگر از حوزه‌هایی که با زندگی روزمره مردم سر و کار دارد، وابسته به ماهواره هستند. حتی در ایستگاه‌های فضایی بسیاری از آزمایشاتی که انجام آنها در زمین امکان پذیر نیست، انجام می‌شود و این امر به قدری با اقتصاد پیوند خورده که شرکت‌های خصوصی وارد این عرصه شده‌اند. شرکت اسپیس‌ایکس نمونه یک شرکت خصوصی است که وارد عرصه فعالیت‌های فضایی شده و پرتاب کننده‌های قابل بازیافت را طراحی و مورد بهره‌برداری قرار داده است.
اگر امروز بخواهید پیشرفت علمی داشته باشید، ناچار هستید به این عرصه ورود پیدا کنید. دانش فضایی از الکترونیک گرفته تا کامپیوتر، فناوری اطلاعات و ارتباطات، لیزر و اپتیک و حتی علم مدیریت را در دل خود دارد و در واقع می‌توان گفت کل ظرفیت‌های جامعه را درگیر خودش میکند.
** اقتصاد در "فضا"
باید گفت که هدف از فعالیت‌های فضایی، انجام کار نمایشی نیست. به عنوان مثال اطلاعات و عکس‌های گوکل ارث (Google Earth) و یا خدمات اطلاعات مکانی عمدتا از دوربین های ماهواره‌ای هستند. علاوه بر این، استقرار در فضا، استخراج انرژی و معادن نایاب، دفاع فضاپایه، انجام آزمایشات در شرایط خاص و تداوم خدمات فعلی با کیفیت و گستردگی بیشتر و حتی گردشگری فضایی از برنامه‌های آینده برای عرصه فضا است.
در همین راستا یک شرکت آمریکایی اعلام کرده است که با سرمایه گذاری 30 میلیارد دلاری در پی ساخت سفینه‌ای است که بتواند از سیارک‌ها معلق در فضا مواد نادر را استخراج کرده و به زمین حمل کند. از این موضوع بر می‌آید که پای اقتصاد کاملا به مقوله فضایی راه پیدا کرده است.
ما روزی که موفق شدیم ماهواره امید را در مدار قرار دهیم و خودمان کنترل آن را به دست بگیریم، موجی از خودباوری و شادی در میان همه مردم به خصوص قشر تحصیلکرده ایجاد شد. امروز چهار میلیون و هشتصد هزار دانشجو در کشور داریم که بالغ بر هفتصدهزار نفر از آنها دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و دکترا هستند. این افراد که سرمایه های اصلی کشور در هرگونه پیشرفت و شکوفایی کشور هستند، اگر فرصت اشتغال در اینگونه زمینه‌های پیشرفته را نداشته باشند پس چه کاری قرار است در کشور انجام دهند؟ یک بررسی معتبر نشان داده است که اولین و مهمترین دغدغه افراد نخبه و تحصیلکرده برای نقش آفرینی موثر برای پیشرفت کشور خودشان، موضوع شغل متناسب با سطح و نوع تخصص آنها است.
در این میان مهم نیست که صرفا یک شغل به این افراد داده شود، بلکه مهم این است که در رشته‌های تحصیلی خود مشغول شوند. قرار نیست همه کسانی که دکترای فیزیک، شیمی و هوافضا دارند، استاد دانشگاه شوند، باید به این افراد کار داد و ضرورت دارد خود ما به برخی از این عرصه‌ها ورود اساسی داشته باشیم، همانطور که در مبحث هسته‌ای ورود کردیم. این بستر می‌تواند فرصت‌های بی نظیری در ابعاد مختلف فراهم کند. هوافضا یک عرصه بی‌کران است و بهره مندی از آن نیازمند یک ورود هوشمندانه و درست با توجه به ظرفیت‌های گسترده کشور است.
** ماجرای پرتاب ماهواره کره‌‌جنوبی و گم‌شدنش ماهواره در فضا
طی چند سال گذشته، کره جنوبی 400 میلیون دلار با روسیه قرارداد بست و هزینه کرد تا ماهواره‌اش را در مدار قرار دهد. آنها شش بار موشک آوردند و نتوانستد پرتاب کنند و بار هفتم که ماهواره پرتاب شد، در فضا گم شد. آنگاه جمهوری اسلامی با ظرفیت صددرصد داخلی خود در طراحی، مدیریت، ساخت و قراردادن در مدار با موفقیت ماهواره امید را پرتاب کرد. در آن روز حضور داشتم و خاطرم هست که دشمنی‌هایی شد و در دنیا می‌گفتند ماهواره پرتاب نشده است که صحت نداشت و خواست خداوند بود که دانشمندان ما به خوبی در این مسیر پیشرفت کردند.
اگر این عرصه به‌خوبی مدیریت شود، می‌تواند ظرفیت‌ها و فرصت‌های خوبی را برای ما فراهم کند، زمانی که به قابلیت قابل قبولی در دنیا رسیدیم، لازم نیست به تنهایی کار کنیم بلکه می‌توانیم با کشورهای دیگری که با ما دوست هستند و روابط راهبردی دارند و نمی‌خواهند تسلیم جریانات سلطه در دنیا شوند، همکاری کنیم و با استفاده از همه ظرفیت‌ها، هوافضا را برای کشور به یک عرصه رونق اقتصادی و مهمتر از آن اقتدار تبدیل کنیم. اقتدار جدای از بحث قدرت است. اقتدار یعنی دنیا حرف شما را بشنوند و دشمن جرات نکند سر به سر شما بگذارد.
به این ترتیب جای هیچ بحثی باقی نمی‌ماند که فناوری موشک‌های بالستیک و حامل ماهواره صددرصد برای کشور در ابعاد دفاعی و غیردفاعی لازم و ضروری است اما این عرصه باید وسیع در اختیار ما باشد و مسیری را که تاکنون با اقتدار پیش گرفته‌ایم را ادامه دهیم. هوافضا دیگر عرصه صرفا لوکس و نمایشی نیست و یک واقعیت است که می‌تواند بر اقتصاد، علم، اقتدار و سرمایه اجتماعی ما اثرگذار باشد. زمانی که مردم به توانایی خود باور داشته باشند، رشته وحدت و اتحاد میان آنها هم محکم می‌شود.
** هوافضا عرصه صرفا لوکس و نمایشی نیست
در این میان اگر قصد ورود به عرصه‌های دیگری را نیز داشته باشیم و بخواهیم بازیگر جدی عرصه جهانی باشیم باید قدرت ورود ما همین مقدار باشد. حالا که این قدرت را در عرصه هوافضا پیدا کرده‌ایم و تا به اینجا پیش رفته‌ایم چرا باید عقب نشینی کنیم؟ چرا نباید در مسیر حرکت شتاب بگیریم؟ علت چیست؟ همه شواهد حاکی از آن است که پیشرفت اقتصادی در آینده بدون هوافضا امکان پذیر نیست.
** استفاده از ظرفیت هوافضا برای افزایش توان دفاعی
در بعد علمی جمهوری اسلامی فرزندان بسیار مستعدی در این مرزو بوم دارد و ورود به این بحث باعث ارتقای سطح علمی این عرصه و اصلاح نظامات آن می‌شود. در بعد سیاسی نیز باید گفت یک کشور مستقل هستیم که برای خودمان تصمیم می‌گیریم. در بعد دفاعی نیز با استفاده از ظرفیت‌های هوافضا می‌توانیم قدرت دفاعی خود را ارتقا دهیم. در مجموع در مروری بر ابعاد مختلف می‌توان دریافت که هیچ علتی برای عقب نشینی وجود ندارد و باید در این عرصه با قوت پیش برویم.
ما یک پایه فناوری در موشک‌های نظامی بالستیک داشتیم و آن را به حوزه هوافضا که در همه جهان، پایه است منتقل کردیم، اگر راکت فضایی و موشکی نداشتیم که ماهواره ما را به فضا ببرد آیا کشوری در جهان حاضر بود به ما بگوید که شما ماهواره بسازید و ما آن را برای‌تان پرتاب می‌کنیم؟
- مهدی‌نژاد: ما پیش از آنکه ماهواره امید را به فضا پرتاب کنیم، ماهواره‌ای داشتیم با عنوان ماهواره "سینا" و از کشورهای مختلفی درخواست کرده بودیم که ماهواره ما را در مسیر پرواز بگذارند که نپذیرفتند. تصور می‌کنم ماهواره "مصباح" که سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی طراحی و ساخته بود برای پرتاب به ایتالیا ارسال کردند که هنوز در ایتالیا مانده و آن را برنگرداندهاند. حتی از سرنوشت ماهواره سینا که گفته می‌شود توسط پرتاب کننده‌های روسی ارسال شده، مطلع نیستیم و این در واقع یک تحریم نانوشته علیه ایران است.
** سرنوشت نامعلوم ماهواره‌های مصباح و سینا
اکنون کشورهای هم پیمان سلطه و استکبار جهانی از ارائه ساده‌ترین چیزها به علت تحریم از ملت ما دریغ می‌کنند، حال می‌توانید باور کنید که ماهواره بسازید و برای شما پرتاب کنند و کنترل آن را به دست‌تان بدهند؟ آنها حتی برخی کانال‌های تلویزیونی ما را قطع کرده بودند و اگر بتوانند چاپ مقالات ما در مجلات معروف را هم سلب می‌کنند و از ورود مقالات علمی به کشور نیز جلوگیری می‌کنند، چه طور انتظار دارید در یک عرصه بسیار کلیدی و مهم چون قرار دادن ماهواره در مدار به توفیق ما کمک کنند؟
برخی می‌گویند چین این کار را انجام می‌دهد اما مگر همین چین در دوران تحریم با ما راحت کار کرد؟ این امر در صورتی امکان پذیر می‌شود که دست از استقلال‌مان برداریم و آن‌طور که دیگران ترسیم می‌کنند، سلطه جهانی را بپذیریم. بله در این شرایط آنها کارهای نمایشی برای ما انجام می‌دهند، درست همانند حالا که برای برخی کشورهای منطقه به صورت سفارشی برخی کارها را انجام می‌دهند و این چیزی نیست که در شان ملت ما با سوابق تمدنی چندهزار ساله باشد. ملتی ولایی که با شجاعت بر دشمن در دوران جنگ تحمیلی غلبه کردند.
زمانی بود که فناوری در حوزه بالستیک‌ها را پایه فناوری‌های فضایی خود قرار دادیم و اکنون فناوری فضایی ما به یک اجتماع بزرگی از فناوری‌ها بدل شده است. اگر بر فرض با توجه به فشارها در برجام و مذاکرات، محدودیتی را در حوزه موشک‌ها بپذیریم، فناوری فضایی ما که بُعد مهمی در ناوبری موشک‌ها دارد، تحت تاثیر قرار می‌گیرد؟
- مهدی‌نژاد: اگر محدودیت‌ها را بپذیریم برای ارسال محموله دو تنی به فضا نیاز به موتور مناسب، موشک چندمرحله‌ای و سامانه هدایت کنترل می‌باشد که در این صورت به بهانه‌های مختلف جلوی آن را خواهند گرفت یا حتما کارشکنی خواهند کرد. ما باید از حقوق قطعی و قانونی کشور و مردم خود استفاده کنیم و به برخی از این فشارها توجهی نکنیم.
آنها به هر چیزی ایراد می‌گیرند و هر قدر عقب نشینی شود آنها جلوتر خواهند آمد. وقتی چندی پیش موشک عماد را تست کردیم، آن را خلاف قطعنامه سازمان ملل دانستند در حالی که در قطعنامه گفته شده موشک برای حمل کلاهک هسته‌ای ممنوع است. با این حال بسیار راحت بهانه‌گیری می‌کنند. البته با همه فشارها نتوانستند ادعای خود را در شورای امنیت سازمان ملل که تحت نفوذ آنها است، به کرسی بنشانند.
اجازه بدهید یک مثال بزنم. مگر آمریکا، "جی پی اس" را نداشت که روسیه برای خود موقعیت یاب "گلوناس" ، اروپا "گالیله" و چین "بیدو" را ایجاد کرده است؟ هر چند چین یک ابر قدرت است ولی احتمال اینکه آمریکا به چین جی پی اس ندهد، چقدر است؟ تقریبا صفر است. با این وجود این کشورها به ظاهر یک خرج اضافه کردند ولی واقعیت این است که با نگاه دفاعی امنیتی و همچنین احتمالا اقتصادی به چنین اقداماتی دست زده‌اند.
برای کشورهایی چون ما که می‌خواهیم مستقل و مقتدر باشیم، باید توجه کنیم که در وضعیت حاضر اکثر اختیارات و امکانات جهانی به دست آنها است و اگر بخواهیم ماهواره‌های خود را در فضا و در مدار میانی قرار دهیم آنها کمک نخواهند کرد، در این صورت آیا نباید توان موشکی خود را ارتقا دهیم؟ جالب است که همین دشمن با مشاهده ارتقاء این توان ممکن است باز هم بهانه‌جویی کند و بگوید این توانمندی موشکی می‌تواند در بخش‌های دیگر مورد استفاده قرار بگیرد، دشمنی که خودش همه این توانمندی‌های را داشته و حتی در بدترین شکل یعنی سلاح هسته‌ای به‌کاربرده است و انوع بلاها را بر سر اقوام دنیا آورده است می‌خواهد قاضی و تعیین کننده توانمندی‌های ما باشد؟!
هر چند در مجموع باید این موضع‌گیری‌ها را نادیده گرفت اما لازم است برای افکار عمومی جهان روشنگری صورت پذیرد. این روشنگری نه در راستای پاسخ دادن به آمریکا و نه جلب نظر برای اوست بلکه ارتقاء آگاهی مردم است. آمریکا تا جایی که بتواند از هر عاملی برای ایجاد تفرقه میان ایران و کشورهای منطقه و جهان استفاده کرده و پروژه ایران هراسی خود را دنبال میکند و ما از این منظر باید برای جهان توضیح دهیم. ما باید برنامه‌ریزی کنیم و برنامه‌ریزی‌مان کاملا شفاف است و هیچ ابایی نداریم که اعلام کنیم برای چه می‌خواهیم در فضا حضور پیدا کنیم. ما تلاش می‌کنیم این مسیر را با قدرت و قوت برای اقتدار کشورمان در همه عرصه‌ها ادامه دهیم.
خدمات اجتماعی و اقتصادی و سایر خدماتی که حوزه فضایی می‌تواند داشته باشد، چیست؟ آیا این امکان وجود دارد که این خدمات فضایی را در آینده نزدیک صادر کنیم؟
- مهدی‌نژاد: دقیقا این امر درست و امکان‌پذیر است. زمانی که مباحث فضایی را در کشور شروع کردیم یک پروژه مشترک ماهواره ای به نام" ماهوراه کوچک چند ماموریتی (اس ام ام اس)" با همکاری مشترک چند کشور از جمله ایران، بنگلادش، چین و پاکستان آغاز شد و پایه آن کشور چین بود. هر چند چین می‌توانست به تنهایی این کار را انجام دهد اما شریک انتخاب کرد تا هم در هزینه و هم در بازار بهره برداری چندین کشور حضور داشته باشند و توجیه اقتصادی کار بالاتر رود. امر فضایی امر گرانی است و نمی‌توان همه عرصه‌ها را بدون توجه به جنبه اقتصادی و پیداکردن شرکای مناسب ادامه داد.
هوافضا نیازمند صادرات است؛ صادرات دانش، فناوری و محصولات و خدمات. کشورهای دیگر برای آنکه انگیزه‌ای داشته باشند عمدتا به دنبال این هستند که خودشان هم در این عرصه نقش داشته باشند. اگر بتوانیم به سطحی از توانمندی‌ها دست یابیم که حضور خودمان را در فضا تثبیت کنیم، به راحتی می‌توانیم برای گسترش آن شرکای دیگری پیدا کنیم.
** تبدیل تصویر خام به قواره قابل استفاده با قیاس‌های مختلف توسط ایران
به عنوان مثال ماهواره کشورهای اسلامی یکی از ماهواره‌هایی بود که در کنفرانس علمی سازمان همکاری‌های اسلامی تصویب شد. این ماهواره‌های مشترک، در بهره‌برداری نیز مشترک‌اند و هزینه‌ها را کاهش می‌دهند. از جمله این مزیت‌های قابل بهره‌برداری تصاویر ماهواره‌ای است و امروز کشور ایران قابلیت تبدیل تصویر خام به قواره قابل استفاده با قیاس‌های مختلف را داراست و این نقشه‌ها قابل فروش در عرصه جهانی است.
** اگر صادرات خدمات و محصولات فضایی داشته باشیم، دیگر نیاز به فروش نفت نخواهیم داشت
بنابراین می‌توان گفت خدمات و محصولات فضایی قابل فروش و فناوری آن قابل انتقال است، اما زمانی که به توانمندی تثبیت شده رسیده باشید. یکی از مواردی که قطعا ظرفیت صادراتی بسیار بالایی دارد و اگر رقم بخورد به فروش ماده خام نفت و گاز نیاز نخواهیم داشت، "فضا" است. ما باید طبق سند راهبردی فضایی جمهوری اسلامی با اهداف کاملا مشخص به نقاط قابل قبول و مورد اطمینان برسیم و سپس به جلب همکاری‌های بین‌المللی بیندیشیم.
آیا این درآمدزایی می‌تواند در کنار معدن، جایگزین نفت شود؟
- مهدی‌نژاد: حتی بیش از این. درآمد شرکت اپل در سال 2013 به اندازه کل درآمد عربستان سعودی بوده است. اپل نفت نفروخته، دانش فروخته است و قطعا ارزش افزوده دانش بسیار بالا است. به شرط آنکه شما بتوانید به آن دست یابید نه اینکه عمله دیگران باشید. ما اگر به دنبال ارتقای دانش باشیم، باید سرمایه‌گذاری کنیم.
جمهوری اسلامی برای تربیت چهار میلیون دانشجو سرمایه گذاری کرده و باید از این ظرفیت به خوبی استفاده شود و حتی نظر نخبگان برتر جهان اسلام را برای همکاری با خود جلب کند. با وجود آنکه کشور ما سرشار از معادن طبیعی است، می‌توانیم مواد خام را از دنیا بگیریم و با دانش خود ارزش افزوده ایجاد کنیم.
** عرصه فضایی بیشتر از هسته‌ای آثار اقتصادی برای کشور دارد
در بحث فضایی به دستاوردهای خوبی رسیده‌ایم و نظر جهان را به خود جلب کرده‌ایم و وارد باشگاه پرتاب کنندگان ماهواره شدیم و از این بابت شاکر خداوند هستیم؛ اما هنوز با نقطه‌ای که مدنظر است فاصله داریم و باید برای رسیدن به این اهداف هوشمندانه عمل کنیم. مگر امور فضایی در ابعاد علمی و اجرایی ساده‌تر از فناوری هسته‌ای است؟ فضایی پیچیده‌تر است و عرصه‌های دانشی بیشتری را فرا می‌گیرد و آثار اقتصادی بیشتری دارد.
زمانی که به توانمندی هسته‌ای رسیدیم تمرکز خوبی بر آن داشتیم. از آنجا که ظرفیت ما محدود است باید توجه کنیم سیاست گذاری پراکنده باعث هدر رفت منابع می‌شود. ما یک سازمان فضایی ایجاد کرده بودیم که اگر دوباره پراکنده شود و هر بخش به سمتی برود، هماهنگ کردن بخش‌های آن مشکل می‌شود. باید در بحث ساختاری متناسب با اهداف رفتار کنیم، تا بتوانیم هوافضا را به عرصه پیشران بزرگی برای کشور تبدیل کرده و ارزش افزوده‌ای که به دنبالش هستیم، محقق شود.
