به گزارش مشرق، در این قسمت تلاش می‌کنیم تا با بررسی وضعیت دفاعی-نظامی ایران از یک‌سو و پتانسیل استراتژیک این کشور از دیگر سو، به مقوله‌ی «بسط عمق استراتژیک ایران» بپردازیم. بدیهی است اطلاعات نویسنده‌ی این متن مطابق با استنادات پژوهشی در حوزه‌ی عمومی بوده و بی‌تردید مترادف با توان واقعی ایران نیست که بخش قابل توجهی از آن از دید عمومی و رسانه‌ای مکتوم است.
 
1. توان دفاعی جمهوری اسلامی ایران
 
توان دفاعی و نظامی هر کشور پشتوانه‌ی تعریف استراتژیک آن است. به همین دلیل است که حوزه‌ی استراتژیک از حوزه‌ی نظامی-دفاعی قابل تفکیک نیست. در اینجا به این دو مهم به‌صورت تلفیقی اشاره می‌شود. لذا در این قسمت، به‌طور خاص تلاش خواهیم کرد تا به توان نظامی-استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و ناتوانی حریف در وارد کردن ضربه‌ی اول (به‌عنوان ضربه‌ی آخر) در مواجهه با خصم اشاره کنیم. هم ازاین‌رو ابتدا به توان نظامی دفاعی ایران در بستر عمق استراتژیک این کشور اشاره خواهیم کرد و سپس به ناتوانی حریف خواهیم پرداخت.
 
2. آیا ایران دست برتر نظامی در منطقه است؟
 
آیا ایران توان دفاع از خود را دارد؟ گسترش نفوذ منطقه‌ای ایران ارتباطی با توان دفاعی او و ترس از این توان در دشمنان دارد؟ آیا غرب توان نابود کردن ایران را دارد و این امر را انجام نمی‌دهد یا این مهم از توان او فراتر است؟ این سؤالات و سؤالاتی شبیه این، مباحثی هستند که در حوزه‌ی نظامی بایستی به آن‌ها پاسخ داد. سوای از این، بحثی که می‌ماند، این است که اگر دچار اشتباه محاسباتی شدند و به ایران حمله کردند، آیا ضربه‌ی اولشان، آخرین ضربه در نبرد با ایران محسوب می‌شود یا ایران توان وارد کردن ضربه‌ی دوم را خواهد داشت؟ در این خصوص نگاهی به توان نظامی ایران از منظر برخی اندیشکده‌های غربی خواهیم داشت تا پاسخ این سؤال دقیق‌تر برآورد شود.
 
2. 1. حضور هوایی و دریایی و آزمون توانمندی‌های ایران
 
چرا ایران می‌تواند دست برتر دریایی آمریکا را در خلیج فارس از بین ببرد؟ ایران با در اختیار داشتن پتانسیل از بین بردن نیروهای سطح و زیر سطح، این امکان را دارد دست برتر آمریکایی‌ها را زیر سؤال ببرد که این مهم نیز از طرق زیر انجام می‌شود:بمباران موشکی نیروهای سطحی و زیرسطحی آمریکایی که در دریاهای همجوار و تحت‌تأثیر ایران هستند، حملات قایق‌های تندرو و نیروهای عملیات ویژه در دریاهای زیر نفوذ ایران، بهره‌گیری از پتانسیل مین‌های دریایی برای انهدام اهداف سطح و زیرسطحی آمریکا.
 
این همان چیزی است که اندیشکده‌ی «صلح آمریکا» از آن یاد می‌کند: «ایران می‌تواند پس از مدتی مقاومت از طریق دفاع غیرعملی، با حملات موشکی متعارف و تاکتیک‌های جنگ غیرمنظم از آمریکا و اسرائیل انتقام بگیرد؛ از کاشت مین در خلیج فارس تا استفاده از نیروهای نیابتی برای حمله به اهداف آمریکایی و اسرائیلی. ایران می‌تواند از قابلیت‌های دریایی رو به افزایش خود در نبرد غیرمنظم برای ایجاد بحران اقتصادی و افزایش فشار بر همه‌ی کشورهای وابسته به تنگه‌ی هرمز استفاده کند.»[1]
 
اندیشکده‌ی «صلح آمریکا» چنین تحلیل می‌کند که «تهران می‌تواند از موشک‌هایش برای حمله به متحدان آمریکا استفاده و از این طریق آن دسته از کشورهایی را تنبیه کند که هواپیماهای آمریکایی را نگه می‌دارند و یا به آن‌ها اجازه‌ی استفاده از آسمان خود را می‌دهند.»[2]
 
عدم دستیابی به اهداف در حمله‌ی هوایی، همچنین به ناهمواری و گستردگی جغرافیای سرزمینی ایران و سیستم موزائیکی کنترل فرماندهی ایران نیز بازمی‌گردد. ایران، شبیه قطر، بحرین، عراق، عربستان و حتی کشورهای اروپایی، سرزمین متمرکزی ندارد. این همان نکته‌ای است که اندیشکده‌ی «صلح آمریکایی» با علم از آن می‌گوید: «تهران در مقابل دشمنی که از لحاظ نظامی قوی‌تر است، احتمالاً به دکترین دفاعی و انعطاف‌پذیری موسوم به دفاع موزائیک روی خواهد آورد. ایران در این راستا کنترل و فرماندهی نظامی نیروهای خود را پراکنده کرده است. مقامات نظامی ایران متوجه شده‌اند که آمریکا در عملیات‌های قبلی خود، از جمله در سال‌های 1990 تا 1991 و سال 2003 در عراق، مراکز کنترل و فرماندهی کشورها را هدف قرار داده است. بنابراین ایران مراکز کنترل و فرماندهی خود را به 32 قسمت در 32 استان تقسیم کرده است.»[3]
 
علاوه بر این، برای وارد کردن ضربه‌ی دوم در حوزه‌ی دریایی، ایران موشک‌های ویژه‌ی زیردریایی‌ها مثل موشک «نور» با برد 200 کیلومتر، کوثر و «حوت» را در اختیار دارد. این توان پتانسیل ضربه به زیردریایی‌ها و نیروهای سطح آمریکا را فراهم می‌کند.
 
2. 2. سیستم موشکی ایران و توان وارد کردن ضربه‌ی سهمگین دوم
 
سیستم موشکی ایران این توان را دارد که در همان دقایق ابتدایی درگیری، پایگاه پنجم ناوگان آمریکا در خلیج فارس واقع در بحرین را نابود کند. این همان چیزی است که روزنامه‌ی الجزایری «الشروق» به آن اشاره می‌کند: «سامانه‌ی موشکی ایران قادر است در دقایق نخست درگیری، تمام قسمت‌های ناوگان دریایی آمریکا را در خلیج‌فارس متلاشی و به لاشه‌ی کشتی و ناو جنگی تبدیل کند.»[4]
 
اندیشکده‌ی آمریکایی «خاورمیانه» در گزارشی به قلم جیمز براندون جنتری می‌نویسد: «بعید نیست که ایران با قابلیت‌های نظامی نامتقارن خود مشکلات جدی را برای نیروهای آمریکا در خاورمیانه ایجاد کند. قابلیت‌های نامتعارف ضد دسترسی هوایی و دریایی ایران از عملیات آمریکا در خلیج ‌فارس می‌تواند جلوگیری کند. موشک‌های ضد کشتی ایران، تهدیدی جدی برای نیروهای دریایی آمریکا در خلیج‌ فارس خواهد بود. با توجه به توانایی این موشک‌ها با سرعت مافوق صوت یا نزدیک به آن در ارتفاع 3 تا 5 متری از سطح آب، گریز از سامانه‌های راداری و مانع شدن از تدابیر دفاعی، این موشک‌های هدایت‌شونده می‌توانند از راه دریا، خشکی یا هوا شلیک شده و در مقابل کشتی‌های کوچک و متوسط نیروی دریایی به‌خوبی عمل کنند. ایران در داخل کشور انواع سامانه‌های موشکی ضد کشتی را تولید می‌کند.»[5]
 
«الشروق» درخصوص سامانه‌های ضدهوایی ایران اشاره می‌کند: «ایران سامانه‌ی دفاعی موشکی هم در اختیار دارد، مانند موشک‌های دفاعی هوایی حامل میثاق 1 و 2 که فناوری آن به‌حدی رسیده است که می‌تواند جنگنده‌های مدرن را سرنگون کند و با بمب‌های هوشمند نیز مقابله نماید.»[6]
 [7]مجله‌ی جینز در گزارشی به قلم جرمی بینی و دنیل واسربلی معتقد است: «گمانه‌زنی‌های بسیاری از سوی کارشناسان و تحلیلگران غربی در مورد موشک‌های جدید ایران به وجود آمده است و آن‌ها بر این باورند درصورتی‌که ایران توانسته باشد به این سطح از پیچیدگی، هدایت، دقت عملیاتی و پیشرفت موشکی برسد« می‌تواند موازنه‌ی نظامی منطقه‌ی خلیج فارس را به‌کلی تغییر دهد.»
 
اندیشکده‌ی آمریکایی CSIS تأکید می‌کند که «ایران در کنار ایالات‌متحده‌ی آمریکا، روسیه و چین، جزء تنها دارندگان سیلوهای زیرزمینی پرتاب موشک است. موشک‌های ایرانی که از پرتابگرهای متحرک استفاده می‌کنند و دارای سوخت جامد هستند، می‌توانند به‌سرعت آماده‌ی پرتاب شده و پس از شلیک نیز به‌سرعت محل را ترک کنند. همچنین نسل‌های جدید موشک شهاب3 به سرهای جنگی خوشه‌ای مسلح شده‌اند که حاوی هزار بمب لت است.»[8]
 
روزنامه‌ی «الشروق» توان موشکی ایران را این‌گونه تقسیم‌بندی می‌کند:

 به‌طور کلی پتانسیل موشک‌های ایران که می‌تواند منافع راهبردی آمریکا در منطقه و متحدان این کشور را مورد اصابت قرار دهد، به شرح زیر است:
 
 

بنابراین ایران از پتانسیل نظامی کم‌ریشه‌ای برخوردار نیست و این سبب می‌شود به تعبیر جو بایدن، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، «حمله به ایران امری ساده، حداقلی یا قابل پیش‌بینی‌ نباشد.»[9] و کالین پاول، وزیر خارجه‌ی اسبق این کشور، «درباره‌ی پیامدهای خطرناک هرگونه اقدام خصمانه علیه جمهوری اسلامی ایران هشدار داد.»[10]
 
هم ازاین‌رو رهبر معظم انقلاب فرمودند: «دوران بزن‌ودررو تمام شد. این‌جور نیست که شما بگویید می‌زنیم و درمی‌رویم. نخیر، پاهایتان گیر خواهد افتاد و ما دنبال می‌کنیم. این‌جور نیست که ملت ایران رها کند کسی را که بخواهد به ملت ایران تعرضی بکند. ما دنبال خواهیم کرد. این معنا را همه توجه داشته باشند.»[11] در قسمت بعدی این یادداشت، به دو سؤال پاسخ خواهیم داد. نخست آیا آمریکا اراده و توان وارد کردن ضربه‌ی اول به ایران را دارد؟ و دوم آیا ضربه‌ی اول آمریکا به ایران، ضربه‌ی آخر خواهد بود؟
 
 
پی نوشت ها
[1]. http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1907966
[2]. http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1907966
[3]. http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1907966
[4]. http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?p=pages&id=534
[5]. http://www.akharinnews.com/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C/item/16031
[6]. http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?p=pages&id=534
[7]. http://www.eshraf.ir/2941
[8]. http://www.mashreghnews.ir/fa/news/276990/
[9]. http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/30th-anniversary-gala-dinner
[10]. http://www.tasnimnews.com/Home/Single/751157
[11]. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29639

*ادامه دارد...

نویسنده:رضا لیلانی-پایگاه برهان