«پرگار» یکی از این برنامه‌ها در شبکه بی‌بی‌سی فارسی است، که از جمله مهم‌ترین برنامه‌های این شبکه نیز محسوب می‌گردد. این برنامه، از سال دوم آغاز به کار این شبکه به روی آنتن رفت و با دعوت از صاحب­‌نظران، استادان، منتقدان و مخالفان نظام، یا به عبارتی اپوزسیون خارج از کشور، در راستای سیاست رسانه‌ای خود، به تحلیل و بررسی مباحث سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و همچنین مسائل روز داخلی کشور پرداخت.

«پرگار» با دعوت از اپوزسیون خارج از کشور، در راستای سیاست رسانه‌ای خود، به تحلیل و بررسی مباحث سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و همچنین مسائل روز داخلی کشور می‌پردازد

شکل هندسی این برنامه، همانند دیگر برنامه‌های گفت­وگو محور، بدین شکل است که یک مجری به عنوان هدایت‌کننده و پیش‌برنده، روند گفت­وگو را در کنار چند کارشناس که معمولاً از دو طیف موافق و مخالف موضوع هستند، بر عهده می‌گیرد. در واقع، رعایت توازن آماری میان میهمانان برنامه و حتی چیدمان صحنه، که میهمانان دارای دو دیدگاه متفاوت را در مقابل و هم‌فکران را نیز در کنار هم قرار می­‌دهد؛ به علاوه، جایگاه مجری در مقام صدای بی‌بی‌سی، که قصد دارد خود را در موضعی کاملاً بی‌طرف و صرفاً مطرح کننده موضوع و جستجو‌گر واقعیت نشان دهد، شکل و فضای برنامه را به یک مناظره شبیه ساخته است.

به عبارتی، بررسی و دقت هوشمندانه در ترکیب طراحی این برنامه، در همان ابتدای امر، عدم بی‌طرفی و جهت‌دار بودن بحث را به مخاطب القاء می­‌کند. بدین معنی که در ابتدا و با معرفی میهمانان در هر موضوع متوجه می‌شویم که با وجود تفاوت در دیدگاه دو طیف حاضر در برنامه، نقطه اشتراک بزرگی میان میهمانان نیز وجود دارد که آن مخالفت با نظام جمهوری اسلامی است. به عبارت دیگر، قرار است برنامه یک مسئله سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی یا اعتقادی در جمهوری اسلامی ایران را به نقد بکشد و به عملکرد نظام ایران اعتراض کند؛ اما یک طرف مناظره که همان مدافع عملکرد نظام است، در برنامه حضور ندارد. نکته جالب‌تر اینکه در خلال برنامه، برخی مواقع مجری به شکلی هوشمندانه و زیرکانه در مقام دفاع از نظام ایران برمی­‌آید که از یک­سو، القاء کننده بی‌طرفی بی‌بی‌سی است و از سوی دیگر، این دفاع بد، فرصت را برای تاخت و تاز بیشتر میهمانان بر علیه نظام فراهم می‌کند.

شاخصه دیگر این برنامه نیز، که از همان ابتدا قابل ردگیری است، شیوه طرح پرسش‌ها است که شکلی خط‌ دار و هدایت‌کننده دارد. به عبارت دقیق‌تر، در طول بحث هیچ‌گاه مسائل و سؤالات عمیق و چالش برانگیز که ممکن است اصل موضوع و اهداف پنهان برنامه را زیر سوال ببرد، مطرح نمی‌گردد. همچنین، اسناد و اطلاعات متقن پیش‌تر فاش شده در مورد موضوع، که ممکن است جهت بحث را به سمت نامطلوب برای بی‌بی‌سی هدایت کند، هیچ­گاه مورد استناد قرار نمی‌گیرند و حتی از گسترش بیش‌ از حد بحث نیز جلوگیری می‌شود تا سمت و سوی گفت­وگو به سوی ابعاد غیرقابل دفاع برای بی‌بی‌سی پیش نرود. در واقع، «پرگار» علی‌رغم نامش، هیچ‌گاه همه ابعاد حول یک موضوع را بررسی نمی‌کند و این مسئله خود نوعی سانسور در یک برنامه گفت­وگو محور است که باید به شکلی عمیق به تحلیل و بررسی یک موضوع بپردازد.

در برنامه‌ای با موضوع ساواک هیچ نماینده‌ای از انقلاب اسلامی حضور نداشت

هرچند این نوشتار، مجال بررسی‌‌‌ موضوعی برنامه‌های متعدد پرگار را نمی‌­دهد، اما نگاهی گذرا به یکی از نمونه‌های اخیر این برنامه، با موضوع ساواک و فعالیت‌های آن پیش از انقلاب و شیوه‌های مبارزه با وقوع انقلاب، تقریباً همه مصادیق گفته شده را دربر می‌گیرد.

ابتدا در آغاز بحث در دوسوی میز گفت ­وگو دو طیف متفاوت را می‌بینیم؛ در یک‌­سو یکی از مسئولان اداره امنیت داخلی ساواک قرار گرفته و در کنار وی نیز پژوهشگری جوان است که اخیراً کتابی را در مصاحبه با پرویز ثابتی، رئیس ساواک، به چاپ رسانده که در آن منکر شکنجه‌ها و رفتارهای خشونت‌آمیز ساواک با انقلابیون شده است؛ در سوی دیگر، نماینده انقلابیون قرار دارند که یکی از آنها، از اعضای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و دیگری عضو چریک‌های فدایی خلق است. در همین مرحله اول، نگاهی به چیدمان میهمانان برنامه، نشان از عدم توازن برای پردازش صحیح بحث دارد، زیرا مجاهدین و چریک‌ها هیچ‌گاه نماینده انقلابیون نبوده‌اند و این انقلاب اسلامی بود که در ایران به پیروزی رسید، نه انقلاب کمونیستی! طراحی جهت‌دار در همین آغاز بحث، ادامه گفتگو را نیز به راحتی با چالشی اساسی روبه‌رو می‌کند؛ زیرا به عنوان مثال، در جایی که عضو ساواک مدعی می‌شود در مقابل اقدامات بمب‌گذاری، تروریستی و مسلحانه گروه‌ها، مجبور به استفاده از زور و خشونت بوده‌اند، می‌شد این سؤال را مطرح کرد که، اساساً اکثریت انقلابیون مردم عادی کوچه و بازار بوده‌اند که به تبعیت از امام‌(ره) بدون سلاح و خشونت مسیر انقلاب را پیش برده‌اند و حال چرا این عده سال‌ها هدف کشتار وحشیانه و سخت‌ترین شکنجه‌های ساواک بوده‌اند؟! نمونه کنترل بحث در محدوده‌ای مشخص نیز، شواهد بسیاری دارد که یک مثال آن، پرهیز از کوچک­ترین اشاره به اسناد و مدارک کشف شده از زندان‌های ساواک است.

داریوش کریمی سردبیر اخبار، مجری و تهیه کننده برنامه «پرگار» شبکه BBC فارسی

به طور کلی، برنامه «پرگار» غیر از ساختار و طراحی مشخص و هدایت ‌شده آن، چه در موضوع و چه در اهداف، در مقام یک برنامه به ظاهر عمیق و علمی، اهداف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کلی ذیل را در قالب یک گفتمان تلویحی دنبال می‌کند:

نمایش نظام غیر دموکراتیک در ایران

نمایش چهره غیر دموکراتیک از ایران، موضوعی است که در بسیاری از بحث‌های مطرح شده این برنامه بدان پرداخته می‌شود. طرح این مسئله هماهنگ با ارائه نوعی دموکراسی غربی، به عنوان الگوی صحیح که مردم ایران در فرآیند تاریخ برای دستیابی بدان تلاش کرده‌اند، مورد توجه قرار می‌گیرد. از مباحث ذیل این موضوع، که به عنوان نتایج نظام دموکراتیک ایران القاء می‌گردد نیز، می‌توان به نقض حقوق بشر در ایران، مقایسه وضعیت مردم قبل و بعد از انقلاب با هدف ارائه چهره دموکراتیک از رژیم گذشته، معرفی عواملی همچون استبداد شیعی و نفت به عنوان عوامل استمرار نظام غیر دموکراتیک ایران، نبود نهاد‌های مدنی و نبود فرهنگ دموکراسی در ایران اشاره کرد.

از مباحثی که به عنوان نتایج نظام دموکراتیک ایران در «پرگار» القاء می‌گردد، می‌توان به نقض حقوق بشر در ایران، نبود نهاد‌های مدنی و نبود فرهنگ دموکراسی در ایران اشاره کرد

استفاده ابزاری از دین

بحث‌های تئوریک و کارشناسی «پرگار»، که هر از گاهی به شکل جدی یا گذرا، به موضوع دین‌مداری و گرایشات مذهبی در جامعه می‌پردازد، تلاش می‌­کند حکومت ایران را به عنوان یک حکومت متظاهر به دین که سعی در استفاده ابزاری از باورهای مذهبی مردم دارد، معرفی کند. در این راستا، همواره بر حضور دین در حوزه عمومی و نه حاکمیت تأکید می‌شود. القاء روایت‌های بنیاد‌گرایانه از دین و القای تعارض آن با روح دموکراسی، در حاشیه قرارگرفتن نخبگان و روشنفکران جامعه نسبت به مسائل مهم کشور و حضور روحانیون و مذهبی‌های ناکارآمد از دیگر محورهای مطرح شده در این برنامه هستند، که تقریباً در همه موارد، نسخه جدایی دین از سیاست را به عنوان راه‌کار برون‌رفت و نجات از این وضعیت ارائه می‌کنند.

«پرگار» تلاش می‌­کند حکومت ایران را به عنوان یک حکومت متظاهر به دین که سعی در استفاده ابزاری از باورهای مذهبی مردم دارد، معرفی کند

موارد ذکر شده، فقط بخشی از اهداف پنهان این برنامه است که در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با رویکرد نقد جهت‌دار علیه نظام اسلامی ایران طراحی و اجرا می‌شوند. در این میان، همانطور که گفته شد، انتخاب گزینشی کارشناسان و تعریف جایگاهی حتی ورای سطوح علمی و محتوایی این افراد، به علاوه تعریف جایگاهی قابل استناد و مؤثق به کارشناسان مدعو، به مخاطب این­گونه القاء می‌کند که در حال تماشای یک نقد منصفانه، بی‌طرفانه و کاملاً ‌علمی از موضوع است که می‌توان به آن اعتماد کرد؛ این مسئله، در خلاء بوجود آمده از عدم توجه، کم‌کاری و ملاحظات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به بسیاری از موضوعات مطرح شده در برنامه «پرگار»، به خصوص با محتوای سیاسی و اعتقادی، فرصتی برای جذب بیشتر مخاطبان به این برنامه فراهم کرده است.

منبع: سینما رسانه