به گزارش مشرق، معماري نيوز نوشت: نمايشگاه جهاني اکسپو ، صحنه اي براي نمايش دستاوردهاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و علمي کشورها و دورنماي توسعه آنها مي باشد. شرکت کنندگان عمده آن ،کشورها و سازمان هاي بين المللي هستند. نخستين نمايشگاه اکسپو در سال ???? ميلادي در لندن برگزار شد و تا کنون ?? شهر اين نمايشگاه را برگزار کرده اند. ميزباني نمايشگاه اکسپو براي توسعه اقتصادي و اجتماعي کشور ميزبان و تبادلات و همکاري هاي بين المللي بسيار مفيد است. از اين رو، تمام کشورهاي عضو دفتر نمايشگاه هاي بين المللي بي آي اي (BIE) مايلند ميزباني اين نمايشگاه را به عهده بگيرد.اين نمايشگاه سومين رويداد بين المللي بعد از بازي هاي المپيک و جام جهاني است و کشورهاي مختلف جهان،تاريخ،فرهنگ،هنر و دانش کشورشان را در غرفه هايي به نمايش مي گذارند.
اين نمايشگاه هر پنج سال يک بار برگزار مي شود که آخرين اکسپوي برگزار شده به ارديبهشت ماه ??(????) در شهر شانگهاي چين بازميگردد.
ياسر جعفري مهندس معمار حاضر در تيم طراحي و اجراي غرفه ايران در اکسپوي ???? در گفتگوي اختصاصي با معماري نيوز از ناگفته هاي حضور ايران در اين رويداد مهم بين المللي مي گويد.
کره شمالي و لبنان، همسايه هاي ايران
دولت ايران در ژوئيه سال ???? رسما اعلام کرد که اين کشور در اکسپوي شانگهاي شرکت خواهد کرد و در ?? اکتبر نامه پذيرش دعوت را به اداره برگزار کننده نمايشگاه جهاني شانگهاي تحويل داد.مسئوليت برپايي و مديريت غرفه ايران در اکسپوي شانگهاي بر عهده سازمان برگزار کننده نمايشگاه هاي جمهوري اسلامي ايران، وابسته به اتاق بازرگاني و عضو UFI ،گذاشته شد. مساحت اختصاص يافته به غرفه ايران ???? متر مربع بود که حدود سه برابر مساحت غرفه ايران در اکسپوي سال ???? در آئي چي در ژاپن است. غرفه ايران ما بين غرفه کشورهاي لبنان و کره شمالي در بخش آسيايي شهرک اکسپو جانمايي شد. ايران از ميان پنج منطقه معين سايت اکسپو ،در منطقه B و در همسايگي پاويون کشورهايي چون هنگ کنک ،هندوستان، ژاپن، قزاقستان، لبنان، ماکائو، مراکش، عمان،پاکستان، قطر، کره، سريلانکا، تايوان، ترکمنستان، امارات متحده عربي و ويتنام قرار داده شد.
حضور ايران با رويکرد ميراثي! چرا؟!
نمايشگاه شانگهاي در پنج موضوع تنوع فرهنگ شهري، رفاه شهري، علم و تکنولوژي، بازسازي جوامع شهري و مناطق شهري برگزار شد و در تعريف کلي محلي براي تلاقي فرهنگ ، تمدن،صنعت و تاريخ کشورها محسوب مي شد. اساس موضوع اصلي و زير موضوع پاويون ايران شعار "تنوع فرهنگ شهري" بود و مثل دوره هاي قبل حضور ايران با رويکردي ميراثي صورت گرفت که گاها با انتقاد جامعه معماري کشور رو به رو شد؛ با اين استدلال که گروهي از کشورهاي توسعه يافته هميشه با رويکرد تکنولوژيکي در اين نمايشگاه حضور مي يابند.
مسئولان داخلي و معماران در بي خبري کامل
ياسر جعفري در رابطه با برگزاري اکسپوي شانگهاي به معماري نيوز مي گويد: در فاصله سال هاي ????-???? ميلادي به عنوان دانشجوي معماري کارآموز يک دفتر بين المللي در شانگهاي چين بودم که همزمان با تبليغ گسترده براي بازي هاي المپيک در پکن شاهد تبليغات مشابه براي برگزاري اکسپوي شانگهاي بودم.من در آن دوره به عنوان نماينده دانشجويان ايران در کنار دانشجوياني از ?? کشور مختلف مشغول کارآموزي بودم و بحث برگزاري اکسپوي شانگهاي يکي از مهمترين مسائل ان دوره زماني بود. در تمام شهر شانگهاي نماد اکسپو ديده مي شد و حتي در جريان پيگيري رقابت کشورها مي ديدم که بسياري از آنها پيش طرح هاي خود را به مجريان اکسپو ارائه کرده اند ؛ اما در ايران وضعيت به گونه ديگري بود، واقعيت اين بود که به رغم شور و اشتياقي که در چين و ساير کشورها براي برگزاري اين رويداد مهم بين المللي وجود داشت اين بحث هيچ دغدغه اي براي معماران و مسئولان داخلي به وجود نياورده بود و همه نسبت به آن ابراز بي اطلاعي مي کردند.
تا اينکه به صورت اتفاقي مطلع شدم يکي از مسئولان نمايشگاه بين المللي از تصميم دولت براي حضور ايران در اکسپوي ???? خبر داده است ؛ با پيگيري هايي که انجام دادم توانستم شرکتي را که قرار بود طراح غرفه ايران باشد بيابم و پس از ارائه رزومه کاري خود به عنوان تنها معمار حاظر در اين تيم حاضر شوم.
کارنامه ايران در دوره هاي گذشته
با توجه به اينکه آخرين حضور جدي ايران در اکسپو به اکسپوي ???? در مونترال بر مي گردد که با تلاش ها و پيگيري هاي مجدانه مهندس فرمانفرماييان محقق شد. اگر چه پس از آن ايران در چند اکسپوي ديگر هم حاضر شد و از طراحي کساني همچون فرهاد احمدي و مهدي حجت استفاده شد اما آخرين حضور جدي ايران مربوط به همان سال ???? است. حتي حضور ايران در اکسپوي ???? ژاپن به قدري ضعيف و کمرنگ بود که جز چند بنر تخت جمشيد و عرضه صنايع دستي حرفي براي گفتن نداشت.
چه شرکتي برنده مناقصه شد؟
شرکت "طرح امروز "، به عنوان مجري طراحي غرفه ايران در شانگهاي انتخاب شد ،فعاليت اين شرکت در زمينه طراحي صنعتي بود و سابقه کاري زيادي در برپايي غرفه داشت و صرفاً کار غرفه سازي نمايشگاهي انجام مي دادند. اين شرکت در جريان مناقصه دولتي اين کار را بر عهده گرفته بود، اما واقعيت اين است که در جريان برگزاري مناقصات در ايران بيش از آنکه به کيفيت و مرتبط بودن حيطه کاري شرکت ها با انجام پروژه ها توجه شود پايين بودن قيمت پيشنهادي در اولويت قرار مي گيرد و همين مسئله باعث شد که آغاز کار آنگونه که شايسته آن بود صورت نگيرد.اين در حالي است که کشورهاي بزرگ شرکت طراح غرفه خود را از اين طريق انتخاب نکرده بودند.
تنها هشت ماه به زمان آغاز به کار اکسپو، مذاکرات اوليه با تيم طراحي براي تدارک طراحي داخلي و پوسته بيروني روي سوله صورت گرفت و يک ماه بعد اولين بازديد از سايت انجام شد.از آنجايي که کميته هاي پنج گانه ايران با حضور نمايندگاني از وزارت خانه هاي نفت، نيرو،مسکن، ارتباطات،بهداشت، سازمان انرژي اتمي، وزارت راه و ترابري، تمامي سازمان هاي مرتبط با شهرسازي و مبلمان سازي، اتاق بازرگاني و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري مسئول بررسي محتواي قابل ارائه در سايت ايران بودند، طرح ارائه شده اوليه که با ايده "پرواز بر روي چهار باغ " بود و زمان زيادي صرف طراحي آن شده بود به طور کامل تغيير کرد و به دليل عدم وضوح خواسته کميته ها با تلاش شبانه روزي تيم طراحي، ? طرح ديگر در طول يک ماه ارائه شد که در نهايت طرح "پل خواجوي اصفهان" به عنوان نماد گفتگو در شهر و ارتباط دو سويه شهري به تصويب نهايي رسيد.
غرفه ايران به اسرائيل واگذار شد!!
بعد از پايان اکسپوي ???? بنا به در خواست کشورهاي عضوUFI ، فضايي در سايت شانگهاي محل برگزاري اکسپوي ???? در اختيار تمام متقاضيان قرار گرفت که اين فضا به ايران هم اختصاص يافت اما بر خلاف ساير کشورها که از همان زمان شروع به برنامه ريزي و ساخت سايت شان کردند شرکت سهامي نمايشگاه هاي بين الملل ايران اقدامي در اين زمينه انجام نداد و با پايان يافتن مدت مقرر براي اغاز فعاليت در سايت اختصاص يافته ، اين زمين به کشور اسرائيل واگذار شد و مکان جايگزيني به ايران معرفي شد که باز هم به دليل تعلل ايران به کشور ديگري اختصاص يافت؛ در نهايت پيمانکار UFI راسا اقدام به ساخت يک فضاي نمايشگاي ساده به شکل سوله به مساحت ? هزار متر مربع براي ايران کرد.
غرفه ايران در شانگهاي
متاسفانه بزرگترين ايرادي که در اين مسئله وجود داشت اصرار اعضاي کارگروه و مسئولان بر عبارت "معماري اسلامي" بود که بدون اينکه درک کاملي از آن داشته باشند بر اين امر پافشاري مي کردند.اگر چه مظاهري از معماري اسلامي در طرح ها ديده مي شد ولي رضايت مسئولان زماني جلب شد که از قوس و نمادهاي بسيار ساده و ابتدايي در طرح ها استفاده شد و به سمت برخوردي عاميانه با معماري پيش رفت.
با اين وجود کارها در حال انجام بود که حاشيه هاي به وجود آمده در اثر چندين بار تغيير و بي صاحب شدن سازمان نمايشگاه هاي بين المللي به اين بلاتکليفي ها دامن مي زد و کسي واقعا نمي دانست که آيا ايران به اکسپو ???? مي رسد يا نه؟
محل غرفه ايران در ميان غرفه لبنان و کره شمالي
تاکيد نماينده اسفنديار رحيم مشايي بر تاريخ ???? ساله ايراني
مسئله ديگري که در اين ميان به وجود آمد درگيري هاي مکرر بين وزارت بازرگاني و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري بود که در نهايت با حذف اين سازمان از پروسه تصميم گيري ،به ظاهر خاتمه يافت... هر چند اسفنديار رحيم مشايي به عنوان يک چهره دولتي همواره بر اين روند تاثير گذار بود.اصرار نماينده وي بر استفاده از نمادهاي هخامنشي در طراحي غرفه و تاکيد بر تاريخ ???? ساله ايران ،آنهم درست زماني که طراحي به اتمام رسيده و نقشه ها براي مجريان چيني ارسال شده و تنها يک هفته به آغاز اجراي طرح باقي مانده بود،مشکلات خاص خود را پديدار کرد.
هزينه طراحي غرفه: ايران ? ميليون دلار. عربستان ?? ميليون دلار!!
يک بحث ديگر در اين زمينه مربوط به هزينه ها بود.کل بودجه اي که دولت براي اکسپوي ???? شانگهاي در نظر گرفته بود ? ميليون دلار(معادل پنج ميليارد تومان) بود که از اين رقم تنها ? ميليون دلار به طراحي واجراغرفه اختصاص يافته و ? ميليون دلار باقي مانده مربوط به هزينه هاي برگزاري بود. در حالي که به صورت ميانگين ،کشوري همچون عربستان حداقل ?? ميليون دلار و امارات ?? ميليون دلار صرف طراحي غرفه هاي خود کرده بودند.
محل اصلي غرفه ايران که به رژيم صهيونيستي واگذار شد
در زمان اجراي طرح توسط مجريان چيني ،هيچ ناظر متخصصي از سوي ايران براي نظارت بر عملکرد چيني ها اعزام نشد و تنها يک کارمند ساده از سوي نمايشگاه بين المللي به محل اجراي غرفه سفر کرد.نتيجه اين شد که طرح اجرا شده توسط چيني ها ?? درصد با طرح هاي ارسالي تفاوت داشت و هيچ نظارتي هم بر اين امر صورت نگرفت.
غرفه ايران در اختيار فروشنده ژاپني
در جريان برگزاري نمايشگاه اکسپو طبقه بالايي غرفه ايران به فروشنده اي ژاپني واگذار شد که با فروش بستني و چاي ايراني مبلغي بيش از کل هزينه بودجه دولت براي برپايي غرفه و برگزاري نمايشگاه به دست آورد...حال اين سوال پيش مي آيد؛چه لزومي داشت وزارت بازرگاني به عنوان متولي برگزاري اکسپوي ايران قسمتي از غرفه را به ژاپني ها واگذار کند، آيا ايران براي تجارت چاي و بستني به اکسپو رفته بود ؟!
علاوه بر اين مشکلات ، ضعف دانشي جامعه معماري ما و عدم همکاري اساتيد بزرگ معماري با تيم طراحي ،کاستي ها را افزايش داد و تعداد زيادي از اساتيد معماري در قبال همکاري مبالغ گزافي را پيشنهاد مي کردند که در عمل قابل پرداخت نبود.
و در آخر...
اگر چه اکسپو ???? موقعيت بسيار مناسبي براي حضور ايران در اين رويداد مهم بين المللي بود اما مجموعه اين عوامل باعث شد کشور ما نتواند از اين موقعيت بهره مند شود.اين عدم موفقيت دليلي جز کم کاري و ضعف مديريتي در سيستم اجرايي و جامعه معماري ما ندارد که شرح آن در بالا ذکر شد.
با توجه به حضور در دوره هاي مختلف و رويکرد ميراثي ايران تا به امروز نسبت به مسئله طراحي و حضور طراحان و معماران به نامي همچون مهندس فرمانفرماييان،دکتر مهدي حجت و مهندس فرهاد احمدي در طراحي اکسپوهاي گذشته به نظر مي رسد هنوز جامعه معماري ايران در ادامه روند جمع گريزي و عدم راهکارهاي همسو در جهت بخشيدن به مسير معماري معاصر ايران هيچ گاه به نقطه مشترکي نخواهد رسيد و با توجه به نبود معياري ثابت و ارزشي، همگام با رويکرد هاي حاکمان و دولت مردان و نمودهاي هنري ايراني-اسلامي ،همچنان دست انداختن به الگوهاي پر افتخار گذشته مطمئن ترين و پرامتياز ترين روش براي جلب رضايت متوليان و کارفرمايان ،به دور از رويکردهاي نوين معماري ،است .مسير طي نشده اي که هيچگاه معماران نسل سوم اين کشور بر کوتاهي نسل گذشته خود نخواهد بخشيد.
اکسپو ???? ميلان در راه است و خيلي زود دير خواهد شد...
