سرویس جهان مشرق - در سپتامبر ۲۰۲۵، سوریه تحت رهبری احمد الشرع (معروف به ابو محمد الجولانی، رهبر گروهک تروریستی تحریر الشام یا HTS) در آستانه یک تحول دیپلماتیک بزرگ قرار دارد: امضای یک توافق امنیتی با رژیم صهیونیستی.

جولانی، که از یک رهبر جهادی سابق به سمت یک سیاستمدار به ظاهر میانه رو حرکت کرده، این توافق را "ضرورتی اجتناب‌ناپذیر" توصیف کرده و تأکید دارد که به معنای عادی‌سازی کامل روابط یا پیوستن به پیمان ابراهیم نیست، بلکه بر پایه احترام به توافق ۱۹۷۴ (جداسازی نیروهای سوریه و اسرائیل پس از جنگ یوم کیپور) بنا شده است. با این حال، آینده این توافق مبهم است و به عوامل داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی بستگی دارد.

سوریه پس از سقوط بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، وارد مرحله انتقالی شده و گروهک تروریستی تحریرالشام به عنوان نیروی غالب، کنترل دمشق و بخش‌های وسیعی از کشور را در دست دارد. جولانی، که سابقه‌ طولانی در القاعده و داعش دارد، با تشکیل کابینه‌ای "شامل" (هرچند عمدتاً از نزدیکان خود) و تعهد ظاهری به حقوق اقلیت‌ها که در عمل بیش از هزاران مرتبه خلاف آن ثابت شده است، تلاش کرده تا چهره‌ای میانه‌رو از خود بسازد.

علی‌رغم نسل‌کشی‌های گسترده و اعدام‌های وحشیانه اقلیت‌های مختلف سوریه توسط عناصر و مزدوران جولانی، رهبر این گروهک تروریستی تلاش می‌کند تا با کاهش تنش با رژیم صهیونیستی و آمریکا، جا پای خود و رژیم خود را در سوریه سرشار از تنش و درگیری محکم کند.

جولانی از همکاری‌های فعلی با آمریکا و امتیاز دهی‌های خود به رژیم صهیونیستی اهداف متعددی را در نظر دارد که از جمله مهم ترین‌ آنها، دست یابی رژیم وی به کمک‌های اقتصادی و رفع تحریم و فشار بر سوریه است، در همین رابطه، جولانی در نامه‌ای به ترامپ قول داده است تا در ازای لغو تحریم‌ها و ورود به اقتصاد جهانی، تا پایان ۲۰۲۶ روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کند.

همچنین خشونت‌های فرقه‌ای اخیر (مانند کشتار در سویدا) و حضور مبارزان خارجی و از جمله حملات و دخالت‌های رژیم صهیونیستی، سوریه را بیش از پیش را شکننده کرده است. جولانی بر این باور است که توافق با این رژیم، می‌تواند از حملات هوایی اسرائیل (بیش از صدها مورد از دسامبر ۲۰۲۴ بوده است) جلوگیری کند.

از سوی دیگر، رژیم صهیونیستی نیز انگیزه‌های متعددی در این رابطه دارد که لزوما منطبق با خواسته‌های جولانی نیست. رژیم صهیونیستی از دسامبر ۲۰۲۴، مناطق جنوب سوریه (از جمله کوه هرمون) را اشغال کرده و خواستار منطقه غیرنظامی و پرواز ممنوع شده است. اشغال جنوب این کشور برای رژیم صهیونیستی چندین منفعت راهبردی دارد.

صهیونیست‌ها با اشغال جنوب سوریه و حمایت از شبه نظامیان حاضر در این مناطق بر علیه رژیم جولانی، درصدد ایجاد یک سپر حفاظتی برای مرزهای خود در جولان اشغالی هستند. در واقع رژیم صهیونیستی قصد تشکیل یک منطقه کاملا خودمختار کوچک با محوریت دروزیان میان مرزهای خود و حکومت جولانی دارد که این مسئله یکی از اصلی ترین چالش‌های موجود میان صهیونیست‌ها و رژیم جولانی است.

هدف دیگر صهیونیست‌ها، ایجاد مسیری است که با استفاده از آن رژیم صهیونیستی به مناطق کردستان سوریه و عراق و مناطق هم مرز با ایران دست پیدا کند و از این طریق، یک کریدور استراتژیک در منطقه را ایجاد کند.

موضوع دیگر، تلاش صهیونیست‌ها برای کاهش تاثیر گذاری ترکیه در سوریه است. صهیونیست‌ها با اقدامات مختلف از جمله حملات نظامی و همچنین،‌ انعقاد توافقات سیاسی و امنیتی با جولانی، درصدد محدود کردن حداکثری نقش ترکیه در سوریه هستند که این مسئله به نوبه خود یک چالش بزرگ دیگر برای جولانی و رژیم آن محسوب می‌شود.

به عقیده کارشناسان، این اقدامات رژیم صهیونیستی در مقابل حکومت جولانی، بخشی از استراتژی "صلح از طریق قدرت" است، که سوریه را به توافقات ابراهیمی نزدیک می‌کند.

بر اساس برخی از گزارش‌ها و ارزیابی‌های صورت گرفته، توافق امنیتی پیش روی رژیم صهیونیستی و جولانی، شبیه به مدل ۱۹۷۴ خواهد بود، اما با مولفه‌هایی جدیدتر:

مناطق امنیتی: تقسیم جنوب غربی دمشق به سه منطقه با تمهیدات متفاوت (غیرنظامی، پرواز ممنوع، و نظارت مشترک).

عقب‌نشینی تدریجی: رژیم صهیونیستی از مناطق اشغالی پس از ۸ دسامبر ۲۰۲۴ عقب‌نشینی کند، اما جولان اشغالی به عنوان "باغ صلح" باقی بماند.

همکاری بر علیه ایران و محور مقاومت: سوریه در برابر رژیم صهیونیستی متعهد به نابودی مراکز و زیرساخت‌های مرتبط با محور مقاومت و مقابله با نیروهای مقاومت خواهد بود.

زمان‌بندی احتمالی: برخی از ارزیابی‌ها زمان احتمالی امضای این توافق را تا پایان سپتامبر ۲۰۲۵ و پس از سخنرانی جولانی در مجمع عمومی سازمان ملل می‌دانند.

حضور صهیونیست‌ها در مناطق اشغالی سوریه

علی‌رغم پیشرفت‌های که در رابطه با مذاکرات میان رژیم صهیونیستی و رژیم الجولانی گزارش شده است، موانع جدی بر سر این توافق و خصوصا جولانی وجود دارد.

در حال حاضر اعتراضات گسترده‌ای در دمشق و حمص علیه خیانت به منافع عالی سوریه، به ویژه از سوی اسلام‌گرایان سنتی و علویان و حتی بدنه حامی جولانی وجود دارد که منجر به محدود شدن فضا برای جولان می‌شود، چرا که نارضایتی‌ گسترده جریان‌های مختلف سوری در رابط با همکاری با این رژیم و فاصله گرفتن آنها از حکومت جولانی، می‌تواند سوریه را مجددا همانند دوران حضور گسترده داعش، به صحنه درگیری‌های داخلی گسترده تبدیل کند.

لازم به ذکر است که در شبکه‌های مجازی، کاربران سوری و منطقه‌ای واکنش‌های تندی به این مسئله نشان داده‌اند: از متهم کردن جولانی به "خیانت" تا پیش‌بینی "پایان عمر سیاسی‌اش" پس از واگذاری جولان.

استقلال خواهی های دروزیان و یا تنش‌های دائم با کردها را نباید فراموش کرد، مسئله‌ای که همچنان رژیم جولانی را به خود مشغول کرده است و تاکنون منجر به درگیری‌های متعدد و کشتارهای گسترده‌ای در این کشور شده است.

مسئله دیگر، تنش‌های فزاینده میان رژیم صهیونیستی و ترکیه، حامی اصلی گروهک تروریستی تحریر الشام است. طی ماه‌های اخیر، جنگنده‌های رژیم صهیونیستی بارها اهداف مرتبط با ترکیه را در سوریه هدف حملات خود قرار داده اند و اختلافات میان تل‌آویو و آنکار به سطح تهدیدات لفظی مستقیم رسیده است. این مسئله می‌تواند بر همکاری‌های جولانی با رژیم صهیونیستی تاثیر قابل توجهی گذاشته و یا حتی پس از مدت کمی، منجر به از بین رفتن توافق شود.

تظاهرات ضد صهیونیستی در سوریه

همچنین سیاست‌های تجاوز گرایانه رژیم صهیونیستی درمنطقه، همانند حمله به قطر و احتمال ادامه حملات به سایر کشورهای منطقه، مسئله نقض احتمالی توافق توسط این رژیم را افزایش داده است، (مانند حملات اخیر به وزارت دفاع سوریه) مسئله‌ای که پیشاپیش می‌تواند اعتبار این توافق را زیر سوال ببرد.

در همین رابطه، شبکه ۱۳ تلویزیون رژیم صهیونیستی گزارش داد که نقطه اختلاف اصلی میان تل آویو و دمشق در توافق امنیتی که قرار است بین ۲ طرف امضا شود بر سر تداوم تجاوزات نیروی هوایی این رژیم علیه حریم هوایی سوریه است.

بر اساس این گزارش، شبکه صهیونیستی مذکور مدعی شد که بر سر اکثر مفاد این توافق امنیتی اجماع شده است. دمشق توافق کرده که مناطق جنوب غرب سوریه خالی از سلاح شوند و تل آویو نیز نظامیان خود را از اکثر مناطق اشغال شده به جز بلندی‌های جبل حرمون یا همان جبل الشیخ خارج کند. این در حالی است که رژیم صهیونیستی تلاش دارد حریم هوایی سوریه را در برابر جنگنده‌های خود باز نگه دارد.

با توجه به مسائل فوق، سناریوهای متعددی را می‌توان در رابطه با مذاکرات جاری و همچنین آینده توافق امنیتی میان گروهک تروریستی تحریر الشام و رژیم صهیونیستی در نظر گرفت:

سناریوی خوش‌بینانه، اما دور از ذهن این است که توافق تا پایان ۲۰۲۵ امضا شود، رژیم صهیونیستی از جنوب سوریه عقب نشینی کند (امر محال) سوریه وارد توافقات ابراهیمی شود و دمشق تبدیل به یکی از کشورهای محل حضور آمریکا و تابع سیاست‌های واشنگتن و تل‌آویو شود.

سناریوی واقع‌بینانه نسبت به تحولات فعلی، شکل گیری یک توافق جزئی (فقط مرزی) است، اما حملات رژیم صهیونیستی به مناطق مختلف سوریه ادامه خواهد یافت. جولانی نیز برای بقا، به ترکیه و روسیه نزدیک‌تر خواهد شد، و تنش‌های فرقه‌ای در سوریه همچنان ادامه پیدا کرده و حتی افزایش پیدا خواهند کرد.

سناریوی بدبینانه که دور از ذهن نمی‌باشد، شکست مذاکرات به دلیل مختلف از جمله مسائل داخلی و یا زیاده‌خواهی‌های رژیم صهیونیستی است که در ادامه بدون آنکه رسما تجزیه سوریه اعلام شود، این کشور میان کردها، تحریرالشام و دروزی‌ها تقسیم شده و رژیم صهیونیستی نیز به اشغال جنوب سوریه همچنان ادامه خواهد داد.