سرویس جهان مشرق- اخیراً چند صد تن از دانشگاهیان، دانشمندان و بیوهکرها (هکرهای زیستی) در مؤسسه فناوری ماساچوست مشهور به ام‌آی‌تی، دور هم جمع شدند تا نشستی را برگزار کنند که نخستین گردهمایی جهانی بیوهکرها نام گرفته است. بیوهکرها زیست‌شناس‌هایی هستند که خارج از آزمایشگاه‌های مرسوم کار می‌کنند.

یکی از حاضران در نشست یادشده، جوزا زینر (Josiah Zayner)، دانشمند سابق ناساست که به یک بیوهکر تبدیل شده است. او می‌گوید: «برای این کار، به مدرک دانشگاهی (از مؤسسه فناوری ماساچوست) نیازی نداریم. این خود علم است که به هک زیستی اعتبار و مشروعیت می‌بخشد. اعتبار این علم به کارهای جالبی است که مردم در این حوزه انجام می‌دهند.» زینر در اوکلند، یکی از شهرهای بزرگ کالیفرنیا زندگی می‌کند. او در آنجا خانه‌ای را به یک آزمایشگاه علمی تبدیل کرده است و شرکتی را می‌چرخاند که کیت‌های مهندسی ژنتیک به مردم می‌فروشد. در آمریکا، ویرایش ژن به لحاظ فنی ممنوع نیست اما استفاده از بودجه فدرال برای این کار یا ممنوع است یا به دست آوردن آن فوق‌العاده دشوار است. زینر می‌گوید: «کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم این است که فناوری مهندسی ژنتیک را در دسترس مردم قرار دهیم. ما می‌خواهیم که مردم به همان آسانی که از یک برنامه نرم‌افزاری روی گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنند، از فناوری مهندسی ژنتیک هم بهره‌مند شوند.» قیمت کیت‌های تولیدی زینر، بسته به بافت سلولی و ارگانیسم‌های موجود در آزمایش، از حدود صد و پنجاه دلار شروع می‌شود. این کسب‌وکار و جنبش بیوهکری، موجودیت خود را تا حد زیادی مدیون ابزاری است که به اختصار CRISPR نامیده می‌شود و از آن برای ویرایش ژنوم استفاده می‌شود. زینر می‌گوید: « CRISPRفناوری بی‌نظیری است زیرا به شما اجازه می‌دهد تا به طور مستقیم هر توالی دلخواه را در ژنوم فرد و درون ژن‌های آنها هدف بگیرید و هر تغییری را که دوست داشته باشید در آن پدید آورید.»

ابزار یادشده، دو عنصر کلیدی دارد: یک پروتئین که مانند یک قیچی عمل می‌کند و چیزی که اساساً یک جی‌پی‌اس است و به قیچی می‌گوید که کجا را باید ببرد. این سامانه می‌تواند دقیقاً ژنی را که عامل بیماری خاصی است بریده و آن را جایگزین یا اصلاح کند. دکتر امانوئل چارپینتیر (Emmanuelle Charpintier) که در موسسه ماکس پلانک آلمان مشغول به کار است یکی از دو نفری است که قابلیت‌های برش ژن CRISPR را کشف کرده است. او و همکار پژوهشی‌اش، جنیفر دودنا (Jennifer Doudna)، سامانه دفاعی طبیعی را در یک باکتری دست‌کاری کردند. چارپینتیر می‌گوید: «به نوعی نوار فیلم شباهت دارد. با این فناوری، فرد مسئول می‌تواند سرنوشت و داستان زندگی یک سلول یا ارگانیسم را ویرایش کند.»

این ابزار درها رو به روی آزمایش‌هایی گشوده است که تا پیش از این اصلاً قابل تصور نبودند. بر خلاف رویکرد احتیاط‌آمیز دولت امریکا در تأمین بودجه برای اینگونه فعالیت‌های پژوهشی، چینی‌ها در این زمینه بسیار فعال هستند و پشتیبانی مالی اکثر پروژه‌های CRISPR را در دهها کشور به عهده گرفته‌اند. چین در حال حاضر پیشتاز کشورهایی است که نخستین بار دست به ویرایش ژن زده‌اند و از جمله می‌توان به پروژه جنین‌های انسانی ویرایش شده با CRISPR در سال 2015 اشاره کرد. (منبع: لینک)

دکتر لای لیانزو (Lai Liagnxue)، یکی از پژوهشگران پیشگام چینی در حوزه کار با CRISPR است. او می‌گوید: «تا به حال ابزار CRISPR را روی سگ، خوک، خرگوش و موش آزمایش کرده‌ام. جالب‌ترین نکته این است که کار بر روی حیوانات در عرصه زیست پزشکی بسیار آسان شده است. قبلاً چنین کاری به سال‌ها زمان و میلیون‌ها دلار سرمایه نیاز بود تا تنها بتوانیم ویرایش ژنتیکی روی یک جانور انجام دهیم. حالا این کار بسیار سریع و ارزان انجام می‌شود.» وی می‌افزاید: «از دیدگاه علمی، بسیار جالب است. هر دانشمندی این نوع فناوری را دوست دارد. آنها می‌توانند از این فناوری استفاده کنند تا هر آنچه را دوست دارند، بسازند.» او البته اذعان نمود که خیلی‌ها از عجیب و غریب بودن نتیجه نهایی، نگران هستند: « CRISPRبه انسان‌ها قدرت فراوانی می‌بخشد. این که ما بتوانیم نقش خدا را بازی کنیم، خیلی از مردم را نگران می‌کند.»

دکتر لیانزو با خنده خود نشان می‌دهد که این نگرانی در چین چندان جدی نیست: «به گمان من، پیشگیری از بیماری مزیت واقعاً مناسبی است. اگر بتوان با ویرایش ژنتیکی جلوی برخی از بیماری‌های ژنتیکی را گرفت، چرا این کار را نکنیم؟ استفاده از این ابزار به استفاده‌کننده آن بستگی دارد. درست مانند بمب اتم. اگر از انرژی هسته‌ای برای تولید برق استفاده شود، اشکالی ندارد اما اگر از آن برای ساخت بمب اتم استفاده کنیم، کار نادرستی است.» کشمکش‌ها بر سر این قضیه زیاد است. CRISPR قرار نیست نوعی فناوری باشد که با آن بتوان همچون اسباب‌بازی برخورد کرد.

جوزا زینر با استفاده از ابزار CRISPR خود را به طور ژنتیکی دست‌کاری کرده است. او از این سامانه برای ویرایش ژن عضلات خود استفاده کرد تا رشد آنها سریع‌تر شده و عضلاتی بزرگ‌تر و قوی‌تر داشته باشد. او این کار را انجام داد تا به همه اثبات کند که ویرایش ژن، کار بسیار آسانی است و حتی بیوهکرهایی که خارج از آزمایشگاه‌های کوچک نیز مشغول به کار هستند، می‌توانند ژن‌ها را دست‌کاری کنند. زینر که با افتخار از خود به عنوان نخستین کسی یاد می‌کند که با CRISPR مورد آزمایش قرار گرفته، قصد دارد این فناوری را به طور منبع باز در دسترس همه مردم قرار دهد. او می‌گوید که روزانه چندین ایمیل دریافت می‌کند که نویسندگان آنها خواهان شرکت در اینگونه آزمایش‌ها هستند و تا به حال، هیچ‌یک از متقاضیان نگفته است که این کار ممکن است خطرناک باشد.

وی می‌افزاید: «من فکر می‌کنم که ما در میانه یک انقلاب ژنتیکی به سر می‌بریم. به گمان من، دوره جدیدی از حیات بشری آغاز شده است. با گونه‌های کاملاً جدیدی از انسان روبرو خواهیم بود.»

منبع:

https://www.cbsnews.com/news/playing-god-crispr-dna-genetic-ethics/