به گزارش مشرق، «عیسی برقعی» به بررسی مسائل جاری کشمیر و نقش هند و جریان‎‌های مختلف در بروز بحران این منطقه پرداخته است.

با طولانی شدن بحران اخیر کشمیر و استمرار تلفات جانی، توجه به جریانهای دو طرف درگیر در منازعه کشمیر می تواند به روشن شدن فضای موجود در کشمیر کمک کند.

از این رو در این یادداشت تلاش می شود حتی المقدور جریانها طرفین درگیر معرفی شوند.

این جریانها در دو دسته کلی: حامیان دولت مرکزی هندوستان و مخالفان دولت مرکزی هندوستان در جغرافیای کشمیر تقسیم بندی شده‌اند.

طبیعی است که می‌توان از جنبه‌های مختلف دیگری نیز به جریانهای فعال و اثر گذار در کشمیر پرداخت که در حوصله این یادداشت نمی‌گنجد:

خط قرمز نقشه کل سرزمین جامو و کشمیر است.
بخش زرد رنگ ایالت جامو و کشمیر تحت سطله هندوستان است.

الف) جریانات حامی دولت هندوستان

1- دولت ایالت جامو و کشمیر: کشور پهناور هندوستان ساختار مدیریت فدرال و ایالتی دارد و شامل 29 ایالت مختلف است. هر ایالت دارای یک دولت و نیز مجلس ایالتی است که از اعضای آن از طریق انتخابات تعیین می شوند.

بخشی از سرزمین جامو و کشمیر که تحت کنترل هندوستان است؛ ایالتی را شکل می‌دهد که تحت عنوان ایالت جامو و کشمیر در هندوستان شناخته می‌شود.

نام این ایالت در هندوستان بصورت مخفف J&K  است و تحت کنترل دولت ایالتی قرار دارد همچنین نمایندگی رسمی دولت مرکزی را در این ایالت بر عهده دارد.

این ایالت شامل سه بخش کلی: کشمیر، جامو و لداخ است.

جدول زیر پراکندگی جمعیت، وسعت و نیز دموگرافی مذهبی را به تفکیک این سه بخش در ایالت جامو و کشمیر را نشان می‌دهد:

بخش درصد مساحت از کل ایالت درصد جمعیت از کل ایالت جمعیت درصد مسلمان در هر بخش

آخرین انتخابات ایالت جامو و کشمیر در سال 2014 برگزار شد که طی آن 87 عضو مجلس قانونگذاری ایالت انتخاب شدند. این انتخابات مانند دیگر انتخاباتهای برگزار شده در ایالت از سوی گروه‌های کشمیری معارض بایکوت شد.

واقعیت‌های میدانی نیز حاکی از آن است که ضریب مشارکت مردمی در انتخابات‌های ایالت جامو و کشمیر بسیار پایین است. با تمام این اوصاف در حال حاضر رئیس ایالت جامو و کشمیر تحت سلطه هندوستان آقای «نارندر نات وهرام و سروزیر ایالت نیز خانم «محبوبه مفتی» است.

2- پلیس جامو و کشمیر: در عرصه درگیری های میدانی JKP یا پلیس ایالت جامو و کشمیر (Jammu& Kashmir Police) در تقابل مستقیم با تظاهرات های مردمی قرار دارد.

نیروهای پلیس جامو و کشمیر

پلیس جامو و کشمیر از نظر ساختاری تحت فرماندهی دپارتمان امور داخلی دولت ایالتی جامو و کشمیر فعالیت می‌کند. اعضای کادر پلیس را عمدتا نیروهای محلی تشکیل می‌دهند و در شرایط عادی وظیفه تامین امنیت ایالت را بر عهده دارند.

3- نیروهای پلیس ذخیره مرکزی: CRPF یا نیروهای پلیس ذخیره مرکزی (Central Reserve Police Force) تحت نظارت حکومت مرکزی دهلی است و در شرایط اضطراری به ایالت های بحرانی اعزام می‌شوند.

نیروهای CRPF

این نیرو از نظر ساختاری تحت کنترل وزارت کشور هندوستان است. ظاهر و نحوه عملکرد این نیروها بیشتر شبیه ارتش است و سابقه تشکیل آن نیز به دوران حکومت انگلیس بر شبه قاره بر می‌گردد که در آن زمان با عنوان نیروهای پلیس سلطنتی شناخته می‌شدند.

از سال 1989 با اوج‌گیری بحران کشمیر این نیروها به ایالت جامو و کشمیر تحت سلطه هندوستان ارسال شدند و عمدتا به سرکوب گروه‌های مسلح فعال و نیز در شرایط اعتراضات مردمی به مقابله با تظاهرات کنندگان پرداختند.

4- ارتش هندوستان: ارتش هندوستان از سال 1947 و در پی حمله نیروهای قبایلی واقع در شمال پاکستان وارد فرودگاه شهر سرینگر در کشمیر شدند و از آن زمان تا کنون با هدف کنترل منطقه استراتژیک ایالت جامو و کشمیر در برابر دو همسایه پاکستان و چین در این منطقه مستقرند.

از آن زمان تا کنون ارتش هندوستان در منطقه کشمیر درگیر سه جنگ علیه پاکستان و نیز یک جنگ علیه چین شده است.

در پی قیام مسلحانه مردم کشمیر در سال 1989 یگان‌های مختلفی از نیروی زمینی و هوایی ارتش هندوستان با حضوری به استعداد بیش از 500 هزار سرباز مسلح در ایالتی که در آن زمان جمعیتی کمتر از ده میلیون نفر داشت، عملا این ایالت را تبدیل به نظامی‌ترین منطقه مسکونی دنیا تبدیل کرد.

5- نیروهای امنیتی: سیستم امنیتی داخلی هندوستان تحت عنوانIBیا دفتر اطلاعات (Intelligence Bureau)شناخته می شوند و در مقابل سیستم امنیتی بین المللی هندوستان که تحت عنوان RAW یا شاخه بررسی و تحلیل (Research & Analysis Wing) است که هر دو سیستم امنیتی مذکور در کشمیر بشدت فعال هستند.

علاوه بر این جریانها، شبه نظامیان متعددی در خلال سالهای بعد از 1989 تحت نظارت مستقیم این سیستم‌های امنیتی در کشمیر براه افتاده‌اند که عمده تلاش آنها، مقابله با گروه‌های مسلح فعال در کشمیر بوده است.

بخشی از بدنه این گروه‌های شبه نظامی فعال تحت نظارت نیروهای امنیتی را اعضای سابق گروه‌های مسلح کشمیری شکل می‌دادند که عمدتا در خلال بازجویی‌های سخت و شکننده، حاضر به همکاری با سیستم‌های امنیتی هندوستان می‌شدند.

ب) جریانات مخالف دولت هندوستان

1- کنفرانس حریت تمام احزاب: کنفرانس حریت در واقع جبهه ای متحد از جریانات کشمیری معارض سلطه هندوستان است که با نگاه های مختلف اولین بار در سال1993 با این عنوان جمع شده و برای احقاق حق رهایی کشمیر از سلطه هندوستان مشغول به فعالیت های سیاسی شد.

این جبهه در حال حاضر شامل قریب به 30 جریان مذهبی اجتماعی و سیاسی کشمیری است.

اعضای شورای اجرایی کنفرانس حریت شامل در ادامه آمده است:

-- جماعت اسلامی شاخه جامو و کشمیر به رهبری سید علی شاه گیلانی: موثرترین چهره معارض حکومت هندوستان که در حال حاضر در سن 86 سالگی بسر می برد و بارها دستگیر شده است.

سید علی شاه گیلانی

وی همچنین جریانی تحت عنوان «تحریک حریت» را رهبری می کند. او از نظر گرایشات فکری وابسته به تفکر ابوالاعلا مودودی بوده و مسوولیت شاخه جماعت اسلامی در جامو و کشمیر را بر عهده داشته است.

-- کمیته «اقدام مردمی» به رهبری میر واعظ محمد عمر فاروق: میرواعظ در واقع لقبی است که به رهبر مذهبی مسلمانان اهل تسنن در ایالت جامو و کشمیر اطلاق می‌شود و سمت امامت جمعه و جماعت مسجد جامع شهر سرینگر را بر عهده دارد.

میر واعظ محمد عمر فاروق

در حال حاضر میرواعظ عمر فاروق چهره 44 ساله‌ای است که پس از مرگ پدرش میرواعظ مولوی فاروق در سن 23 سالگی جانشین پدر شد. او نیز از جمله چهره‌های پرطرفدار و پر نفوذ در میان مردم مسلمان کشمیر به شمار می‌آید.

-- «اتحاد المسلمین» به رهبری مولوی محمد عباس انصاری که از جمله چهره‌های اثرگذار میان شیعیان جامو و کشمیر است. او طلبه حوزه علمیه نجف اشرف بوده است.

مولوی محمد عباس انصاری حزب اتحاد المسلمین را در سال 1962 با عنوان و هدف وحدت بین مسلمین ایجاد کرد و از سال 1992 به عضویت کنفرانس حریت در آمد.

مولوی محمد عباس انصاری

جامعه شیعیان کشمیر از دیرباز میان چند خانواده عالم پرور کشمیری تقسیم شده بودند که در زبان محلی از آنان تحت عنوان «فرقه» یاد می‌شود. در جریان درگیریهای اخیر فرزند وی مولوی مسرور عباس انصاری که از تحصیل کردگان حوزه علمیه قم است تاکنون نقشی بسیار فعال را ایفاه کرده است.

-- «جبهه آزادی بخش جامو و کشمیر» به رهبری یاسین ملک: او عضو و رهبر جبهه آزادی بخشی جامو و کشمیر یا JKLF که مخفف ( Jammu and Kashmir Liberation Front ) است در سال 1977 برای نخستین بار در شهر بیرمنگام انگلستان توسط برخی مهاجرین کشمیری تاسیس شد و بعدها نخستین حضور خود را در ایالت جامو و کشمیر تحت سلطه هند در سال 1987 رقم زد.

یاسین ملک

-- در سال 1994 زمانی که یاسین ملک رهبری این جبهه را بر عهده داشت و عملا در جریان درگیری نظامی علیه حکومت هند حضور یافت، تصمیم گرفت سلاح را بر زمین گذارد و مبارزات نظامی را به فاز مبارزات سیاسی منتقل کند. از آن زمان تا کنون او بعنوان یکی از فعال‌ترین رهبران معارض حکومت هند به شمار می‌آید.

-- «کنفرانس مردم» که رهبرش عبدالغنی لون در سال 2002 در پی سوقصدی جان باخت. او چهره‌ای مرموز بود که برخی از ارتباطات میان او و سفارت آمریکا در دهلی نو خبر داده بودند.

-- «لیگ مردم» به رهبری شیخ یعقوب

-- «کنفرانس مسلمانان» به رهبری  عبدالغنی بات

2- تظاهرات کنندگانی مردمی: عمدتا جوانانی هستند که بطور ویژه از سال 2008 اقدام به مقابله میدانی با نیروهای پلیس و نیز ارتش می کنند.

در سال 2008 و پس از دورانی از آرامش و استقرار نسبی در کشمیر، گروه‌های معارض در اعتراض به اختصاص قطعه زمینی برای ساختن استراحتگاهی برای هندوها قیامی را رقم زدند که طی آن صدها هزار تن به خیابان ها ریختند.

این قیام در تاریخ کشمیر از نظر تعداد حضور مردمی بی نظیر قلمداد می‌شود. در این دوران عملا مبارزات مردمی وارد فاز اجتماعی شد و حضور نسل جوان کشمیر در خیابانها و اعتراض توسط سنگ پرانی، بستن معابر، تظاهرات و سر دادن شعارهای آزادی خواهانه نمایان شد.

عمده این تظاهر کنندگان به دعوت کنفرانس حریت اقدام به حضور در خیابان ها و میادین می‌کنند. تعداد بسیاری از کشته شدگان و مجروحان وقایع اخیر در کشمیر را همین جوانان تشکیل می‌دهند.

3- سیستم اطلاعات ارتش پاکستان: سازمان اطلاعاتی پاکستان که تحت عنوان مخفف (ISI) یا Inter-Services Intelligence شناخته می‌شود در کشمیر تحت سیطره هندوستان از طرق مختلفی فعال است. وجود هواداران و طرفداران پاکستان در میان کشمیری ها این امکان را به سازمان اطلاعات پاکستان داده است تا بتواند نفوذ خود را در کشمیر گسترش دهد.

گروه های مسلح فعال و نیز برخی چهره‌های سیاسی معارضه کشمیر در ارتباط مستقیم با اطلاعات پاکستان قرار دارند. تقابل هویتی شکل گرفته میان هند و پاکستان در پی تقسیم شبه قاره و جنگهای چهارگانه‌ای که بین دو کشور رخ داد عملا هر دو کشور هند و پاکستان را به عرصه درگیری های امنیتی کشانده است.

در شرایطی که پاکستان و سیستم امنیتی آن بدنبال بهره برداری بهینه از اوضاع ایالت جامو و کشمیر به نفع خود است، هندوستان نیز با سرمایه گذاری امنیتی در افغانستان و نیز جدایی طلبان بلوچستان پاکستان، به رقیب دیرین خود فشار وارد می‌کند.

4- گروه‌های مسلح فعال در کشمیر

گروه های مسلح متعددی در کشمیر فعال هستند که عمده آنان پس از رخ دادهای 1989 بوجود آمدند که پرداختن به آنها نیازمند مجالی دیگر است.