به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، طی دو روز گذشته یکی از مهمترین خبرهایی که روی خروجی خبرگذاری های دنیا قرار گرفت، دومین پرتاب موفقیت آمیز ماهواره توسط ایران بود. ماهواره‏ها، به عنوان «چشم سوم بشر» در فضا، مجموعه وسيعي از امكانات را در اختيار مي‏گذارند و با توجه به همين موضوع، كشورهايي كه ماهواره‏اي را متعلق به خود ندارند، كشورهاي «كور» لقب مي‏دهند.

تصاوير ارسالي ماهواره‏ها، جهت پيش‏بيني بلاياي طبيعي و مديريت پيامدهاي آن جهت كاهش خسارات، اكتشافات معدني، بررسي تغييرات آب و هوايي و اقليمي، پايش جنگلها، مراتع، اقيانوسها و كاربردهاي متنوع ديگر به كار مي‏روند.

استفاده از ماهواره در ارتباطات، انتقال داده و تصوير مدتهاست كيفيت زندگي بشر را ارتقا داده و پخش زنده تلويزيوني و ارتباطات تلفني از اقصي نقاط جهان مديون توسعه فناوري فضايي است.
ماهواره‏هاي جديد همراه با فناوري ساخت و پرتاب ماهواره، به ايران امكان آن را مي‏دهد تا دانش فضايي را براي‏ پوشش و نظارت بر سرزمين خود در ابعاد مختلف چون ارتباطات، زمين‏شناسي، نظارت بر تحولات آب و هوايي، نگهباني از جنگل‏ها و پايش ميزان گرماي زمين در اختيار بگيرد.

موقعيت جغرافيايي ايران و قرارگرفتن آن در يك گستره جغرافيايي با گوناگوني‏هاي بسيار، ما را نيازمند آن ساخته است تا براي پوشش كشور از ماهواره كمك بگيريم. در واقع دانشمندان كشورمان مي‏خواهند با دسترسي به فناوري ساخت، پرتاب و ردگيري ماهواره، پديده‏هاي مذكور را تحت كنترل و نظارت داشته و قابل بهره برداري سازند.

در راستای برنامه های فضایی جمهوری اسلامی ایران که قدمتی 10 ساله یافته، تلاش¬های فراوانی برای کسب علم و سپس فناوری طراحی، ساخت، آزمایش، پرتاب و کاربری ماهواره ها که حلقه های زنجیره فناوی فضایی هستند  صورت گرفته است. امروز تمامی فناوری¬های ذکر شده بومی و همگی این حلقه ها تکمیل شده است.

در اولین گام، ماهواره ملی امید در بهمن ماه 1387 با موفقیت در مدار لئو قرار گرفت. این ماهواره آزمایشی- تحقیقاتی 27 کیلوگرمی برای عمر کاری 50 روز ساخته شده بود که در نهایت پس از 80 روز به کار خود پایان داد و ایران را به عنوان نهمین کشور سازنده و پرتاب کننده ماهواره ثبت کرد.

جزئیات پروژه رصد

با بررسی بازخوردها و اطلاعات کسب شده از ماهواره ملی امید، برنامه فضایی ایران هم وارد مراحل جدی تری شد که ساخت ماهواره های متنوع و گوناگون توسط صنایع دولتی و تیم های دانشگاهی از آن جمله است. حاصل این فعالیت ها، ماهواره های طلوع، فجر، نوید، آتست و البته ماهواره رصد است که این ماهواره روز گذشته در مدار قرار گرفت.

به گزارش مشرق، ماهواره رصد به عنوان اولين ماهواره (نانو ماهواره) دانشجويي تصويربرداري كشور با قابليت تصويربرداري با تفكيك‌پذيري بهتر از 200 متر است، كه توسط اساتيد و دانشجويان كشور در دانشگاه صنعتی مالک اشتر طراحي و ساخته شده و تمامی آزمایشهای لازم را پشت سر گذاشته است. تمامی زير سامانه‌هاي آن از جمله سامانه رایانه روي برد(on-board)، سامانه تعيين وضعيت ماهواره، سامانه توان الكتريكي، سامانه هاي مخابراتي هدايت و كنترل و نرم¬افزارهاي مديريت ماهواره‌ در داخل كشور طراحي و ساخته شد و تمام آزمون‌هاي زير سامانه‌ها و كل ماهواره در آزمايشگاه‌هاي فضايي كشور به انجام رسیده است.

از ويژگي‌هاي اين ماهواره يكسان بودن مديريت، طراحي و ساخت آن با رده ماهواره‌هاي سنجش از دور بزرگ است. در واقع رصد یا به قولی رصد1 خط شکن برنامه دراز مدت و جدی ایران در زمینه سنجش از دور است که در ادامه با ماهواره های سنگین تر و با طول عمر بیشتر که ارائه دهنده تصاویری با دقت و تفکیک بالا خواهند بود، پیگیری می شود.

از دستاوردهاي مهم پروژه ماهواره رصد مي‌توان به ايجاد قابليت اجرای پروژه‌هاي بين رشته‌اي در دانشگاه های كشور و توسعه دانش و فناوري پيچيده مهندسي سامانه طراحي ساخت و تست ماهواره اشاره كرد.

تصاویر این ماهواره نیز دارای کاربردهای هواشناسی، تشخیص مرزهای دریایی و ترسیم مسیر حرکت رودخانه ها است که از این تصاویر در طرح های ملی استفاده خواهد شد.

فرستنده و گيرنده‌هاي طراحی شده برای رصد، داراي رنجينگ فرستنده و كنترل دما بوده و قابليت كنترل خود در موقعيت به صورت اكتيو(فعال) و پسيو(غیر فعال) را دارند.  در واقع ماهواره رصد مي‌تواند هم با گراديان‌بوم جاذبه به شكل پسيو و بدون حرکت عملگرهای مکانیکی خود را كنترل كند و هم به طور فعال یعنی  با بکارگیری چرخشگر مغناطيسي مي‌تواند موقعيت خود را اصلاح و تثبيت نماید. کنترل پسیو سبب اطمینان خاطر از حفظ وضعیت مناسب ماهواره به طور دائم شده و در واقع این سامانه به محض ایجاد تغییر برخلاف محاسبات انجام شده در طراحی، اقدام به اصلاح موقعیت کرده و در صورت افزایش تغییر موقعیت از حد توان اصلاحی آن، سامانه اکتیو(فعال) وارد عمل شده و سعی در اصلاح موقعیت می کند. البته سامانه فعال، برای ایجاد تغییرات طبق نظر مرکز فرماندهی و کنترل زمینی نیز قابل بکارگیری است.

ماهواره رصد با استفاده از پنل های خورشیدی از این انرژی جهت تأمین توان الکتریکی مورد نیاز برای اجرای وظایفش بهره می گیرد که برقراري ارتباط با ايستگاه‌هاي زميني، تصويربرداري از زمين و ارسال تصاوير به همراه اطلاعات تله‌متري (دورسنجی) به ايستگاه‌هاي زميني از جمله مهم‌ترين مأموريت‌هاي اين ماهواره است.

 

 

در این پروژه توپولوژي و ساخت ايستگاه‌هاي زميني به گونه‌اي است كه بيشترين دسترسي به ماهواره برای دريافت اطلاعات و ارسالفرامين كنترل فراهم شود و زيرسامانه‌هاي اصلي يك ماهواره بزرگ در ماهواره رصد وجود دارد كه از جمله مي‌توان به سامانه‌هاي مديريت توان الکتریکی، پانل‌ها یا همان صفحات خورشيدي، سامانه های كنترل وضعيت از نوع فعال و ترکیبی غیرفعال، محموله تاكتيكي، GPS، مديريت داده و فرامين روي بورد، گيرنده و فرستنده روي بورد، فرستنده رنجينگ و كنترل دما را دارد و بخصوص باید به قابلیت تصويربرداري و ارسال تصاوير به پايگاه¬هاي گيرنده اين تصاوير در ايستگاه هاي زميني اشاره كرد.

به گزارش مشرق، ماهواره رصد 15.3 كيلوگرم وزن داشته كه براي تزريق در مداري با ارتفاع 260 كيلومتر طراحي شده و مي‌تواند در هر شبانه روز 15 بار به دور زمين بچرخد و هر بار گردش آن حدود 90 دقیق به طول می انجامد بنابراین تا لحظه انتشار این گزارش، 21 بار به دور کره خاکی چرخیده است. 

از این نظر رصد با ماهواره ملی امید مشابهت دارد اما نکته جالب توجه این است که ماهواره رصد در اولين لحظه ورود ماهواره به مدار زمين موفق به برقراري ارتباط با ایستگاه های مربوطه شده که پیشرفت ارزشمندی محسوب می شود. در واقع، زماني كه ماهواره وارد مدار مورد نظر شد سيگنال هاي ارسالي توسط آن در اولین گذر توسط پنج پايگاه زميني دريافت شد.

چهار ايستگاه رهگيري، تله‌متري و فرمان، ايستگاه مركزي و ايستگاه متحرك، عمليات رهگيري، هدايت و كنترل و دريافت اطلاعات از ماهواره‌بر سفير رصد را برعهده داشتند كه آنها نيز با موفقيت عمليات خود را انجام دادند.
عمر اين ماهواره تقریباً مشابه ماهواره اميد است و حدوداً برابر يك ماه و نيم در نظر گرفته شده اما به احتمال بالا همچون ماهواره امید تا چند ماه قابلیت برقراری ارتباط با زمین را خواهد داشت.

بهينه‏ سازي ماهواره‎بر سفير 1 - آ

آخرین مرحله برای بکارگیری یک ماهواره، پرتاب دقیق و بی نقص آن به مدار است. کشورهای متعددی اقدام به طراحی و ساخت ماهواره می کنند، اما تعداد کمی از آنها یعنی فقط 9 کشور کار پرتاب ماهواره را نیز با توان خود به انجام می رسانند. جمهوری اسلامی ایران در جهت حفظ استقلال کاری خود، در این حلقه نیز به خود کفایی رسیده و خانواده ماهواره برهای سفیر، مسافران ایرانی صنعت جوان فضایی مان را به مقصد می رسانند. این حامل های ماهواره امروزه از تنوع خوبی برخوردار شده که با مهندسی و مدیریت هوشمندانه، از بهینه سازی و ارتقاء ماهواره بر سفیر1 و سپس سفیر امید حاصل شده اند.

به گزارش مشرق، براي پرتاب ماهواره رصد موتور ترمزي مرحله دوم ماهواره بر و سامانه جدايش ماهواره که یکی از مهمترین نقش ها را در تزریق ایمن ماهواره به مدار دارد بهينه‏سازي شد، حسگرها و سامانه تله‎متري، تجهيزات زميني و هدايت و كنترل و پايگاه پرتاب نیز مورد بازنگری قرار گرفت. با افزايش ارتفاع حضيض مداري از 250 كيلومتر به 275 كيلومتر نسبت به نمونه قبلی سفیر، اين دومين ماهواره‌بر ساخت جمهوري اسلامي ايران است كه مي‌تواند ریزماهواره 16 كيلوگرمي را تا ارتفاع 260 كيلومتر از سطح زمين قرار دهد. طول اين ماهواره‌بر 22 و قطر آن 1.25 متر و جرم آن نیز 26 تن است.

سفیر رصد نیز مانند سفیر امید، حاملی دو مرحله است که این خود از ویژگی¬های برتر برنامه فضایی ایران است که بعد از پرتاب امید مورد توجه و تحسین بسیار زیاد کارشناسان خارجی واقع شد. عمليات موتور اول و جدايش آن، عمليات موتور دوم، خارج شدن ماهواره‌بر از ارتفاعات پایینی و جو غليظ، رسيدن به سرعت مورد نظر و جدايش ماهواره از ماهواره‌بر مراحلي بودند كه در اين پرتاب با موفقيت کامل به انجام رسید.

بدین ترتیب، قرارگیری موفقیت آمیز ماهواره رصد توسط ماهواره بر بومی سفیر رصد، ایران را در بین کشورهای دارنده کامل فناوری فضایی تثبیت کرده و تجربه حاصل از این عملیات که با رمز مقدس یا علی بن ابی طالب (علیه السلام) و در شب سالروز میلاد امیرالمومنین به انجام رسید، راه را برای ادامه برنامه فضایی ایران هموارتر کرده است.

و حالا به امید پرتاب موفق ماهواره سنجش از دور «فجر» در آینده نزدیک.