به گزارش مشرق، پس از برگزاری دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، برخی از كاندیداهایی كه خود را بازنده انتخابات می‌دیدند با طرح نظریه تقلب، صحت انتخابات را زیر سوال برده و مدعی شدند كه آرای مردم آن چیزی نبود كه از صندوق‌ها بیرون آمد. این ادعا در حالی مطرح می‌شد كه نظرسنجی‌های داخلی حكایت از اختلاف بالای آرای انتخاباتی محمود احمدی‌نژاد و میرحسین موسوی پس از مناظره 13 خردادماه داشت.

علاوه بر موسسات داخلی٬ این انتخابات در حوزه‌ی نظرسنجی تفاوت‌هایی با دوره‌های قبل داشت و این تفاوت از این باب بود كه خارجی‌ها برای اولین‌بار چندین نظرسنجی درباره‌ی انتخابات در ایران انجام دادند و نتایج آن را نیز منتشر كردند.

البته در دوره‌های قبل نیز بنابر حساسیت ایران در منطقه‌ی خاورمیانه و جهان نظرسنجی‌هایی انجام می‌گرفت و نتایج آنها منتشر می‌شد اما در سال 1388 تعداد نظرسنجی‌های مرتبط با موضوع انتخابات كه نتایج آن منتشر شد، نیز بی‌سابقه بود. نتایج نظرسنجی‌های مؤسسات معتبر داخلی و خارجی نشان داده‌است كه نه تنها در ایران نظرسنجی قابل انجام می‌باشد، بلكه اگر كار توسط متخصصین صورت گیرد و سوگیری‌های طراحی پرسشنامه، نمونه‌گیری، نمونه‌یابی و تحلیل داده‌ها از آن حذف گردد، نظرسنجی علمی فارغ از خط و ربط سیاسی مجری آن‌ قابلیت پیش‌بینی وقایع را دارد.

پس از اعلام نتیجه انتخابات، عاملی با نام « تقلب در انتخابات» خاستگاه نحوه‌ی جدید اعتراض به نتایج انتخابات با تظاهرات خیابانی بود. این موضوع در فضای ملتهب چند روز پس از برگزاری انتخابات كه همچنان فضای گرایش به شایعات و هیجانات ناشی از تبلیغات انتخاباتی بود، مطرح شد و در این فضا استدلال‌های منطقی و پاسخ‌های مستدل عموماً به حاشیه رانده می‌شوند و افكار عمومی ‌رأی‌دهندگان حول مواضع نامزد مورد علاقه‌شان شكل می‌گیرد. پس از انتخابات دهمین دوره‌ی ریاست‌جمهوری نامزدهایی كه نتوانسته‌ بودند اكثریت آرا را كسب كنند، در قبال نتایج رسمی ‌انتخابات موضع عدم پذیرش نتایج را اتخاذ نمودند و طرفدارانشان را برای پیگیری مطالبات از مسیری جدید كه همان تظاهرات خیابانی بود، فراخواندند.

از آنجا كه تمام وقایع پیش‌آمده‌ی پس از اعلام نتایج انتخابات حول مسئله‌ی تقلب در انتخابات دور می‌زد و این موضوع با روش‌های مختلف به برخی رأی‌دهندگان باورانده شده‌بود، هدف اصلی و اولیه ما در اینجا این است كه در وهله‌ی اول ببینیم آیا اطلاعات موجود مؤید فرضیه‌های مطروحه پیرامون تقلب در انتخابات می‌باشد یا خیر؟ و اگر مؤید می‌باشد تبعات قانونی آن شامل نامشروع بودن دولت و عدم اعتماد به برگزاركنندگان قانونی انتخابات نیز از جانب مردم پذیرفته شده‌است یا خیر.

اگر بحث تقلب در انتخابات را وارد بدانیم قطعاً نتیجه‌ منطقی این گزاره این است كه جابه‌جایی در آرا صورت گرفته‌است و فردی كه به‌عنوان پیروز انتخابات اعلام شده‌است در واقع حایز اكثریت آرا نبوده‌است. یكی دیگر از نتایج منطقی كه از گزاره‌ی تقلب در انتخابات قابل استخراج است، این نكته است كه اعتمادی به نهادهای برگزاركننده‌ی انتخابات نمی‌باشد و آنها برای برگزاری انتخاباتی آزاد و عادلانه صلاحیت ندارند و انتخابات آزاد و عادلانه نبوده‌است. از آنجا كه انتخابات مورد بررسی انتخابات ریاست‌جمهوری بوده‌است و وظیفه‌ی رئیس‌جمهور تشكیل دولت و اداره‌ی امور اجرایی كشور است، وقتی تقلب در نتایج انتخابات تأثیر گذاشته‌باشد دولتی كه برخاسته از این سازوكار باشد به لحاظ قانونی، غیرقانونی و در ادبیات جمهوری اسلامی‌نامشروع می‌باشد.

از سوی دیگر از آنجا كه نظام‌های مردم‌سالار، متكی بر رأی مردم می‌باشند و نظر اكثریت مردم تعیین‌كننده خروجی‌های انتخابات می‌باشد، لذا بهترین ابزار برای رد یا قبول فرضیه تقلب در انتخابات، مراجعه به افكار عمومی‌است. لذا در اینجا قصد داریم از دریچه‌ی افكار عمومی ‌و بر پایه‌ی نتایج نظرسنجی‌های موجود، این فرضیه را با پاسخ‌های علمی‌ و مستدل رد یا اثبات كنیم.

*** نظرسنجی‌های خارجی

سه نظرسنجی مهم در ایام انتخابات دهم ریاست‌جمهوری توسط مؤسسات خارجی در ایران و درباره‌ی موضوع انتخابات صورت گرفته‌است. این نظرسنجی‌ها توسط سه مؤسسه‌ی فردای بدون ترور آمریكا^[1]، پیپا آمریكا^[2] و گلوب اسكن كانادا^[3] صورت گرفته‌است. مؤسسه‌ی پیپا آمریكا در سال 1992 تاسیس شده‌است و برنامه‌ای است كه طی آن نگرش‌های سیاست بین‌الملل در كشورهای سراسر دنیا بررسی می‌گردد. مؤسسه‌ی گلوب اسكن یكی از نهادهای تحقیقاتی بین‌المللی می‌باشد كه دفتر مركزی آن در شهر تورنتوی كانادا می‌باشد و در سال 1987 تأسیس شده‌است. مؤسسه‌ی ترور فری تومارو نیز یك مؤسسه غیرانتفاعی می‌باشد كه به بررسی نگرش‌های مردم سراسر دنیا می‌پردازد.

* نظرسنجی برای مشاركت در انتخابات

در هر سه نظرسنجی درباره‌ی موضوع مشاركت در انتخابات سؤال مطرح شده‌بود كه نظرسنجی پیش از انتخابات موضوع مشاركت احتمالی را مورد سؤال قرار داده‌بود و دو نظرسنجی پس از انتخابات موضوع میزان مشاركت را.

در نظرسنجی مؤسسه‌ی فردای بدون ترور^[4] از مردم خواسته شده‌بود كه اعلام كنند آیا در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو شركت خواهند كرد. در پاسخ به این سؤال 89 درصد بیان داشته‌اند كه در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو شركت خواهند نمود و تنها 7 درصد اعلام داشته‌اند در این انتخابات شركت نخواهند كرد. چهار درصد نیز به این سؤال پاسخی نداده‌اند و یا گفته‌اند نمی‌دانم.

در نظرسنجی گلوب اسكن^[5] كه یك هفته پس از انتخابات انجام شده‌است وقتی از مردم پرسیده شده‌است كه آیا در انتخابات ریاست‌جمهوری رأی دادید یا خیر؟ 86 درصد اعلام كرده‌اند كه در انتخابات شركت كرده‌اند و 11 درصد گفته‌اند كه در انتخابات شركت نكرده‌اند. 3 درصد نیز به این سؤال پاسخی نداده‌اند.

اما در نظرسنجی پیپا^[6] كه دو و نیم ماه پس از انتخابات برگزار گردیده‌بود 87 درصد اعلام نموده‌اند كه در انتخابات ریاست‌جمهوری شركت نمودند و 12 درصد گفته‌اند شركت نكرده‌اند. یك درصد نیز از پاسخ به این سؤال امتناع ورزیده‌اند.

نگاهی به نتایج فوق نشان می‌دهد كه درباره‌ی مشاركت چه پیش از انتخابات و چه پس از آن، تغییر چشمگیری ایجاد نشده‌است و كلیه‌ی نتایج در ضریب خطای تحقیق خود با واقعیت اعلام شده از جانب وزارت كشور كه رقم 85 درصد مشاركت را بیان می‌داشت همخوانی كامل دارد. بنابراین در حوزه‌ی میزان مشاركت، جهش یا افت محسوسی كه به لحاظ آماری معنادار باشد، مشاهده نمی‌گردد و همخوانی نتایج نظرسنجی‌ها با واقعیت جامعه مؤید این نكته است كه در اعلام میزان مشاركت، عدم صحتی در كار نبوده‌است.

* نظرسنجی برای كاندیدا انتخابات ریاست جمهوری دهم

درباره‌ی اینكه مردم به چه كسی در انتخابات رأی خواهند داد یا رأی داده‌اند در هر سه نظرسنجی مذكور به صراحت سؤالاتی از مردم كشورمان پرسیده شده است.

در نظرسنجی فردای بدون ترور وقتی از مصاحبه‌شوندگان خواسته شده است كه بگویند: «اگر انتخابات ریاست‌جمهوری همین امروز برگزار گردد، شما به چه كسی رأی خواهید داد؟» 34 درصد گفته‌اند به محمود احمدی‌نژاد، 14 درصد به میرحسین موسوی، 2 درصد به مهدی كروبی و یك درصد به محسن رضایی رأی خواهند داد. 15 درصد از پاسخ دادن به این سؤال امتناع نموده اند و 27 درصد نیز گفته‌اند: «نمی‌دانم».[7]

 با تكیه بر نتایج این نظرسنجی، روزنامه‌ی واشنگتن پست با انتشار مقاله‌ای اعلام كردند كه محمود احمدی‌نژاد در رقابت با موسوی به نسبت دو به یك برنده‌ی انتخابات پیش رو در ایران خواهد بود. دكتر حداد عادل در برنامه‌ی گفتگوی ویژه‌ی خبری شبكه‌ی دو سیما در روز چهارشنبه 27 خرداد 1388 به نتایج این نظرسنجی اشاره نمود و توجه مردم را به این موضوع جلب نمود.

در نظرسنجی گلوب اسكن در پاسخ به این سؤال كه در انتخابات ریاست‌جمهوری به چه كسی رأی دادید، 56 درصد اعلام كرده‌اند كه به احمدی‌نژاد، 32 درصد به موسوی، 2 درصد رضایی و صفر درصد به كروبی رأی داده‌اند. 10 درصد نیز از پاسخ به این سؤال امتناع نموده‌اند.

همچنین در نظرسنجی پیپا نیز 55 درصد اعلام كرده­اند به احمدی‌نژاد و 14 درصد گفته­اند به موسوی رأی داده­اند. 3 درصد اظهار داشته­اند به رضایی و 1 درصد ابراز كرده­اند كه به كروبی رأی داده­اند. 24 درصد پاسخ‌دهندگان به این سؤال به دلایلی مختلف به این سؤال پاسخ نداده­اند و 3 درصد نیز در پاسخ به این سؤال گفته­اند: « نمی­دانم».

در مقایسه‌ی این نتایج با نتایج واقعی انتخابات می‌بینیم كه در نظرسنجی گلوب اسكن كه بلافاصله بعد از انتخابات برگزار شده است، همخوانی بالایی با نتایج اعلام‌شده‌ی انتخابات وجود دارد. اما ممكن است در اینجا سؤالاتی به ذهن افراد برسد از این جمله كه

1) چرا در نظرسنجی گلوب اسكن آرای موسوی به نتایج اعلام شده نزدیك است، اما آرای احمدی‌نژاد 56 درصد است و با نتایج اعلامی‌9 درصد اختلاف دارد؟

پاسخ این سؤال را می‌توان به این صورت داد كه نظرسنجی در جهان عاملی به نام عامل كارنوال^[8] وجود دارد. عامل كارنوال می‌گوید معمولاً افرادی كه نسبت به موضوعی ممتنع و یا بی‌نظر بوده و یا مذبذب می‌باشند، بیشتر احتمال دارد به دیدگاه‌هایی كه تصور می‌كنند از حمایت اكثر جامعه برخوردار است، گرایش پیدا كرده و یا حداقل از آن در ظاهر طرفداری كنند. در كشورهای دیگر در نظرسنجی‌هایی كه پس از انتخابات انجام می‌شود عموماً آرای فرد برنده بالاتر از نتایج رسمی ‌انتخابات می‌باشد. تحقیقات نشان داده كه تأثیر احتمالی عامل كارنوال در جوامع یكسان نبوده و تأثیر آنها در جوامع فردگرا كمتر و در جوامع جمع‌گرا بیشتر می‌باشد.^[9]

بنابراین می‌توانیم بگوییم به خاطر شرایط فرهنگی ایران اینكه غالباً مردم معتقدند رأی مخفی است، عموماً مردم در ایران از افشای رأی خود مخصوصاً پس از انتخابات خودداری می‌كنند. می‌توانیم به این نتیجه برسیم كه در ایران به‌علت شرایط خاص فرهنگی عامل كارنوال در نظرسنجی‌ها تأثیری ندارد.

2) چرا آرای موسوی در نظرسنجی سوم آن‌قدر پایین آمده است، در حالی‌كه آرای احمدی‌نژاد نسبت به نظرسنجی قبل ثابت مانده است؟

در پاسخ به این سؤال می‌توانیم بگوییم كه عامل چرخه‌ی سكوت^[10] در این نظرسنجی وارد عمل شده است. عامل چرخه‌ی سكوت می‌گوید كه مردم معمولاً اگر دیدگاه‌هایی داشته باشند كه طرفداران آن دیدگاه در اقلیت باشند، بیشتر احتمال دارد از ابراز آن امتناع كنند و این سكوت باعث می‌شود كه طرفداران آن دیدگاه كمتر از آن چیزی كه واقعاً هستند‌ بنماید و خود این امر باعث می‌شود كه تعداد كمتری از افراد آن دیدگاه را بیان كنند.^[11] لذا با حوادث پیش آمده در دوماه پس از انتخابات می‌توانیم بگوییم عامل چرخه‌ی سكوت بر روی طرفداران آقای موسوی تأثیر گذاشته و باعث گردیده است كه طرفداران وی به طرز قابل توجهی از ابراز نظر خودداری كنند و نرخ پاسخ‌های نمی‌دانم و یا امتناع از پاسخ افزایش یابد.

برخی تحلیل­گران خارجی شبهه‌ای به نتایج این سؤال وارد نموده‌اند و با استفاده از آن قصد داشتند كل نتایج این نظرسنجی‌ها را زیر سؤال ببرند و آن را فاقد ارزش اعلام كنند. شبهه‌ی وارده این بود كه چون نرخ بی‌پاسخی^[12] در این سؤال بالاست، بنابراین مردم از اظهارنظر به خاطر شرایط ایران می‌ترسند و پاسخ‌ها دارای سوگیری^[13] است و قابل اتكا نیست.^[14]

اما پاسخ این شبهه را به سه صورت می‌توان داد:

اول اینكه اعلام اسامی‌ نهایی نامزدها توسط شورای نگهبان در روز 30 اردیبهشت صورت گرفت كه این روز، آخرین روز اجرای عملیات میدانی نظرسنجی فردای بدون ترور در ایران بود. براساس قانون انتخابات بعد از تأیید صلاحیت‌ها نامزدها حق تبلیغات دارند و می‌توان گفت پس از اتمام نظرسنجی فردای بدون ترور تازه مردم با نامزدها آشنا شدند.

اما درباره‌ی نتایج پیپا كه نرخ بی‌پاسخی در آن بالاست.

در كتاب‌های تحقیقات اجتماعی می‌خوانیم گاهی اوقات، پاسخگویان در واقع در مورد رأی دادن عقیده‌ای دارند، اما فكر می‌كنند كه ممكن است با بیان آن دچار دردسر شوند، بنابراین خود را راحت می‌كنند و می‌گویند هنوز در مورد رأی دادن تصمیم نگرفته‌اند. در چنین شرایطی، ممكن است آنان از بیان عقیده‌ی خود به یك فرد ناشناس (مصاحبه‌گر) مردد باشند. با توجه به اینكه مسئله‌ی مؤسسه‌ی گالوپ در نظرسنجی‌های خود از صندوق‌های رأی مخفی استفاده می‌كند كه شبیه شرایط انتخابات واقعی است و رأی‌دهنده نام و نشانی از خود بر جای نمی‌گذارد. در تحلیلی درباره‌ی نظرسنجی گالوپ در مورد داده‌های انتخاباتی از 1944 تا 1988 ، اندرو اسمیت^[15] و جی.اف. بیشاپ^[16] در سال 1992 به این نتیجه رسیدند كه با استفاده از این فن درصد كسانی كه می‌گفتند هنوز در مورد رأی‌دادن تصمیم نگرفته‌اند تا حد قابل توجهی كاهش یافته است.^[17]البته این نكته برای این نظرسنجی‌ها صدق نمی‌كند.

در نظرسنجی مؤسسه‌ی فردای بدون ترور قبل از انتخابات دقیقاً همین سؤال پرسیده شده بود و نرخ بی‌پاسخی نیز در همین سطح و حتی بیشتر نیز بود. در نتایج تحقیق مذكور 15 درصد در پاسخ گفته بودند «نمی‌دانم» و 27 درصد پاسخی به این سؤال نداده بودند. آیا قبل از انتخابات شرایط به‌گونه‌ای بود كه مردم در دادن پاسخ به سؤالات تحفظ یا ترس داشته باشند؟ منطقی این است كه بگوییم این نرخ بی‌پاسخی به این مفهوم است كه افراد هنوز كاندیدای مورد نظر خود را انتخاب نكرده‌اند و یا تمایلی به افشای نام نامزد مورد نظر خود ندارند.

نرخ بی‌پاسخی نظرسنجی پس از انتخابات 15 درصد پایین‌تر از نظرسنجی انجام‌شده پیش از انتخابات است. بنابراین حوادث پیش آمده پس از انتخابات تأثیری بر مردم در سوگیری بی‌پاسخی نداشته است و می‌توان این نرخ بی‌پاسخی را این‌گونه تحلیل نمود كه در ایران مردم مایل به افشای رأی خود ـ حتی اگر كاندیدای آنها برنده شده باشد، چنانچه در مورد احمدی‌نژاد این مورد به وضوح قابل مشاهده است ـ نیستند و بالا بودن نرخ بی‌پاسخی به این دلیل می‌باشد و نه ترس از شرایط. چرا كه در همین نظرسنجی درباره‌ی نهادهای حكومتی نظیر شورای نگهبان و رهبری نیز سؤالاتی پرسیده شده است كه نرخ بی‌پاسخی در آنها كمتر از این سؤال است و اگر قرار باشد ترس یا تحفظی در كار باشد، باید در این سؤالات حساس نمود بیشتری پیدا كند. باز هم ذكر این نكته در اینجا ضروری است كه عامل كارنوال در ایران و این نظرسنجی‌ها تأثیری نگذاشته است. براساس تأثیر این عامل عموماً در نظرسنجی‌های انتخاباتی كه در كشورهای غربی انجام می‌گیرد، پس از انتخابات درصد بیشتری از میزان آرا اعلام می‌دارند كه به كاندیدای برنده رأی داده‌اند كه این اصل براساس نظرسنجی‌های معتبر داخلی و خارجی در ایران رد شده است و نتایج به وضوح بیانگر این موضوع است كه حتی تمام افرادی كه به برنده‌ی انتخابات رأی داده‌اند، مایل به افشای رأی خود نبوده‌اند.

اما در جمع‌بندی نتایج این سؤال می‌توان به وضوح دید كه میزان آرای احمدی‌نژاد در هر سه دوره‌ی نظرسنجی از دیگر كاندیداها با اختلاف فاحشی پیش بوده است و این نكته در آرای یك كاندیدا جابه‌جایی صورت گرفته باشد مغایر با داده‌های موجود در این نظرسنجی‌ها می‌باشد. می‌بینیم كه در بهترین شرایط آقای موسوی كمی‌بیش از نصف آرای آقای احمدی‌نژاد را داشته است و می‌توان گفت این نظرسنجی‌ها مؤید نتایج رسمی‌اعلام شده‌ی انتخابات می‌باشند.

*** اعتماد به نتایج اعلام‌شده انتخابات ریاست جمهوری دهم

اما درباره‌ی میزان اعتماد به نتایج اعلام شده‌ی انتخابات. این سؤال در نظرسنجی پس از انتخابات پرسیده شده بود.

در نظرسنجی پیپا كه حدود 75 روز بعد از برگزاری انتخابات برگزار شد، از مردم پرسیده شده است كه به نتایج اعلام‌شده توسط وزارت كشور چقدر اطمینان دارید. جالب بود كه در پاسخ به این سؤال كه تا چه میزان به نتایج اعلام‌شده‌ی انتخابات اعتماد دارید اكثریت چشمگیری (83 درصد) اعلام داشتند كه به این نتایج بسیار (62 درصد) و یا تا حدی (21 درصد) اعتماد دارند. تنها 13 درصد گفته‌اند كه به نتایج چندان (6 درصد) و یا اصلاً (7 درصد) اعتماد ندارند. 5 درصد نیز این سؤال را بی‌پاسخ گذاشته‌اند.

با جمع‌بندی مطالب بیان‌شده می‌توان بیان داشت كه میزان مشاركت در انتخابات و سهم هر كاندیدا از آرا در نظرسنجی‌ها با نتایج اعلام شده توسط وزارت كشور همخوانی داشته است و اینكه اكثریت مردم به نتایج اعلام‌شده توسط وزارت كشور اعتماد داشته‌اند.

 ***نظرسنجی درباره نظام انتخاباتی ایران و شورای نگهبان

درباره‌ی نظام انتخاباتی كشور و وظایف شورای نگهبان تنها سؤالاتی در نظرسنجی پیپا پرسیده شده است.

در سؤالی از مردم پرسیده شده است كه روی هم رفته تا چه اندازه از روندی كه طی آن مقامات كشور انتخاب می‌شوند، احساس رضایتمندی می‌نمایید؟ در این نظرسنجی اكثریت چشمگیری (81 درصد) از مصاحبه‌شوندگان گفته‌اند از روندی كه مسئولان كشور براساس آن انتخاب می شوند، بسیار (40 درصد) و یا تاحدی (41 درصد) رضایت دارند. 10 درصد گفته‌اند چندان رضایت ندارم و 6 درصد اعلام كرده‌اند اصلاً از این سیستم رضایت ندارند.

در سؤالی دیگر مرتبط با حوزه‌ی انتخابات درباره‌ی نظام حكومتی سؤالی پرسیده شده است، به این صورت كه در مجموع چقدر از نظام حكومتی ایران رضایت دارید یا ناراضی می‌باشید؟ اكثریت چشمگیری (87 درصد) اعلام كرده­اند كه از نظام حكومتی ایران بسیار (41 درصد) و یا تاحدی (46 درصد) راضی می­باشند. 7 درصد گفته­اند از این نظام حكومتی چندان راضی نیستند و 3 درصد اظهار داشته‌­اند كاملاً ناراضی هستند و تنها 2 درصد درباره‌ی این سؤال اظهارنظر نكرده‌­اند.

در سؤالی پرسیده شده است آیا فكر می‌كنید حمایت از یك داوطلب در انتخابات برای اعضای شورای نگهبان مناسب است یا خیر؟ آیا فكر می‌كنید آنها همیشه باید بی‌طرف باقی بمانند؟ 75 درصد معتقدند كه اعضای شورای نگهبان باید همیشه بی‌طرف بمانند. 16 درصد گفته­اند مناسب است كه در انتخابات از كاندیدایی خاص حمایت كنند. 9 درصد پاسخ‌دهندگان نیز به انحای مختلف درباره‌ی این سؤال اظهارنظر صریحی نكرده­ اند.

در یك جمع‌بندی نهایی می‌توان گفت اكثریت چشمگیری (81 درصد) از مردم ایران از نحوه‌ی انتخاب مسئولان در ایران رضایت دارند و این به مفهوم پذیرش سیستم انتخاباتی در كشور از سوی مردم می‌باشد. همچنین 87 درصد اعلام كرده‌اند كه از سیستم حكومتی راضی می‌باشند. علاوه بر این مردم به استقلال شورای نگهبان در انتخابات معتقدند.

*** نظرسنجی درباره آزاد و عادلانه بودن انتخابات ریاست‌جمهوری دهم

سؤال آزاد و عادلانه بودن انتخابات در نظرسنجی‌های انتخاباتی سؤالی استاندارد محسوب می‌شود و از این باب درباره‌ی آزاد و عادلانه بودن انتخابات دهم ریاست‌جمهوری در هر سه تحقیق سؤالاتی كاملاً مشابه پرسیده شده است. در نظرسنجی پیش از انتخابات این موضوع در قالب سؤالی دو گزینه­ای و به این صورت پرسیده شده است كه فكر می‌كنید انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو آزاد و عادلانه خواهد بود و یا اینكه آزاد و عادلانه نخواهد بود. اكثریت قابل توجهی از مصاحبه‌شوندگان (67 درصد) در پاسخ به این سؤال گفته‌اند آزاد و عادلانه خواهد بود و 14 درصد گفته‌اند این‌گونه نخواهد بود. 19 درصد نیز به این سؤال پاسخی نداده‌اند.

در تحقیق گلوب اسكن نیز اكثریت قابل توجهی از مصاحبه‌شوندگان (76 درصد) گفته‌اند انتخابات بسیار (54 درصد) و یا تا حدی (22 درصد) آزاد و عادلانه بوده است. در مقابل تنها 16 درصد معتقدند كه انتخابات آزاد و عادلانه نبوده است. 8 درصد نیز به این سؤال پاسخی نداده‌اند.

در تحقیق مؤسسه‌ی پیپا نیز نتایج دقیقاً منطبق بر 2 تحقیق قبلی می‌باشد. در این تحقیق اكثریت چشمگیری (83 درصد) از مصاحبه‌شوندگان معتقدند انتخابات بسیار (66 درصد) و یا تا حدی (17 درصد) آزاد و عادلانه بوده است و 10 درصد نیز معتقدند چندان و یا اصلاً آزاد و عادلانه نبوده است. 7 درصد نیز به این سؤال به انحای مختلف پاسخی نداده‌اند.

نكته‌ی جالب توجه درباره‌ی این موضوع این است كه با گذشت زمان میزان اعلام اینكه انتخابات آزاد و عادلانه بوده است از جانب مردم بیشتر شده است و از میزان افرادی كه معتقد بوده‌اند انتخابات آزاد و عادلانه نبوده است، كاسته شده‌است. نكته‌ی قابل اشاره‌ی دیگر این است كه حتی در بحبوحه‌ی تظاهرات و موج اعتراضات به انتخابات میزان اعتقاد افكار عمومی ‌به این موضوع كه انتخابات آزاد و عادلانه بوده است كاهش نیافته است و بیش از سه چهارم ایرانی‌ها اعتقاد به سلامت برگزاری انتخابات داشته‌اند. در مجموع پس از 75 روز از اعلام نتایج انتخابات میزان اعتقاد به آزاد و عادلانه‌بودن انتخابات به بالاترین حد خود یعنی 83 درصد رسیده است.

*** نظرسنجی درباره برگزاری مجدد انتخابات

عده­ای در ایام تشدید اعتراضات خیابانی مسئله‌ی ابطال انتخابات و برگزاری مجدد آن را مطرح می‌نمودند. نظر سنجی گلوب اسكن بنا داشت نظر مردم را در مورد لزوم برگزاری مجدد انتخابات بنا به درخواست آقایان كروبی و موسوی جویا شود. از پاسخ‌دهندگان این سؤال پرشیده: «برخی افراد برآنند كه انتخابات می‌بایست مجدداً برگزار گردد. شما به چه میزان با برگزاری مجدد انتخابات با بینش و كیفیت بالاتر موافقید؟»

تنها 27 درصد موافق بودند كه انتخابات باید مجدداً برگزار گردد؛ درحالی‌كه اكثریت مردم (62 درصد) با این امر مخالف بودند. نكته‌ی جالب این است كه در بین موافقان با برگزاری مجدد انتخابات 17 درصد بسیار موافق بودند در حالی كه 54 درصد مخالفان با این موضوع ، اظهار داشته بودند كه با برگزاری مجدد انتخابات بسیار مخالف‌اند.

بنابراین اكثر مردم كشور با برگزاری مجدد انتخابات كه به نوعی می‌توانست مؤید تأیید شبهه‌ی تقلب در انتخابات باشد، مخالف بودند و این مخالفت را به صراحت اعلام كرده‌اند.

درباره‌ میزان مشاركت و كاندیدای مورد علاقه‌ی مردم نتایج نظرسنجی‌ها با نتایج رسمی ‌انتخابات انطباق و همخوانی دارد. اكثریت ایرانی‌ها بیان داشته‌اند كه به پروسه‌ی انتخاباتی و نتایج اعلام شده توسط وزارت كشور اطمینان دارند. جمع كثیری نیز بر آن بودند كه انتخابات كاملاً آزادانه و منصفانه برگزار شده و پس از انتخابات نیز اكثریت مردم احمدی‌نژاد را به‌عنوان یك رئیس‌جمهور قانونی و مشروع مورد حمایت قرار دادند و كمتر كسی فكر می‌كرد كه آقای موسوی و كروبی درخواست نمایند انتخابات مجدداً برگزار شد.

در قبال اعلام این موضوع اكثریت مردم اعلام كردند كه با برگزاری مجدد انتخابات مخالف‌اند و در صورت تجدید انتخابات نتایج نشان داد كه برنده‌ی انتخابات نمی‌تواند از بین پیشنهاد‌دهندگان برگزاری مجدد انتخابات باشد. در رابطه با مسئله‌ی مهم‌تر مشروعیت نظام، اكثریت مردم اظهار می‌دارند كه از نظام فعلی انتخاب مسئولان رضایت كامل دارند و همچنین اكثریت می‌گویند كه از نظام حكومتی ایران نیز راضی است.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی