گروه بین‌الملل مشرق- سال 2015 میلادی به پایان رسید؛ سالی پر از بحران در منطقه، رخدادهای تروریستی در اروپا، تغییر معنادار گرایش‌های سیاسی حاکم در آمریکای لاتین، جدال‌های فرقه‌ای در آفریقا و هزاران رخداد ریز و درشت که برخی از آنها حتی از چشم خبرنگاران نیز دور ماند. بد نیست در پایان سال، نگاهی به کارنامه انسان‌ها بیاندازیم. در بخش اول، به رخدادهای زمستان و بهار و حالا در بخش دوم از این گزارش، وقایع تابستان و پاییز را مرور می‌کنیم.

ورود مهاجران سوری و عراقی به اروپا به ویژه از کرواسی، لهستان و یونان از ابتدای تابستان شدن گرفت. پیش‌تر نیز میلیون‌ها سوری به ویژه از زمان آغاز درگیری‌های داخلی علیه دولت حاکم در سوریه از سال 2010 میلادی و سپس ورود داعش از شمال عراق به سوریه، مهاجرت‌های گسترده‌ای به کشورهای اطراف صورت داده بودند اما این سیل ده ها هزارنفری آنچنان سریع رخ داد که دول اروپایی را غافلگیر کرد ضمن اینکه بسیاری از مهاجران نیز در دریا جان خود را از دست دادند. ابتدا مواضع تندی از سوی سیاستمداران مطرح شد ولی خیلی زود چند دولت اروپایی به ویژه آلمان و سوئد به روی مهاجران لبخند زدند. برخی کارشناسان در مورد دلیل این امر بیان کرده‌اند کشورهایی چون آلمان به دلیل کاهش توالد و باریک شدن قسمت پایینی هرم سنی، به زودی با بحران نیروی کار مواجه خواهند شد. اگر روزی کشورهای اروپایی مواد اولیه ارزان را از کشورهای استعمارزده به سرزمین خود سوغات می‌بردند، حالا زمان آن است که نیروی کار ارزان را وارد کنند. با این حال پس از وقوع حوادث خونبار پاریس، موج مهاجرت محدود شد و به ویژه در مرزهای یونان و مقدونیه با همه توان از ورود مهاجران جلوگیری شد.

اواخر تابستان بود که ورود روسیه به جنگ با داعش در سوریه عملی شده بود. دولت‌‌های غربی به ویژه آمریکا روسیه را متهم کردند که به جای داعش، مخالفان اسد را بمباران می‌کند و داعش نیز در مخالفت با بمباران‌های متوالی بمب‌افکن‌های روس، به اسقاط یک هواپیمای مسافربری روسیه در صحرای سینای مصر دست زد. اما شاید شدیدترین واکنش را دولت ترکیه نشان داد. جنگنده ترکیه 24 نوامبر یک سوخو 24 روسی را در مرزهای هوایی سوریه به بهانه چندثانیه ورود به خاک ترکیه هدف قرار داد. این اقدام بلافاصله پس از حضور صمیمی پوتین در تهران جهت شرکت در همایش اوپک گازی و دیدار با مقامات کشورمان صورت گرفت. دو خلبان سوخو، یکی کشته شد و دیگری به دست نیروهای ایرانی و سوری نجات پیدا کرد. این سرآغاز ورود پررنگ‌تر روسیه به ترکیه و تحریم دولت اردوغان توسط پوتین شد. استقرار سامانه‌های اس‌400 در پایگاه نظامی روسیه در سوریه و ممنوعیت پرواز هواپیماهای ترکیه در خاک سوریه، از جمله اقدامات فوری دولت پوتین بود.



دو انتخابات در اروپا و آمریکای شمالی هر یک نشان از چرخش مؤثر در آرای مردمی بود. 19 اکتبر، انتخابات پارلمانی کانادا پیروزی جاستین ترودو فرزند نخست‌وزیر اسبق این کشور را رقم زد. او برخلاف هارپر، نخست‌وزیر سابق، عضو حزب لیبرال و یک معتدل بوده و رویکرد مثبت‌تری نسبت به ایران دارد. کسب 42% کرسی‌ بیشتر در مجلس و پیروزی در 184 حوزه از 338 حوزه انتخابی، یک رکورد جدید در تاریخ حزب لیبرال بود. دو ایرانی‌تبار و یک افغان‌تبار نیز به مجلس راه‌یافتند که مورد دوم یعنی خانم مریم منصف به وزارت رسید. کمتر از دو ماه بعد، مردم فرانسه در  6 دسامبر شاهد پیروزی حزب جبهه ملی به رهبری ماری لوپن، بانوی نوظهور در سیاست اروپا در انتخابات شوراهای منطقه‌ای (ایالتی) با کسب نزدیک به 30% آرا بودند. با توجه به عدم کسب اکثریت مطلق توسط هیچ‌کدام از احزاب، تعیین تکلیف یک چهارم از کرسی‌ها به دور دوم کشیده شد که البته با ائتلاف حزب اولاند و سارکوزی بر نامزدهای حزب جمهوری‌‌خواه به رهبری رئیس‌جمهور سابق، این‌بار اکثریت آرا به نفع این حزب تغییر جهت داد. بنابر این شکست‌‌خورده اصلی در این انتخابات، اولاند و حزب سوسیالیست بود که با این احوالات از شانس کمی برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه در سال 2017 برخوردار است.



پس از حدود 65 سال از خصومت میان چین و تایوان، رؤسای جمهوری دو کشور 7 نوامبر در سنگاپور با یکدیگر دیدار کرده و به گفتگو پیرامون راه‌های آشتی پرداختند. شی جین‌پینگ و ما یینگ ژئو دو کشور را «یک خانواده» توصیف کردند که در صورت «احترام متقابل به نوع زندگی یکدیگر» می‌توانند از «ثمرات آشتی» بهره‌مند شوند. تقریباً یک ماه بعد از این رخداد، دیدار نصیرخان جونجوا و آجیت دوال مشاوران امنیت ملیپاکستان و هند در بانکوک تیتر رسانه‌‌ها شد و چندی بعد، دیدار وزیر خارجه هند، سوشما سواراج از مقامات اسلام‌آباد در حاشیه اجلاس «قلب آسیا». در بیانیه‌ای که توسط دو وزیر خارجه به خبرنگاران ارائه شد آمده است:«دو طرف تروریسم را محکوم کرده و موانع همکاری برای نابودی آن را برطرف کردند. آنها مذاکرات موفق پیرامون تروریسم و مسائل امنیتی در بانکوک را مورد توجه قرار دادند و تصمیم گرفتند مذاکره میان مشاوران امنیت ملی دو کشور برای بررسی همه مسائل مرتبط با تروریسم ادامه یابد. طرف هندی اطمینان داد قدم‌هایی برای تسریع در ارائه حکم دادگاه انفجار بمبئی بردارد». آغاز مذاکرات جامع میان دو کشور، مقدمه‌ای بود بر آغاز عملیات احداث خط لوله گاز «تاپی» که از ترکمنستان به افغانستان و سپس به پاکستان و هند می‌رفت تا طرح خط لوله صلح میان ایران، پاکستان و هند را بیش از پیش با چالش مواجه سازد.



خبر قتل 130 نفر در شمال پاریس در ساعات پایانی جمعه 13 نوامبر همزمان با بازی دوستانه فوتبال میان آلمان و فرانسه، صبح شنبه همه را غافلگیر کرد. کشته‌‌ها به ویژه در یک رستوران‌، در میان تماشاگران بازی فوتبال در زمان خروج از ورزشگاه و در سالن کنسرت باتاکلان جلب توجه می‌‌کرد. دو روز قبل از آن، انفجار دیگری در بیروت به دست نیروهای داعش رخ داد که در نتیجه آن نزدیک به 50 نفر جان باختند. واکنش متفاوت برخی هنرمندان ایرانی و خارجی به این دو حادثه خبرساز شد، اما از این مهمتر، تغییر سیاست اروپا نسبت به داعش و ایجاد ائتلاف به رهبری آمریکا و فرانسه برای حضور نظامی در سوریه بود، تا جایی که برخی حادثه 13 نوامبر 2015 را به 11 سپتامبر 2001 تشبیه کردند. جنگنده‌های آلمانی، فرانسوی و انگلیسی خیلی زود خود را به پایگاه اینجرلیک در ترکیه رساندند.



پاییز امسال، دو انتخابات در آمریکای لاتین برگزار شد که حاکی از افزایش اقبال مردم به راست‌گرایان بود. راست‌گرایان در سیاست داخلی به آزادسازی اقتصادی و در سیاست خارجی به تسهیل روابط سیاسی و تجاری با غرب در عین توجه بیشتر به منافع ملی و امنیت کشور به جای منافع منطقه‌ای باور دارند. در آرژانتین، مائوریسیو ماکری، شهردار بوینس آیرس و پسر سرمایه‌دار مشهور آرژانتینی با حمایت ائتلاف «کامبیه‌موس» جایگزین آقا و خانم کرشنر شدند که از سال 2003 میلادی در کاخ کاسا روسادا اقامت داشتند. حدود 2 هفته بعد در 6 دسامبر، انتخابات پارلمانی در ونزوئلا نشان داد حاکمیت 15 ساله چاویست‌‌ها به چالش کشیده شده و ائتلاف مخالفان توانسته با وجود سخنرانی‌های پرشور مادورو، از وخامت اوضاع اقتصادی و افزایش فساد در دولت به نفع خود بهره گیرد.



دهه آخر نوامبر، سفر پاپ به کانون‌های بحران در آفریقا خبرساز شد. پیش‌تر پاپ بندیکت شانزدهم نیز به چند کشور آفریقایی سفر کرده بود اما این‌بار هدف اصلی پاپ، مقابله با درگیری‌های فرقه‌ای در آفریقا بود بنابر این به سه کشور کنیا، اوگاندا و آفریقای مرکزی سفر کرد و به مسیحیان و مسلمانان ساکن در این کشورها یک پیام الهی را از نزدیک گوشزد کرد: «هیچ دینی خشونت را توجیه نمی‌کند. مسلمانان و مسیحیان زندگی مسالمت‌آمیز گذشته را احیا کنند». بیش از هز چیز حضور او در مسجد کودوکو و نیایش او در این مسجد مورد توجه قرار گرفت. این مسجد در منطقه‌ای مسلمان‌نشین تحت محاصره مسیحیان قرار گرفته است.



دوم دسامبر، سن برناردینو شاهد قتل 14 نفر در یک سالن همایش بود که توسط یک مرکز خدمت‌رسانی به معلولان ذهنی -حرکتی اجاره شده بود. سید فاروق و همسرش تشفین مالک عوال تروریستی در این حادثه بودند که با مسلسل جنگی به جنگ چند معلول رفته بودند. پس از این حادثه، واکنش‌های متفاوتی ابراز شد و مجدداً بحث پیرامون قوانین حمل و فروش سلاح در آمریکا میان دو جناح سیاسی بالا گرفت. در حالی که اوباما مجدداً خواستار تجدید نظر در قوانین این حوزه شد، تد کروز نامزد جمهور‌ی‌خواه از لزوم توزیع سلاح‌های بیشتر میان مردم برای مقابله با تروریست‌ها سخن گفت و دونالد ترامپ پیشنهاد ممنوعیت موقت ورود مسلمانان به آمریکا را مطرح ساخت. فاروق و همسرش در عربستان با یکدیگر ازدواج کرده بودند و مدتی نیز برای همین مرکز نگهداری معلولان کار می‌‌کردند.



بیست‌ و یکمین دوره همایش اعضای سازمان ملل (COP) و یازدهمین همایش اعضای پیمان کیوتو (CMP) طی دو هفته از 30 نوامبر تا 11 دسامبر  2015 میلادی  در پاریس برگزار شد. دبیر اجرایی همایش تغییرات آب و هوایی، کریستینا فیگِرس و نماینده رئیس‌جمهور فرانسه در برگزاری این اجلاس،‌ لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه بود. کشورهای شرکت‌کننده نهایتاً بر یک سند توافق کردند که نشان از الزام کشورهای توسعه‌یافته به کاهش گاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تشویق کشورهای درحال توسعه به این امر است، ضمن اینکه همگی باید از اقدامات خود در این حوزه به صورت دوره‌ای، گزارش ارائه دهند. هدف از این سند، جلوگیری از افزایش دمای زمین به بیش از 2 درجه نسبت به دوره پیشاصنعتی است. همزمان با برگزاری این همایش، آلودگی هوا در پکن منجر به اعلام وضعیت فوق‌العاده برای روزهای متمادی شد، امری که پس از چند هفته به تهران نیز رسید.



اواسط دسامبر، خبری تلخ از قلب آفریقا مخابره شد: ارتش نیجریه با هجوم به خانه شیخ ابراهیم زکزاکی و حسینیه بقیه‌الله، چندصد تن از شیعیان که به سوگ شهادت امام رضا (ع) نشسته بودند را به شهادت رساند. آمار دقیق شهدا که بالغ بر چندصد تن بوده‌اند، مشخص نشد. یکی از آخرین فرزندان باقی‌مانده برای شیخ، شیخ «محمد توری» نفر دوم جنبش اسلامی نیجریه و «ابراهیم عثمان» سخنگوی این جنبش نیز نیز از جمله شهیدان هستند. شیخ و همسرش توسط نیروهای نظامی نیجریه مجروح و بازداشت شدند. روند گرایش به تشیع در این کشور شتاب فراوانی در سال‌های اخیر داشته است. سال گذشته نیز شیعیان در روز قدس و عاشورا مورد حمله قرار گرفته بودند.