به گزارش مشرق، مسجد در دین مبین اسلام از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است تا جایی که در قرآن کریم و در روایات و احادیث در مورد مساجد مطالب و نکات متعددی بیان شده است.

خداوند در آیه 18 سوره توبه می فرماید: «إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَـئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ» (مسجدهای خدا را کسانی عمارت می کنند که به خدا و روز قيامت ايمان آورده اند و نماز می گزارند و زکات می دهند و جز از خدا نمی ترسند اميد است که اينان از هدايت يافتگان باشند).

این آیه خود نشان می دهد که مسجد چه مقامی در دین دارد به اندازه ای که حتی سازندگان یک مسجد هم باید ویژگی هایی خاص داشته باشند.

با این وجود اما صرفا ساخت و حضور یک مسجد در شهر اسلامی کافی نیست و باید جایگاه مسجد برای مردم تبیین شود و امام جماعت دارای ویژگی های ممتاز اخلاقی باشد.

در راستای بررسی جایگاه مساجد با آیت الله «محمدعلی گرامی» مرجع تقلید و استاد درس خارج حوزه علمیه قم گفت وگویی اختصاصی داشتیم که حاصل آن را می خوانید:

مسجد در دین مبین اسلام دارای جایگاه والایی است. اما در روایات اقامه نماز در برخی مساجد نسبت به برخی دیگر بیشتر سفارش شده است. آن مساجد مورد تاکید کدامند؟

همان طور که از نام مسجد پیداست‌، مسجد محل سجود و محل سجده است. سجود به معنای بهترین خضوع در درگاه الهی. به حسب روایات ما بهترین حالت حالت سجده است. از نظر دعا نیز جای مناسب برای حاجت خواستن سجده است. سجده محل استجابت دعا است؛ حال مسجد مکان این سجده است به این جهت در اسلام اهمیت خاصی برای مسجد قایل شده اند.

روایات متعددی در باب اهمیت مسجد، احکام و آداب مسجد وارد شده است. در کتب حدیثی ما نیز موارد فراوانی در مورد مسجد ذکر شده است. در برخی روایات در مورد اینکه نماز در مسجد استحباب دارد و کراهت دارد که انسان نمازش را در غیر مسجد بخواند اشاره شده است به خصوص برای همسایگان مسجد مگر عذری داشته باشند. مثلا باران بیاید و فرد نتواند به مسجد برود. در روایت داریم که وقتی باران می آید (شاید برای احتیاط باشد که مسجد آلوده نشود) و گرنه در غیر موارد استثنایی اصرار شده است که در مسجد نماز خوانده شود به خصوص در مساجدی که متروکه شده اند.

در برخی روایات داریم که چند چیز در قیامت نزد خداوند شکایت می کنند. عالمی که در منطقه ای است که از او استفاده نمی شود. او از اهالی آن منطقه که نمی آیند از علم او بهره مند شوند،‌ شکایت می کند. مورد دیگر مسجد متروکه است که نمی روند در آن نماز بخوانند. بنابراین نماز در مسجدی که نمازخوان ندارد سفارش شده است. چه بسا مساجد متعددی را در شهرهای مختلف داریم که چون پیش نماز در آن مساجد نیست در نتیجه تعداد اندکی نمازگزار دارد.

در این میان همان طور که اشاره شد تاکید بر حضور همسایگان مسجد در مسجد است. در برخی روایات داریم که تا چهل خانه همسایه مسجد هستند. همسایه مسجد حتما باید در مسجد نماز بخواند یعنی کمال ندارد اگر در مسجد نمازش را نخواند.

در رساله ها کمتر به آداب مسجد اشاره شده است. در روایات به چه آدابی اشاره شده است؟

معمولا در مورد آداب مستحبی مسجد در رساله ها مطلبی نیامده است. از جمله این آداب یکی اینکه آب دهان در مسجد انداخته نشود. نمی گوییم حرام است اما کراهت شدیده دارد و به خصوص در مساجد مهم مثل مسجدالحرام ولی کلا در مورد همه مساجد این مساله بیان شده است حتی گفته اند اگر آب دهان اضافه شد آن را فرو ببرید اما در مسجد نیندازید.

یا بیان شده است که کسی که پیاز یا سیر یا غذاهای بو دار خورده است مکروه است که وارد مسجد شود. اصلا بوی بد نباید در مسجد باشد. این از آدابی است که در روایات ما اشاره شده است. برعکس عطر زدن استحباب خوبی هم دارد که شخص وقتی که می خواهد به مسجد برود عطر مصرف کند و همین طور زمانی که می خواهد وارد مسجد شود به کفش اش نگاه کند که آلودگی به آن نباشد.

اما از جمله مسایل دیگر مراعات سکوت در مسجد است. گاهی سر و صداهای بی جا در مسجد وجود دارد مثلا کسی ماشینش گم شده است می رود در مسجد داد می زند یا کسی را گم کرده است می رود و در مسجد فریاد می زند. این حرام نیست ولی جزو آدابی است که باید به عنوان آداب مستحبه رعایت شود.

همچنین مکروه است که معامله و خرید و فروش در مسجد صورت بگیرد یا افراد دیوانه و بچه هایی که آداب را نمی دانند به مسجد بیایند.

به اعتقاد شما امام جماعت باید چه ویژگی هایی داشته باشد تا بتواند یک مسجد را به سان آنچه که در روایات آمده است اداره کند؟

امام جماعت باید ارتباط اش با خدا قوی باشد. دل امام جماعت باید خالص برای خدا باشد. خداوند به ابراهیم و اسماعیل خطاب می کند که شما موظف هستید که اینجا را برای کسانی که می آیند حج تمیز نگاه دارید. این وظیفه به ابراهیم و اسماعیل داده شده نه هرکسی.

شخصی که می خواهد در خدمتش موفق باشد و به نتایج خوبی برسد اول باید خودش را برای خدا صاف کند. یعنی تلطیف روح و ارتباط با خدا. پس اول چیزی که در مورد امام جماعت مطرح است ارتباط قوی با حضرت حق است. این موجب می شود که کلمات او موثر باشد. مسئله بعد زبان ارتباط با مردم است. این مسئله خاصی است که امام جماعت بتواند با مردم به درستی ارتباط برقرار کند به خصوص در زمانه فعلی باید بتواند با نسل جوان ارتباط خوبی داشته باشد.

همچنین امام جماعت باید آگاهی به شرایط زمان حال داشته باشد. خیلی وقت ها امام جماعت می تواند در سخنرانی ها بسیاری از مسایلی را بیان کند که ضرورت و نیاز مردم است. گاهی می بینیم روی منبر مسایلی می گویند که چندان ضرورتی ندارد. چه بسا وظیفه است که امام جماعت بین دو نماز چند مسئله بگوید.

حوزه های علمیه امام جماعت، پژوهشگر و نویسنده حوزه دین تربیت می کنند. این افراد یعنی طلاب حوزه هر مقدار که آگاهی پیدا کردند باید مردم را آگاه کنند. به ویژه در مقام امام جماعت. حوزه های علمیه همواره به بهترین شکل ممکن فعالیت کرده اند. اما مسئله آن است که ائمه جماعات بعد از اینکه از حوزه خارج شدند باید بتوانند هرکجا که هستند با مردم رابطه محبت آمیز برقرار کنند.