به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، طی روزهای گذشته خبری مبنی بر تحویل 6 فروند جنگنده میگ 31 روسی به نیروی هوایی سوریه در رسانه های گروهی جهان منتشر شد که نشان از تجهیز ارتش این کشور به سامانه ای مدرن در نبردهای هوایی می داد، اما میگ 31 چگونه هواپیمایی است و افزوده شدن آن به سازمان رزم نیروی هوایی روسیه چه مزیت هایی را برای ارتش سوریه ایجاد می کند؟

در سال 1976 میلادی، ستوان ویکتور بلینکو خلبان جنگنده میگ 25 نیروی هوایی شوروی سابق با یک فروند از این جنگنده ملقب به "فاکس بت" به ژاپن گریخت. در طی بازجویی هایی که توسط آمریکایی ها از وی صورت گرفت او به تکمیل یک رهگیر با اسم "سوپر فاکس بت" در شوروی سابق اشاره کرد. بر اساس اطلاعات این خلبان فراری، این رهگیر جدید قابلیت پرواز در ارتفاع پایین تر نسبت به میگ های 25 را داشته، از دو نفر خدمه بهره برده و توان رهگیری و مقابله با اهدافی مثل موشک های کروز و بمب افکن های نفوذ گر در ارتفاع پایین را داشت.



بلینکو اشتباه نکرده بود چراکه پروژه جدید "میگ 31 " نام داشت و در حقیقت با نگاهی به میگ 25 توسط دفتر طراحی میگ در شوروی سابق تکمیل شده بود. آمریکایی ها در نهایت با مشاهده میگ 31 در سالهای بعد لقب  "Foxhound" را به این رهگیر شوروی داد. فاکس هاوند به معنای سگ شکاری است که بیشتر برای شکار روباه آموزش دیده باشد.

باید برای فهم بهتر نیاز به طراحی چنین رهگیری در شوروی سابق نگاهی به این دوران داشته باشیم. در آن زمان اتحاد جماهیر شوروی سابق به عنوان بزرگترین کشور جهان از لحاظ مساحت، مرزهای بسیار وسیعی داشته که پوشش دادن آسمان آن به وسیله رهگیرهای کوتاه برد و یا موشک های سطح به هوای آن زمان ناممکن بود. از طرف دیگر ایالات متحده آمریکا با علم به این ضعف شوروی سابق در ابتدا برنامه بمب افکن بلند پرواز XB-70 و در ادامه تولید گسترده موشک های کروز برد بلند را آغاز کرد.

در پاسخ به بمب افکن آمریکایی XB-70 روسها به سمت طراحی فاکس بت رفتند که ساخت این جنگنده با ارتفاع پروازی و سرعت بالا این پرنده آمریکایی را در همان مراحل آزمایشی اولیه از دور خارج کرد. آنالیزهای انجام شده توسط غربی ها خصوصا پس از فرار بلینکو نقاط ضعف فاکس بت را آشکار کرد. آمریکایی ها متوجه شدند که دفاع هوایی شوروی دارای نقاط کور فراوانی در ارتفاع پایین بوده و این شرایط برای نفوذ موشک های کروز آمریکایی و هواپیماهای هجومی آمریکایی مثل F-111 و B-1 در ارتفاع پایین به حریم هوایی شوروی ایده آل است.

روسها با علم به این وضعیت سعی در ارتقاع دفاع هوایی خود داشتند و در بخش رهگیرهای هوایی سعی خود را بر روی بهتر کردن میگ 25 متمرکز کردند. میگ 31 با اینچنین تفکری پا به عرصه وجود نهاد. میگ 31 یک رهگیر بزرگ با طولی در حدود 22 متر و ارتفاع 6 متر است و در ساخته بدنه آن از تیتانیوم، آلومنیوم، فولاد و مواد کامپوزیتی استفاده شده است.

 اما درباره سوریه و میگ 31 باید گفت که این کشور عربی از حدود سال 2008 میلادی به دنبال تهیه مدل MIG-31E بوده است که در آن زمان به دلیل فشار گسترده رژیم صهیونیستی و آمریکا به روسیه این جنگنده ها به سوریه تحویل داده نشد. در حال حاضر هم هنوز تصویری از میگ های 31 در سوریه منتشر و یا اعلامیه رسمی از سوی آنها درباره این تحویل این جنگنده صورت نگرفته است و به همین دلیل امکان تعیین نوع دقیق تحویلی به این کشور مشخص نمی باشد. در حال حاضر روسیه و قزاقستان تنها کاربران این جنگنده در دنیا هستند.


آیا مدل تحویلی به سوری ها همان MiG-31E هستند و یا امکان دارد که روسیه متحد خود را به مدل پیشرفته تر BM مجهز کرده باشد، سوالی است که شاید با گذشت زمان و انتشار تصاویری از میگ های 31 سوری بتوان به آن پاسخ داد. مدل E این جنگنده گونه ای مخصوص صادرات بر پایه میگ های ارتقاء یافته از مدل های اولیه فاکس هاوند است که همچنان برای رهگیری هوایی توسعه یافته است و مدل BM از این جنگنده نیز آخرین مدل ارتقاع یافته از فاکس هاوند است که توان حمل سلاح های هوا به سطح را نیز دارد. اما داستان ارتقاء خود فاکس هاوند و خصوصا رادار آرایه فازی آن نیز ماجرای جالبی دارد.


یکی از مهم ترین ارتقاء های صورت گرفته بر روی میگ 31 در مقایسه با میگ 25 ، نصب رادار آرایه فازی غیر فعال زاسلون بر روی این جنگنده بود. این اولین بار در کل جهان بود که بر روی یک جنگنده رادار آرایه فازی نصب می شد. در جنگنده میگ 31 افسر کاربر رادار و تسلیحات در کابین عقب نشسته و وظیفه شناسایی و رهگیری این تهدیدات را بر عهده دارد.


این رادار در اصطلاح توان "نگاه به پایین – شلیک به پایین" را داشته و می تواند اهدافی مثل موشک های کروز را که در ارتفاع پایین در حال حرکت هستند را شناسایی کند. اما در سال 1985 "Adolf Tolkachev" مهندس الکترونیک روسی به جرم ارسال حجم گسترده ای از اطلاعات نظامی طبقه بندی شده در باره جنگندهایی مثل میگ 31 و سوخوی 27 به آمریکا بازداشت و چندی بعد اعدام شد. از جمله اطلاعاتی که توسط او به دست غربی ها رسیده اطلاعات مربوط به رادارهای زاسلون جنگنده های میگ 31 بود.


همین اتفاق باعث شد تا روسها در چند مرحله به ارتقاء این رادار اقدام کنند. بر اساس اطلاعات موجود رادار زاسلون در حال حاضر توان کشف اهداف تا فاصله 200 کیلومتری را دارد. 4 میگ 31 در کنار هم می توانند منطقه ای به عرض 900 کیلومتر را اسکن کنند و این جنگنده می تواند به راحتی نقش یک آواکس را نیز برای نیروی هوایی سوریه ایفا کند. این رادار توان شناسایی 24 هدف و درگیری همزمان با 6 هدف را دارد. جستجوگر فروسرخ این هواپیما نیز می تواند اهداف را در فاصله 60 کیلومتری کشف کند.

در بخش تسلیحات در نسل های اولیه میگ 31 روسی موشک هوا به هوای دور برد R-33 را با خود حمل می کرد که در طول زمان تسلیحات دیگری نیز به میگ 31 اضافه شد. موشک R-33 را به نوعی می توان هماورد روسی موشک آمریکایی فونیکس که به صورت اختصاصی برای جنگنده های اف 14 توسعه یافته بود، دانست. این موشک درمدل های اولیه خود دارای بردی در حدود 120 کیلومتر بوده و در طول سالهای اخیر برد آن به 160 و حتی 300 کیلومتر نیز افزایش یافته است.


موشک هدایت راداری R-77 و موشک هدایت فروسرخ R-73 از جمله دیگر تسلیحات قابل حمل توسط میگ 31 هستند، البته بایستی به این نکته توجه داشت که موشک R-33 سلاح اصلی میگ 31 محسوب می شود. در سالهای اخیر مدل MiG-31BM نیز به بازار عرضه شده است که توان حمل چند مدل از موشک های هوا به سطح مثل KH-31، KH-25، KH-29، KH-59 و همچین بمب های هدایت شونده سری KAB روسی را دارند.

موشک هوا به هوای برد بلند R-37 نیز آزمایشاتی را بر روی فاکس هاوند انجام داده است اما وضعیت تولید و عملیاتی بودن این موشک در حال حاضر در هاله ای از ابهام قرار دارد.


موشک KH-31 و KH-59 را بایستی دو سلاح هوا به سطح استراتژیک روسها دانست که در صورت تحویل به سوریه می تواند تاثیر بسیار گسترده ای در توان این کشور داشته باشد. موشک اولی یک سلاح ضد رادار با سرعت نزدیک به 3 برابر سرعت صوت است و بردی در حدود 120 کیلومتر داشته و امکان استفاده از آن بر ضد شناورهای دشمن نیز وجود دارد. سر جنگی این موشک حدودا 90 کیلو وزن دارد.

موشک KH-59 نیز یک سلاح هوا پرتاب با برد 120 کیلومتر در مدل های صادراتی برای حمله به اهداف زمینی می باشد. سر جنگی این موشک 320 کیلو و سرعت آن حدود 0.88 ماخ است. این سلاح می توانند میگ 31 را از یک رهگیر صرف تبدیل به یک جنگنده چند منظوره با توانایی درگیری با انواع اهداف هوایی و سطحی بکند. یک قبضه توپ 6 لول 23 میلی متری نیز با نواخت 10 هزار گلوله در دقیقه بر روی میگ 31 نصب شده است.


اما یکی از دلایلی که میگ 31 را به اینچنین شکارچی قابل تبدیل می کند، نه فقط سیستم های راداری و تسلیحاتی، بلکه مشخصات پروازی این رهگیر روسی است. این جنگنده از دو عدد موتور D-30F6 بهره می برد که می تواند سرعت بیشینه ای در حدود 2.83 ماخ یعنی در حدود 3 هزار کیلومتر بر ساعت را برای این هواپیما تامین می کند و این هواپیمای را به یکی از سریعترین هواپیماهای جنگی جهان بدل کرده است.

ارتفاع پروازی این رهگیر نیز در حدود 20 کیلومتر است که عدد بسیار مناسبی برای هواپیمایی در این کلاس محسوب می شود. برد رزمی این هواپیما نیز در حدود 1450 کیلومتر است.

این سرعت و ارتفاع پروازی بسیار بالا باعث می شود که میگ 31 نه فقط در برابر اهدافی مثل موشک های کروز و حتی جنگنده های دشمن نیز به مدافعی قابل بدل شود. این هواپیما می تواند با توجه به سرعت بالای خود بسیار سریع به هدف مورد نظر خود نزدیک شده و با شلیک موشک های خود که از قابلیت "شلیک کن – فراموش کن" برخوردار هستند این تهدیدات را نابود کرده و یا وادار به عقب نشینی کند.

در عین حال در بحث شناسایی نیز این هواپیما توان حمل غلاف های مختلف مخصوص عکس برداری را داشته و با توجه به ارتفاع پروازی و سرعت بالای خود می تواند اطلاعات شناسایی مهمی را برای نیروهای خودی تهیه کند. شاید یکی از دلایلی که سوری ها در شرایط فعلی به دنبال رهگیری اینچنین رفته اند را بتوان در تجربیات سوری ها در مقایسه با برخی تهدیدات در فراتر از مرزهای این کشور پیدا کرد.

سال گذشته و در جریان به اصطلاح آغاز مبارزه نیروهای ائتلاف با گروه تروریستی داعش در خاک سوریه شاهد اصابت چند فروند موشک کروز آمریکایی تاماهاوک به نقاطی مربوط به دولت سوریه بودیم. برخی منابع خبری ادعا کرده اند که در جریان یکی از حمله های سال گذشته رژیم صهیونیستی به یکی از انبارهای اسلحه سوریه، نه از جنگنده بلکه از موشکهای کروز زیردریایی پرتاب استفاده شده است و از سوی دیگر پرواز پهپادهای خارجی که مواردی از پرواز آنها بر روی سوریه گزارش شده است، تماما تهدیداتی است که میگ 31 دقیقا برای مقابله با آنها طراحی و ساخته شده است.

در هر صورت با اضافه شدن حتی 6 فروند میگ 31 مدل E به نیروی هوایی سوریه هم می توان انتظار داشت که توان دفاع هوایی این کشور در برابر متجاوزان خارجی شدیدا افزایش پیدا کند، هرچند ممکن است علی رغم برخی شیطنت ها و تحریک های دشمنانی چون رژیم صهیونیستی، ارتش سوریه ترجیح دهد این جنگنده ها را در موقعی برای مقابله با تجاوز دشمنان به کار ببرد که تاثیر و شدت تخریب بیشتری بر توان تهاجمی متجاوز داشته باشد نه اینکه توقع داشت هر تهدید هوایی، با حمله این میگ ها پاسخ داده شود.