گروه سیاسی مشرق - دولتمردان دولت یازدهم از روز اولی که سر کار آمدند و حتی شاید از زمان تبلیغات ریاست جمهوری، درباره تحریم‌ها و نقش آن در اقتصاد کشور مواضع متفاوتی گرفتند. اغلب این مواضع تا قبل از مذاکرات فعلی در وین و تهیه برجام بر این اساس بود که تحریم‌ها آثار زیاد و منفی‌ای بر اقتصاد کشور داشته است و حتی مشکلات آب کشور نیز به خاطر تحریم‌هاست، اما این مواضع به یکباره و پس از تهیه برجام به کلی تغییر کرد و نقش تحریم‌ها و آزادشدن پول‌های بلوکه شده به یک امر غیرمهم تبدیل شد که نمی‌تواند اقتصاد کشور را شکوفا کند.

در ادامه مواضع دولتمردان را قبل و بعد از تهیه متن برجام، درباره آثار تحریم مرور خواهیم کرد.

نظرات دولتمردان درباره آثار تحریم قبل از تهیه برجام

حجت الاسلام روحانی، رئیس جمهور

1. در بزرگداشت هفته محیط زیست:

«ما وقتی می‌گوییم باید تحریم‌های ظالمانه رفع شود بعضی‌ها چشمانشان زیاد نچرخد. تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود، منابع آبی زیاد شده و بانک‌ها احیا شوند. آن‌ها که ملت ما را تحریم کرده‌اند. ظلم بزرگی مرتکب شده‌اند، اما عده‌ای در داخل هم نمی‌دانستند تحریم چیست.»[1]

2. در جمع مردم خراسان شمالی:

آن‌هایی که می‌گویند تحریم مهم نیست، گویی از جیب مردم بی‌خبرند.[2]

3. رئیس جمهور در نشست خبری با خبرنگاران:

تحریم برای خرید گندم، مواد غذایی و هرگونه سرمایه‌گذاری در ایران بود حتی برای سرمایه‌گذاری در احداث سد و تأمین آب کشاورزی که بعضی‌ها تعجب کردند از این حرف اما آن‌ها حتی ساخت سد برای تأمین آب شرب مردم یک شهر را مشمول تحریم‌ها کردند. تحریم دارو و تجهیزات پزشکی بیمارستان‌ها نشانه عمق تحریم‌ها است. ابعاد تحریم بسیار وسیع بود و حتی نان و آب مردم را در بر می‌گرفت.[3]

نوبخت، سخنگوی دولت

1. در نشست خبری با خبرنگاران:

«به هر حال تحریم‌ها بسیار ظالمانه، غیر اصولی و غیراخلاقی و حتی ضدحقوق انسانی است و به خاطر تحریم‌هایی که صورت گرفته بخشی از منابع ما با وجود فروش نفت، به کشور وارد نمی‌شود. بنابراین، وقتی سرمایه‌گذاری کافی در محیط زیست انجام نشود آثار سوء به جامعه وارد خواهد شد. تمام کشورهایی که در این تحریم ظالمانه نقش داشتند همگی مقصرند؛ چرا که ایران را از منابعی که در اختیارش است محروم کردند.»[4]

2. در جشن پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری:

«در شرایطی که ظرفیت تولید چهار میلیون بشکه نفت در کشور داریم در شرایط تحریم اجازه فروش بیش از یک میلیون بشکه را نداریم و همین باعث کاهش چشمگیر درآمدهای دولت شده است.

وی با اشاره به کاهش 50 درصدی قیمت نفت گفت: در این شرایط باید کشور را با 24 میلیارد دلار اداره کنیم، در حالیکه هزاران طرح نیمه تمام و مشکلات بسیار دیگر داریم. این 24 میلیارد دلار را نیز نمی‌توانیم وارد کشور کنیم، لذا باید مانعی که ورود این پول به کشور را منع می‌کند را برداریم که آن مانع تحریم‌هاست.

نوبخت با بیان اینکه تلاش می‌کنیم حلقه تنگ تحریم های ظالمانه را بشکنیم، گفت: اجازه نمی‌دهیم عده ای در این مسیر اشکال تراشی کرده و مذاکرات را بر هم بزنند و نمی‌توان گفت که تحریم بر کشور اثری نداشته است.»[5]

جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور

1. در کنگره ملی پرسش مهر:

«اینکه می گویند تحریم‌ها روی آب آشامیدنی مردم هم تأثیر گذاشته کاملاً درست است. وقتی می گوییم تحریم‌ها روی آب آشامیدنی مردم هم تأثیر گذاشته است می‌گویند کجا تحریم‌ها می‌تواند روی آب خوردن مردم تأثیر بگذارد و شروع به کنایه می‌کنند.

وی اضافه کرد: این در حالی است که تأمین آب آشامیدنی یک شهر مانند تهران نیازمند ده‌ها کار مطالعاتی، مهندسی و عمرانی است.

معاون اول رئیس جمهور گفت: در شهری مانند اصفهان برای تأمین آب آشامیدنی مردم پنج تونل حفر شده است و حتی کار حفر یک تونل از 23 سال پیش ادامه دارد و تلاش می‌شود تا این تونل بخشی از آب رود کارون را برای شرب به اصفهان منتقل کنند.

جهانگیری افزود: ساز و کار انتقال آب آشامیدنی از پیچیده‌ترین فناوری‌های دنیاست.»[6]

2. در گفتگو با سالنامه یکی از روزنامه‌ها:

«مردم خودشان با شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ بنیان عیدی را گذاشتند. ما در مقطعی قرار گرفته بودیم که هیچ‌کس نمی‌توانست وضع مناسبی برای کشور ترسیم کند. اگر مواضع و اظهارات کاندیداهای ریاست جمهوری در دوره تبلیغات انتخاباتی مرور شود، نشان می‌دهد که در فضای بین‌المللی درباره ایران دغدغه‌های جدی وجود داشت؛ تحریم‌های ظالمانه‌ای علیه کشور وضع شده بود. در بخش بانکی، پولی و نفت و گاز و در آن اواخر حتی در حوزه معیشت، زندگی روزمره مردم دچار مشکل شده بود، کمبود دارو وجود داشت، نوعی بی‌ثباتی بر اقتصاد حاکم شده بود.»[7]

یونسی، دستیار ویژه رئیس جمهور در امور اقوام و مذاهب: مشکل ازدواج جوانان با رفع تحریم حل می‌شود

«اکنون کشور از بیکاری رنج می‌برد، جوانان مشکل عدم استطاعت مالی برای ازدواج دارند و دولت وظیفه دارد این مشکلات را برطرف کند و امیدوارم با لغو تحریم‌ها این مشکلات برطرف شده و کارهای عمرانی نیز با سرعت بیشتری انجام شود.»[8]

نظرات دولتمردان درباره آثار تحریم بعد از تهیه برجام

طیب‌نیا، وزیر اقتصاد در حاشیه جلسه هیئت دولت: با حذف تحریم‌ها زمینه‌ای برای حل و فصل همه مشکلات فراهم نمی‌شود

فردای توافق وین علی طیب نیا، وزیر امور اقتصاد و دارایی، با تاکید بر اینکه مشکلات اقتصادی ما به واسطه تحریم آغاز نشده است که بخواهد با حذف تحریم‌ها زمینه‌ای برای حل و فصل همه مشکلات فراهم شود، گفت: ما در حوزه اقتصادی در گذشته مشکلاتی را داشتیم که مقام معظم رهبری این مشکلات را در نفتی بودن و دولتی بودن اقتصاد خلاصه کردند و تاکید داشتند که باید از شرایط فراهم شده و محدودیت‌ها استفاده و زمینه را برای اصلاحات ساختاری فراهم کنیم.[9]

سیف، رئیس کل بانک مرکزی: پول‌های بلوکه‌شده ایران ۲۹ میلیارد دلار است

پیش از توافق وین بسیاری از مقامات دولت، هنگامی که قصد داشتند ضرورت توافق با دشمن را به هر بهانه‌ای توجیه کنند و برای مردم تبیین کنند که باید امتیازاتی بدهیم تا امتیازات ارزشمندی بدست بیاوریم، از طلب بیش از ۱۲۰ میلیارد دلاری کشورمان و بعضاً تا ۱۵۰ میلیارد دلاری از آمریکا و متحدانش سخن می‌گفتند.

اما در چند روز گذشته و پس از تنظیم متن اولیه بین ایران و ۵+۱ ناگهان برخی مقامات کشورمان همه حرف‌ها و عدد و رقم‌های گذشته را فراموش کردند و مدعی شدند کلاً طلب ایران ۳۰ میلیارد دلار است. بعنوان نمونه ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی گفت: ۲۳ میلیارد دلار از اموال بانک مرکزی در کشورهای ژاپن، کره و امارات متحده عربی موجود است. ۶ میلیارد دلار از محل فروش نفت نیز در هند وجود دارد که پس از رفع تحریم‌ها آزاد خواهد شد. البته بانک مرکزی ۵ میلیارد دلار بدهی به خارج از کشور دارد.[10]

طیب‌نیا، وزیر اقتصاد هم آمار سیف را تأیید کرده و می‌گوید: حدود ۳۵ میلیارد دلار از این دارایی‌ها در شرکت نیکو سرمایه‌گذاری شده است که مربوط به طرح‌های شرکت نفت است و حدود ۲۲ میلیارد دلار در چین به عنوان وثیقه‌های فاینانس موجود است. اگر تمامی این مبالغ را ارزیابی کنید به آن عددی خواهید رسید که رئیس کل بانک مرکزی بیان کرده است.

به جز این دو مقام اقتصاد، زنگنه، وزیر نفت هم در حاشیه نشست هیأت دولت به دلارهای بلوکه شده در حوزه نفت اشاره کرد که به گفته او تنها چهار میلیارد دلار است![11]

آخوندی، وزیر راه و شهرسازی: توافق هسته‌ای تأثیر مستقیم بر بازار مسکن نخواهد داشت

عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی یک هفته بعد از توافق هسته‌ای در پاسخ به این سؤال یکی از خبرگزاری‌ها که تأثیر توافق هسته‌ای بر بازار مسکن چه خواهد بود، اظهار کرد:

«بازار مسکن بازار داخلی است و توافق هسته‌ای خیلی نمی‌تواند تأثیر مستقیمی بر روی این بازار داشته باشد.»[12]

نوبخت، سخنگوی دولت در نشست خبری: مردم می‌دانند بلافاصله بعد از توافق تغییرات محسوس نخواهد بود

محمد باقر نوبخت در نشست خبری، با اشاره به تغییراتی که از رفع تحریم‌ها در اقتصاد ایجاد می‌شود گفت: «قطعاً جامعه ما فهیم هستند و می‌دانند بلافاصله بعد از امضا تغییرات محسوس نخواهد بود، ما تلاش داریم انتظارات مردم را از راه معقول برآورده کنیم نه راه های پوپولیستی.»[13]

لیلاز، عضو شورای مرکزی کارگزاران و از حامیان دولت روحانی: کسی گمان نمی‌کند با رفع تحریم مشکلات اقتصادی رفع شود

لیلاز در مصاحبه‌ای در روز شنبه ۳ مرداد با روزنامه شرق عنوان کرد:

«برخی افراد، محافل و رسانه‌ها هستند که ابتدا از یک فضای هیجانی سخن گفته و سپس به آن حمله می‌کنند. در میان اکثریت مردم و نخبگان، کسی گمان نمی‌کند لغو همه تحریم‌های اقتصادی ایران سبب می‌شود تا مسائل بغرنج آن یک‌شبه حل شود. لازم به گفتن نیست که این تصور تا چه اندازه با واقعیت فاصله دارد. مشکلات اقتصاد و مدیریت در ایران بسیار عمیق، پرتعداد و پیچیده‌تر از آن است که با لغو تحریم‌ها، مسئله حل شود.»[14]

زیباکلام، از اصلاح طلبان حامی دولت: برداشتن تحریم‌ها «اقتصاد» را متحول نمی‌کند

زیباکلام در یادداشتی که فردای توافق در روزنامه شرق منتشر شد، نوشت: «این درست است که تحریم‌ها محدودیت‌ها و معضلات زیادی برای اقتصاد ایران ایجاد کرده بود، اما با وجود گشایش اقتصادی‌ای که توافق به بار خواهد آورد، «تحول اقتصادی»، آن نقطه عطف تاریخی که توافق هسته‌ای به‌همراه می‌آورد، نخواهد آورد. اقتصاد ما یک اقتصاد ناکارآمد دولتی است که تحریم‌ها، وضع آن را حادتر کرده بود. برداشته‌شدن تحریم‌ها خودبه‌خود نه اقتصاد ما را کارآمدتر خواهد کرد و نه لزوماً از فساد خواهد کاست. نسخه بهبود اقتصاد ما رفتن به‌دنبال مسیری است که در سه، چهار دهه گذشته، بسیاری از کشورهای مشابه ما پیمودند و از اقتصادهای شبه‌دولتی ناکارآمد و درحال‌توسعه به اقتصادهای موفق صنعتی تبدیل شدند.

داروی شفابخش اقتصاد ما، برداشته‌شدن تحریم‌ها نیست، بلکه پای‌گذاردن در مسیری است که برزیل، آرژانتین، ترکیه، هند، مالزی، مناطق آزاد چین و دیگران پای گذاردند. یعنی رفتن به‌دنبال الگوی توسعه اقتصادی بازار آزاد آدام اسمیت. توافق هسته‌ای لزوماً توسعه سیاسی و بازشدن جامعه مدنی چشمگیری را هم به‌دنبال نخواهد آورد.»[15]

******

---

[1]- http://www.isna.ir/fa/news/94031709076

[2]- http://www.president.ir/fa/87592

[3]- http://www.president.ir/fa/87559

[4]- http://www.alef.ir/vdcewn8wxjh8fvi.b9bj.html?275823

[5]- http://www.khabaronline.ir/detail/426394/provinces/kermanshah

[6]- http://www.entekhab.ir/fa/news/210023

[7]- http://www.president.ir/fa/85398

[8]- www.farsnews.com/newstext.php?nn=13940324001661

[9]- http://www.mehrnews.com/news/2859903

[10]- http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13940424001026

[11]- http://www.rajanews.com/news/217817

[12]- http://www.mehrnews.com/news/2861698

[13]- http://www.rajanews.com/news/217817

[14]- http://www.sharghdaily.ir/News/68876

[15]- http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13940424000235