به گزارش گروه اجتماعی مشرق، فرقي نمي کند که خودتان پدر و مادر باشيد و کودکي داشته باشيد يا به دلايلي مجبور باشيد چند روزي از يک کودک نگهداري کنيد؛ در هر دو صورت درد دل هايتان شنيده مي شود که مي گوييد: «واقعا مانده ام چه کار کنم؟ اين بچه نه با تشويق رفتارهاي اشتباهش را درست مي کند و نه به خاطر ترس از تنبيه اصلاح مي شود. همه راه حل هاي ممکن را بررسي کرده ام اما بي فايده بوده است. واقعا مانده ام چه کار کنم؟»
اين روزها زماني که پدر يا مادري مي خواهد تکنيک هاي عملي و تربيتي والدين خود را روي فرزندش پياده کند در کمال تعجب متوجه مي شود که اين تکنيک ها نه تنها گاهي جواب نمي دهد بلکه پاسخ عکس هم مي دهد.
کارشناس علوم تربيتي در گفت وگو با زندگي سلام نکاتي را درباره تشويق و تنبيه کودک مطرح مي کند و مي گويد لازم است والدين امروزي، آگاهي مختصري از مهم ترين مقوله تعليم و تربيت کودک يعني تشويق و تنبيه داشته باشند تا در تربيت فرزندان شان موفق تر عمل کنند.
اهميت آشنايي با مفهوم تشويق و تنبيه
تشويق به زبان ساده يعني فعاليتي که براي ايجاد انگيزه در کودکان براي انجام رفتارهاي درست و مطلوب استفاده مي شود. تشويق مي تواند از قول دادن براي رفتن به پارک تا خريد يک اسباب بازي يا يک خوراکي باشد. تنبيه هم درست برعکس تشويق، زماني رخ مي دهد که بخواهيم کودک را متوجه اشتباه بودن رفتارش کنيم و در اصطلاح عاميانه جريمه اش کنيم. تنبيه فعاليتي است که کودک را در شرايط سخت قرار مي دهد به گونه اي که بين رفتار نامطلوب و اين شرايط سخت ارتباط برقرار کند تا ديگر آن را تکرار نکند.
نمونه کاملا ملموس و به يادماندني تنبيه براي پدر و مادرهاي امروزي، نوشتن ۲ خط از غلط هاي املايي شان در دوران دبستان است يا زنداني شدن در دوران کودکي در يک اتاق تاريک براي چند دقيقه يا ترس از سپرده شدن به نمکي و هاپو! با اين حال، اين که در نظام تربيتي امروزي جامعه ما جايگاه تنبيه و تشويق کجاست و آيا تنبيه و تشويق هاي اعمال شده روي خود ما، امروز هم براي فرزندانمان جواب مي دهد يا خير، مسئله اي است که لازمه رسيدن به جواب آن آشنايي بيشتر با تشويق، تنبيه و انواع آن هاست.
تشويق يعني چه؟
تشويق به طور خلاصه به معناي دادن يک فاکتور مثبت به کودک براي پايداري يک رفتار مطلوب در او است که خود به ۲شکل مي تواند انجام بگيرد.
تشويق مثبت
تشويق مثبت به معناي ايجاد يک حالت مطلوب براي پايداري يک رفتار مطلوب در کودک است. به طور مثال، فرض کنيد که کودک شما هميشه هنگام غذا خوردن شما را اذيت مي کند و عملکرد مطلوبي ندارد. در تشويق مثبت، زماني که کودک يک رفتار صحيح را مطابق خواسته شما انجام داد براي اين که به او نشان دهيد رفتار او درست است و تمايل داريد که بعد از اين هم، اين رفتار را به همين شکل انجام دهد، او را تشويق مي کنيد و به طور مثال بعد از غذا خوردن او را به پارک مي بريد يا با او بازي مي کنيد.
تشويق منفي
حذف يک حالت نامطلوب براي پايداري يک رفتار مطلوب در کودک را تشويق منفي مي گويند.
به طور مثال، فرض کنيد فرزند شما امتحان سختي دارد و شما به او اجازه مي دهيد که به جاي مرتب کردن اتاقش، زمان بيشتري را به درس خواندن اختصاص بدهد. توجه داشته باشيد که اين نوع تشويق تحت شرايط خاص مورد استفاده قرار مي گيرد و تا حد امکان نبايد خيلي از آن استفاده شود.
چند اصل مهم در تشويق کردن
تشويق خوب، تشويقي است که در کوتاه ترين فاصله زماني نسبت به رفتار کودک اعمال شود. به طور مثال، در همان لحظه اي که کودک تان اتاقش را تميز مي کند او را تشويق کنيد.
* تشويق بايد مطابق با قوانين کلي تربيتي باشد، مثلا قول دادن به فرزند ۷ساله تان براي خريد تلفن همراه به ازاي گرفتن يک معدل خوب نابه جاست زيرا به طور کلي تلفن همراه يک وسيله پرخطر براي کودک محسوب مي شود. حتي اگر شوق و انگيزه را در او افزايش دهد.
* نحوه تشويق مي تواند به انتخاب کودک باشد، اما يادتان باشد که تصميم نهايي را والدين بايد بگيرند.
* بهتر است تشويق را مطابق درجه خوب بودن رفتارهاي کودک طبقه بندي کنيد به طور مثال به ازاي معدل ۲۰ يک دوچرخه و معدل ۱۹ يک لباس مورد علاقه براي او بخريد.
* تشويق هايتان را مطابق سلايق و رده سني کودک تان قرار دهيد تا هم جذاب تر و هم تأثيرگذاري بيشتري داشته باشد.
* تشويق را تا حد امکان در حضور ديگران انجام دهيد چراکه تشويق در جمع هاي فاميلي و دوستانه تأثير بسيار بيشتري دارد.
* رفتارهايي که از آن ها در موقعيت هاي تشويقي استفاده مي کنيد در مواقع عادي استفاده نکنيد. بگذاريد کودک بداند که براي مثال؛ رفتن به پارک را تنها در ازاي نوشتن تکاليف دريافت مي کند. ذکر اين نکته ضروري به نظر مي رسد که شما بايد هوشمند باشيد و حتي اگر به صورت اتفاقي گذرتان به پارک افتاد سريع رفتار مثبتي از کودک را به يادش بياوريد و بگوييد که اين پارک آمدن به خاطر فلان رفتار مناسب تو است.
تنبيه يعني چه؟
تنبيه به معناي دادن يک فاکتور منفي به کودک براي حذف يک رفتار نامطلوب در او است که مانند تشويق به ۲شکل مي تواند انجام گيرد.
تنبيه مثبت
تنبيه مثبت يا محروم کردن؛ به معناي حذف يک حالت مطلوب براي حذف يک رفتار نامطلوب است. به طور مثال فرض کنيد فرزندتان در مقابل جمع رفتار بي ادبانه اي نشان داده که مستحق تنبيه است. در تنبيه مثبت مي توانيد او را از رفتن به پارک به همراه ديگر خواهر و برادرانش يا استفاده از يکي از اسباب بازي هايش محروم کنيد.
تنبيه منفي
تنبيه منفي يا جريمه کردن به معناي ايجاد يک حالت نامطلوب براي حذف يک رفتار نامطلوب است. به طور مثال اگر فرزندتان آداب غذا خوردن را رعايت نمي کند براي جريمه کردن کودک تان او را به مدت يک ساعت در اتاقش تنها بگذاريد يا از او بخواهيد لباس هايش را خودش بشويد و اتاقش را تميز کنيد.
چند اصل مهم در تنبيه کردن
* تنبيه را در مقابل ديگران انجام ندهيد چرا که باعث شکستن عزت نفس و کاهش اعتماد به نفس کودک تان خواهد شد.
* براي اعمال تنبيه، کمي صبر کنيد يا فرصت جبران اشتباه را به کودک بدهيد چرا که ممکن است خودش هم از اشتباهش ناراحت شده باشد.
* هميشه از يک تنبيه استفاده نکنيد زيرا تنبيه تکراري ممکن است به مرور زمان خوشايند شود. به طور مثال حبس در اتاق فرصت مناسبي شود براي انجام شيطنت هاي کودکانه و تنبيه اثر خود را نگذارد.
* در حين تنبيه از حمايت عاطفي غافل نشويد. بگذاريد کودک تان احساس کند که اگر در اتاق حبس شده، به اين دليل نيست که شما ديگر دوستش نداريد بلکه اين تنبيه نتيجه رفتار اشتباه خود او است.
* يادتان باشد تنبيه بدني آخرين و البته پر آسيب ترين تنبيه است.
* بابت رفتاري که کودک تان نمي داند غلط است، تنبيه قائل نشويد؛ مثلا اگر کودک تان از يک کلمه رکيک استفاده کرد، به او بگوييد که اين کلمه خوبي نيست و بلافاصله پس از اولين رويداد او را تنبيه نکنيد.
منحصر به فرد بودن شيوه هاي تشويق و تنبيه براي هر کودک
با اين حال و هر چند استفاده از تشويق مثبت به معناي جايزه دادن و تنبيه منفي به معناي جريمه کردن در شيوه هاي تربيتي گذشته پرکاربردتر بوده است، اما در شيوه هاي جديد فرزندپروري، آشنايي با هر ۴ روش ذکر شده براي والدين ضروري است.
اگر احساس مي کنيد يک روش تنبيه يا تشويق روي کودک تان موثر نيست اصرار نداشته باشيد که حتما از آن استفاده کنيد بلکه از شيوه هاي ديگر بهره ببريد. همچنين در شناخت علايق و استعدادها و نقاط قوت و ضعف فرزندتان کوشا باشيد زيرا همين علايق مي تواند زمينه ساز يک تنبيه يا تشويق اثرگذار و مفيد باشد پس تنبيه يا تشويق هاي موثر براي يک کودک با ويژگي هاي منحصر به فرد با کودک ديگر متفاوت است.
مخاطبان محترم گروه اجتماعی مشرق می توانند اخبار، مقالات و تصاویر اجتماعی خود را به آدرس shoma@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود. در ضمن گروه اجتماعی مشرق در صدد است با پیگیری مشکلات ارسالی شما از طریق کارشناسان و مشاوران مجرب پاسخی برای ابهامات مخاطبان عزیز بیابد.
منبع: خراسان
اين روزها زماني که پدر يا مادري مي خواهد تکنيک هاي عملي و تربيتي والدين خود را روي فرزندش پياده کند در کمال تعجب متوجه مي شود که اين تکنيک ها نه تنها گاهي جواب نمي دهد بلکه پاسخ عکس هم مي دهد.
کارشناس علوم تربيتي در گفت وگو با زندگي سلام نکاتي را درباره تشويق و تنبيه کودک مطرح مي کند و مي گويد لازم است والدين امروزي، آگاهي مختصري از مهم ترين مقوله تعليم و تربيت کودک يعني تشويق و تنبيه داشته باشند تا در تربيت فرزندان شان موفق تر عمل کنند.
اهميت آشنايي با مفهوم تشويق و تنبيه
تشويق به زبان ساده يعني فعاليتي که براي ايجاد انگيزه در کودکان براي انجام رفتارهاي درست و مطلوب استفاده مي شود. تشويق مي تواند از قول دادن براي رفتن به پارک تا خريد يک اسباب بازي يا يک خوراکي باشد. تنبيه هم درست برعکس تشويق، زماني رخ مي دهد که بخواهيم کودک را متوجه اشتباه بودن رفتارش کنيم و در اصطلاح عاميانه جريمه اش کنيم. تنبيه فعاليتي است که کودک را در شرايط سخت قرار مي دهد به گونه اي که بين رفتار نامطلوب و اين شرايط سخت ارتباط برقرار کند تا ديگر آن را تکرار نکند.
نمونه کاملا ملموس و به يادماندني تنبيه براي پدر و مادرهاي امروزي، نوشتن ۲ خط از غلط هاي املايي شان در دوران دبستان است يا زنداني شدن در دوران کودکي در يک اتاق تاريک براي چند دقيقه يا ترس از سپرده شدن به نمکي و هاپو! با اين حال، اين که در نظام تربيتي امروزي جامعه ما جايگاه تنبيه و تشويق کجاست و آيا تنبيه و تشويق هاي اعمال شده روي خود ما، امروز هم براي فرزندانمان جواب مي دهد يا خير، مسئله اي است که لازمه رسيدن به جواب آن آشنايي بيشتر با تشويق، تنبيه و انواع آن هاست.
تشويق يعني چه؟
تشويق به طور خلاصه به معناي دادن يک فاکتور مثبت به کودک براي پايداري يک رفتار مطلوب در او است که خود به ۲شکل مي تواند انجام بگيرد.
تشويق مثبت
تشويق مثبت به معناي ايجاد يک حالت مطلوب براي پايداري يک رفتار مطلوب در کودک است. به طور مثال، فرض کنيد که کودک شما هميشه هنگام غذا خوردن شما را اذيت مي کند و عملکرد مطلوبي ندارد. در تشويق مثبت، زماني که کودک يک رفتار صحيح را مطابق خواسته شما انجام داد براي اين که به او نشان دهيد رفتار او درست است و تمايل داريد که بعد از اين هم، اين رفتار را به همين شکل انجام دهد، او را تشويق مي کنيد و به طور مثال بعد از غذا خوردن او را به پارک مي بريد يا با او بازي مي کنيد.
تشويق منفي
حذف يک حالت نامطلوب براي پايداري يک رفتار مطلوب در کودک را تشويق منفي مي گويند.
به طور مثال، فرض کنيد فرزند شما امتحان سختي دارد و شما به او اجازه مي دهيد که به جاي مرتب کردن اتاقش، زمان بيشتري را به درس خواندن اختصاص بدهد. توجه داشته باشيد که اين نوع تشويق تحت شرايط خاص مورد استفاده قرار مي گيرد و تا حد امکان نبايد خيلي از آن استفاده شود.
چند اصل مهم در تشويق کردن
تشويق خوب، تشويقي است که در کوتاه ترين فاصله زماني نسبت به رفتار کودک اعمال شود. به طور مثال، در همان لحظه اي که کودک تان اتاقش را تميز مي کند او را تشويق کنيد.
* تشويق بايد مطابق با قوانين کلي تربيتي باشد، مثلا قول دادن به فرزند ۷ساله تان براي خريد تلفن همراه به ازاي گرفتن يک معدل خوب نابه جاست زيرا به طور کلي تلفن همراه يک وسيله پرخطر براي کودک محسوب مي شود. حتي اگر شوق و انگيزه را در او افزايش دهد.
* نحوه تشويق مي تواند به انتخاب کودک باشد، اما يادتان باشد که تصميم نهايي را والدين بايد بگيرند.
* بهتر است تشويق را مطابق درجه خوب بودن رفتارهاي کودک طبقه بندي کنيد به طور مثال به ازاي معدل ۲۰ يک دوچرخه و معدل ۱۹ يک لباس مورد علاقه براي او بخريد.
* تشويق هايتان را مطابق سلايق و رده سني کودک تان قرار دهيد تا هم جذاب تر و هم تأثيرگذاري بيشتري داشته باشد.
* تشويق را تا حد امکان در حضور ديگران انجام دهيد چراکه تشويق در جمع هاي فاميلي و دوستانه تأثير بسيار بيشتري دارد.
* رفتارهايي که از آن ها در موقعيت هاي تشويقي استفاده مي کنيد در مواقع عادي استفاده نکنيد. بگذاريد کودک بداند که براي مثال؛ رفتن به پارک را تنها در ازاي نوشتن تکاليف دريافت مي کند. ذکر اين نکته ضروري به نظر مي رسد که شما بايد هوشمند باشيد و حتي اگر به صورت اتفاقي گذرتان به پارک افتاد سريع رفتار مثبتي از کودک را به يادش بياوريد و بگوييد که اين پارک آمدن به خاطر فلان رفتار مناسب تو است.
تنبيه يعني چه؟
تنبيه به معناي دادن يک فاکتور منفي به کودک براي حذف يک رفتار نامطلوب در او است که مانند تشويق به ۲شکل مي تواند انجام گيرد.
تنبيه مثبت
تنبيه مثبت يا محروم کردن؛ به معناي حذف يک حالت مطلوب براي حذف يک رفتار نامطلوب است. به طور مثال فرض کنيد فرزندتان در مقابل جمع رفتار بي ادبانه اي نشان داده که مستحق تنبيه است. در تنبيه مثبت مي توانيد او را از رفتن به پارک به همراه ديگر خواهر و برادرانش يا استفاده از يکي از اسباب بازي هايش محروم کنيد.
تنبيه منفي
تنبيه منفي يا جريمه کردن به معناي ايجاد يک حالت نامطلوب براي حذف يک رفتار نامطلوب است. به طور مثال اگر فرزندتان آداب غذا خوردن را رعايت نمي کند براي جريمه کردن کودک تان او را به مدت يک ساعت در اتاقش تنها بگذاريد يا از او بخواهيد لباس هايش را خودش بشويد و اتاقش را تميز کنيد.
چند اصل مهم در تنبيه کردن
* تنبيه را در مقابل ديگران انجام ندهيد چرا که باعث شکستن عزت نفس و کاهش اعتماد به نفس کودک تان خواهد شد.
* براي اعمال تنبيه، کمي صبر کنيد يا فرصت جبران اشتباه را به کودک بدهيد چرا که ممکن است خودش هم از اشتباهش ناراحت شده باشد.
* هميشه از يک تنبيه استفاده نکنيد زيرا تنبيه تکراري ممکن است به مرور زمان خوشايند شود. به طور مثال حبس در اتاق فرصت مناسبي شود براي انجام شيطنت هاي کودکانه و تنبيه اثر خود را نگذارد.
* در حين تنبيه از حمايت عاطفي غافل نشويد. بگذاريد کودک تان احساس کند که اگر در اتاق حبس شده، به اين دليل نيست که شما ديگر دوستش نداريد بلکه اين تنبيه نتيجه رفتار اشتباه خود او است.
* يادتان باشد تنبيه بدني آخرين و البته پر آسيب ترين تنبيه است.
* بابت رفتاري که کودک تان نمي داند غلط است، تنبيه قائل نشويد؛ مثلا اگر کودک تان از يک کلمه رکيک استفاده کرد، به او بگوييد که اين کلمه خوبي نيست و بلافاصله پس از اولين رويداد او را تنبيه نکنيد.
منحصر به فرد بودن شيوه هاي تشويق و تنبيه براي هر کودک
با اين حال و هر چند استفاده از تشويق مثبت به معناي جايزه دادن و تنبيه منفي به معناي جريمه کردن در شيوه هاي تربيتي گذشته پرکاربردتر بوده است، اما در شيوه هاي جديد فرزندپروري، آشنايي با هر ۴ روش ذکر شده براي والدين ضروري است.
اگر احساس مي کنيد يک روش تنبيه يا تشويق روي کودک تان موثر نيست اصرار نداشته باشيد که حتما از آن استفاده کنيد بلکه از شيوه هاي ديگر بهره ببريد. همچنين در شناخت علايق و استعدادها و نقاط قوت و ضعف فرزندتان کوشا باشيد زيرا همين علايق مي تواند زمينه ساز يک تنبيه يا تشويق اثرگذار و مفيد باشد پس تنبيه يا تشويق هاي موثر براي يک کودک با ويژگي هاي منحصر به فرد با کودک ديگر متفاوت است.
مخاطبان محترم گروه اجتماعی مشرق می توانند اخبار، مقالات و تصاویر اجتماعی خود را به آدرس shoma@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود. در ضمن گروه اجتماعی مشرق در صدد است با پیگیری مشکلات ارسالی شما از طریق کارشناسان و مشاوران مجرب پاسخی برای ابهامات مخاطبان عزیز بیابد.
منبع: خراسان
