سرویس فرهنگ و هنر مشرق -در سکانس های ابتدایی فیلم جان ویک (قسمت چهارم) کاراکتر «باوری کینگ» (لارنس فیشبرن) همراه با «جان ویک» پس از کشتن سردسته گروه آدمکشان کنتیننتال، در نمایی زیبا در افق خورشید سوار بر اسب در حال خروج از آفریقا هستند، این نما ارجاعی به فیلم لورنس عربستان است.

مفهوم «ارجاع» در چند دهه اخیر در سینما فراتر از ادای دین به آثار پیشین است. «سیدآریا قریشی» در نقدی در کافه سینما درباره ارجاعات سینمایی (به تعمیم همه آثار نمایشی) به این مهم اشاره می‌کند که ارجاع فقط در یک نمای چند ثانیه ای معنی پیدا نمی‌کند و قرار نیست ذهن تماشاگر را به زور به سمت مسائل فرامتنی منحرف کند.

قریشی در ادامه این مقاله می‌نویسد:

اما در بسیاری از موارد، ارجاع مستقیماً روی مسیر پیشرفت فیلم یا دریافت حس و حال لحظه‌ای کاراکترها اثر می‌گذارد. در چنین مواردی، این ادعا که ارجاع مورد بحث فقط یک ادای دین شخصی است عذر بدتر از گناه به شمار می‌رود چون نتیجه پذیرش این حرف، اثبات نابلدی فیلمسازی است که ادای دین شخصی‌اش به یک فیلم دیگر، مسیر رو به جلوی فیلم خودش را قطع کرده است. در چنین شرایطی، انتظار این است که ارجاع صورت گرفته، مستقیماً در حرکت رو به جلوی داستان یا معرفی بیشتر شخصیت‌ها تأثیر داشته باشد. این کاربرد ارجاع، می‌تواند خودش را به اشکال مختلفی نشان دهد.

بر اساس نظریه بسیاری از منتقدان فرنگی و ایرانی، ارجاع فقط در یک نمای چند ثانیه ای به چشم می‌خورد یا روی حس حال کاراکترها به صورت جزئی تاثیر می‌گذارد و در مسیر پیشرفت روایت یا اجرای سکانس ها هیچ اثری نخواهد داشت. محدوده ارجاعات از یکی دو سکانس فراتر نمی رود. مثلا در فیلم فروشنده(اصغر فرهادی) دو ارجاع به فیلم سینمایی گاو و نمایشنامه مرگ فروشنده وجود دارد که در لایه دوم فیلم بارگذاری شده است و ارتباطی مستقیم با پیرنگ اثر ندارد.

در نهنگ عنبر یک ارجاع به تریلر مایکل جکسون وجود که در روایت اصلی فیلم تاثیری ندارد. در فیلم ایتالیا ایتالیا یک ارجاع مفهومی نامحسوس به فیلم هامون وجود دارد.

در بزرگراه گمشده صحنه تیتراژ اثر در اتوبان تاریک و خط های جاده از فیلم بیراهه «ادگار ج اولمر» برداشته شده یا «ای برادر کجایی» (برادران کوئن) بر اساس اسم یکی از فیلم نامه های شخصیت کارگردان فیلم سفرهای سالیوان، پرستن استرجس ساخته شده است.

اگر اثری لبریز از ارجاعات باشد آن اثر را منتقدان سینما کلاژ تقلیدی توصیف می‌کنند

راجر ایبرت، پیتر بردشاو، اندرو ساریس، دیوید دنبی، لئونارد مالتین در نقدهای مفصلی فیلم «بیل را بکش» تارانتینو را کلاژی تقلیدی از ارجاعات تفصیلی تاریخ سینما توصیف کرده‌اند و «مالتین» در نقد فیلم با تشبیه تارانیتنو به دکتر فرانکشتاین می‌نویسد: این اثر دیگر فیلمی از تارانتینو نیست، بلکه او در نقش فرانکشتاین بریده های قطع شده فیلم های مورد علاقه‌اش را از قبرستان و گورهای متعددی بیرون کشیده و عروس فرانکشتاین را خلق کرده که فقط آدم می‌کشد.

مایکل جاشوا روئین هم نقد مشابهی درباره فیلم می‌نویسد و کاراکتر «عروس» فیلم بیل را بکش به عروس فرانکشتاین تشبیه می‌کند.

بیشتر بخوانید:

گناه فرشته یا وکیل مدافع شیطان!؟ +فیلم

مشرق 11 دی ماه گزارشی تصویری منتشر کرد که به یکی از سکانس های کپی شده سریال «گناه فرشته» از وکیل مدافع شیطان می‌پرداخت و عینا تمام دیالوگ‌های "کیانوریوز" برای شهاب حسینی بازنویسی شده بود.

در حالیکه سریال «گناه فرشته» ادعای اقتباسی بودن از رمان الف مشفق را یدک می کشد «فیلم نیوز» رسانه حامی سازندگان سریال به فاصله بسیار کوتاهی در حالیکه تنها دو قسمت از سریال منتشر شده، لیستی از منابع کپی شده سریال را منتشر می‌کند.

به نظر می‌رسد ترس از افشای سایر سکانس‌ها و روایت‌های کپی شده، رسانه‌های حامی سریال را بر آن داشته که هر زودتر قسمت‌های کپی شده را تحت عنوان ارجاع سینمایی منتشر کنند تا از این گزارش به عنوان سپر دفاعی استفاده شود تا میزان سکانس‌ها و قصه‌های کپی توسط رسانه‌ها و مخاطبان سریال در شبکه ‌های اجتماعی طبیعی جلوه کند، در حالیکه این گزارش نشان می‌دهد غلظت کپی کاری در این سریال فراتر از تصور ممکن است.

،
فیلم نیوز در این گزارش صراحتا می‌نویسد که سریال گناه فرشته ترکیبی کپی شده از آناتومی یک قتل، زمانی برای کشتن، ترس قدیمی، دختر گمشده، وکیل مدافع شیطان و غرامت مضاعف است.

در بخشی از این گزارش می‌خوانیم: اما برسیم به یک ارجاع سینمایی شاخص دیگر از سوی «گناه فرشته». تبلیغات سریال با شعار «برای فرشته دعا کنید» کلید خورد و حالا تبدیل به موتیف آن شده است. مخاطب هم پی برده فرشته (پردیس پورعابدینی) همان دختری است که متهم به قتل شده؛ به زندان افتاده و حامد تهرانی با انگیزه‌های قوی، وکالتش را پذیرفته. این نکته کمتر گفته شده‌ای است که فیلم «بچه رزماری» ساخته پر سر و صدای رومن پولانسکی نیز از همین شعار بهره برده بود. البته به نظر نمی‌رسد قصه «گناه فرشته» ارتباطی با این فیلم داشته باشد یا اگر ارتباطی هم دارد نشانه هایی از آن تا اینجای داستان به دست نیامده است.

پاراگراف بالا نشان می‌دهد حتی شعار تبلیغاتی فیلم با عنوان برای "فرشته دعا کنید" هم از عنوان تبلیغاتی فیلم رومن پولانسکی کپی شده است. با این حال بسیاری از کابران فضای مجازی با دستمایه قرار دادن این موضوع، روی مصداق‌های نمایشی کپی شده سریال مانور بیشتری خواهند داد.