مقاله «فلینت لورت» استاد مسائل بینالملل دانشگاه پنسیلوانیا و «هیلاری مان لورت» استاد خدمات بینالملل دانشگاه آمریکایی از سوی مدرسه حقوق دیکینسون وابسته به دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا منتشر شده است. این دو تن سالها تجربه فعالیت رسمی در سطوح بالای نهادهای بینالملل و سیاست خارجی آمریکا را نیز دارند.
به نوشته این دو استاد آمریکایی، ایران و چین طی سه دهه اخیر همکاریهای چندجانبهای در حوزههای انرژی، تجارت، سرمایهگذاری و امنیت منطقهای انجام دادهاند که در شرایط حاضر ادامه آن به زیان منافع آمریکا است.
در این مقاله درباره دلایل ریشهای روابط نزدیک ایران و چین، به ماهیت و خاستگاه حکومتهای دو کشور اشاره شده و آمده است: ساختار سیاسی ایران و چین به طور مشابه از انقلابهای استقلالخواهانه مردم پس از دوران طولانی سلطه خارجیها خصوصا غربیها بر این دو کشور، شکل گرفته است. به همین دلیل از نگاه آمریکاییها، سیاست خارجی ایران و چین خصوصا در مقابل آمریکا با تعابیری چون «ضد سلطه» تفسیر میشود.
در این مقاله درباره سیاست چین نسبت به روابط با ایران آمده است: چینیها طی سه دهه اخیر تلاش کردهاند میان توسعه روابط با ایران و منافعشان در ارتباط با آمریکا، نوعی توازن ایجاد کنند. اما در سالهای اخیر برخی وقایع و روندها سبب شده تمایل چین به ادامه سازگاری با فشارهای آمریکا درباره روابط با ایران خصوصا پس از مناقشه هستهای، کاهش یابد.
بر مبنای تحلیل نویسندگان، هرچند چین تلاش دارد توازن میان منافعش با آمریکا و روابط با ایران را ادامه دهد، اما این توازن به آهستگی در حال تغییر به سوی ایران است و ترجیح چین حفظ منافع اقتصادی، انرژی و راهبردی در ایران است. در این مقاله به علل این تغییر پرداخته شده که در 5 دسته تقسیمبندی شدهاند که عبارتند از:
1- سیاستگذاران و نخبگان سیاسی در تهران و پکن، افول نسبی هژمونی آمریکا را بیش از پیش میدانند.
2- فشارهای آمریکا به چین برای پیروی از تحریمهای مرتبط با برنامه هستهای ایران، وارد منطقه ممنوعه منافع چین خصوصا در حوزه امنیت انرژی و استقلال راهبردی شده است.
3- برداشت نخبگان چین از سیاستهای آمریکا درباره برنامه هستهای ایران و خیزشهای مردمی کشورهای عربی این است که واشنگتن خواستار حل معضلات با ایران نیست، بلکه به دنبال طراحی یک خاورمیانه جدید بر مبنای تضعیف ایران است که طبیعتا بر خلاف منافع چین است. حتی توافق ژنو نیز باعث تغییر این نگاه چینیها نشده زیرا آنها معتقدند آمریکا به هیچ وجه به دنبال رسیدن به توافق جامع هستهای با ایران نیست.
4- چین از این میترسد که بهبود روابط تهران با کشورهای غربی، سبب به خطر افتادن منافع انحصاریاش در ایران شود و در ایران، رقیب پیدا کند.
5- به طور کلی واشنگتن اقدامات سیاسی، اقتصادی و نظامی خاصی را دنبال میکند که از منظر چینیها با هدف جلوگیری از افزایش نفوذ جهانی چین است. به همین دلیل چینیها به دنبال یک سیاست خارجی واقعا مستقل هستند.
اساتید آمریکایی در پایان، تصریح کردهاند که اگر آمریکا مواضع خود علیه ایران را به طور اساسی تغییر ندهد، تعمیق روابط ایران و چین مطمئنا سبب تغییراتی در نظام حاکم بر اقتصاد بینالملل خواهد شد و سیاست آمریکا در استفاده بیهدف از ابزار تحریمهای مالی را پس زده و روند تضعیف سلطه دلار را تسریع خواهد کرد که جملگی به ضرر جایگاه جهانی آمریکا است.