سرویس جهان مشرق- فرانک رُز تحلیلگر اندیشکده بروکینگز در یادداشتی به دولت ترامپ توصیه کرده است اگر واقعاً نگران موشک‌های ایران است، همکاری چندجانبه آمریکا با کشورهای حوزه خلیج فارس را در زمینه موشکی و بالستیک توسعه دهد.

وی می‌نویسد «من و بسیاری از همکارانم در بروکینگز» با خروج ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران موافق نبودیم ولی در این مورد متفق هستیم که موشک‌های بالستیک ایران خطری جدی برای نیروهای آمریکاییِ مستقر در منطقه و متحدان واشینگتن است. اما برای مقابله با این تهدید موشکی، گزینه بهتری وجود داشته و دارد: «افزایش همکاری چندجانبه در زمینه دفاع موشکی با دولت‌های حوزه خلیج (فارس)».

فرانک رز کارشناس ارشد بروکنیگز در زمینه موشکی و فضایی و از مدیران مرکز تحقیقاتی «همکاری هوافضا» است که بودجه آن از سوی دولت تأمین می‌شود.

کشورهای حاشیه خلیج فارس، سامانه دفاع موشکی ندارند؟

فرانک رُز به پیامدهای حمله آمریکا به عراق در ۱۹۹۱ میلادی اشاره می‌کند. در آن سال و به بهانه درخواست کمک کویت از آمریکا، نیروهای آمریکایی به منطقه ریختند و تمام کشورهای منطقه به جز عمان به خرید تجهیزات دفاع موشکی اقدام کردند. عربستان سعودی، بحرین، کویت و قطر سامانه دفاع موشکی PATRIOT  (پک ۲ و ۳) دارند، ضمن اینکه عربستان سعودی و امارات متحده عربی سامانه تاد را خریداری کرده‌اند. رز می‌افزاید اینها از پیشرفته‌ترین سامانه‌های جهان در زمینه دفاع موشکی است. پس مشکل کجاست؟ عدم هماهنگی و یکپارچگی میان این سامانه‌ها. به نظر او بیش از مشکلات فنی، مسائل سیاسی مانع از تحقق این مهم شده است.

فایده این یکپارچه‌سازی، البته آنچه که رز صریحاً بیان می‌کند، رهگیریِ بهترِ موشک‌های ایران و کاهش هزینه برخورد با هر تهدید موشکی است. اما به نظر می‌رسد فایده مهمتری هم برای ایالات متحده وجود دارد: حاکمیت برای فضای هوایی خلیج فارس و کشورهای عرب حاشیه آن. این یعنی دست‌کم در حوزه وزارت دفاع آمریکا، کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به ایالت پنجاه و یکم تبدیل می‌شوند، آن هم به هزینه خودشان.

تلاش‌های برنامه‌ریزی‌شده دولت اوباما برای استقرار سامانه یکپارچه دفاع موشکی

رز ادامه می‌دهد تلاش‌های جدی در دولت آمریکا برای یکپارچه‌سازی سامانه‌های دفاع موشکی در کشورهای خلیج فارس از زمانی آغاز شد که هیلاری کلینتون در کنفرانس ریاض شرکت کرد. وی در ۳۱ مارس ۲۰۱۲ میلادی طی سخنانی از «تعهد بسیار پایدار آمریکا نسبت به مردم و کشورهای خلیج (فارس)» اشاره کرد و بر اولویت‌دار بودن تقویت دفاع موشکی تأکید کرد. سال بعد چاک هاگل وزیر وقت دفاع آمریکا در منامه گفت پنتاگون برای «بهبود یکپارچگی توانمندی‌های دفاع موشکی اعضای شورای همکاری خلیج فارس» با این شورا همکاری می‌کند، «اما ایالات متحده باور دارد یک کارگروه چندجانبه بهترین راه برای توسعه دفاع موشکیِ پکپارچه و اشتراکی است».

یک سال بعد در کمپ دیوید، جمع‌بندی این گفتگوها در بیانیه اعضای شورای همکاری منعکس شد و آنها در مه ۲۰۱۵ میلادی تعهد اعضا را به «افزایش توامندی‌های موشکی در سطح منطقه، از جمله از طریق توسعه سامانه هشدار موشک بالستیک» اعلام کردند. در واقع تحلیلگر بروکینگز به صورت تلویحی اشاره می‌کند کشورهای حاشیه خلیج فارس سیاست‌های دیکته‌شده واشینگتن را پذیرفتند.

پس از این در آوریل ۲۰۱۶ میلادی مقامات نظامی و افسران کشورهای یادشده در کویت گرد هم آمدند تا افسران آمریکایی برای آنها چگونگی عملکرد سامانه هشدار موشک بالستیک را شرح دهند و کشورهای یادشده از سوی واشینگتن مجوز خرید سامانه‌های چندجانبه را دریافت کردند. بنابر این به نظر رز، دولت اوباما مسیر مشخصی را برای استقرار سامانه یکپارچه دفاع موشکی به صورت قدم به قدم پیش می‌رفت.

ترامپ بازی را به هم زد، و البته چالش با قطر

یادداشت اندیشکده بروکینگز با این تأسف ادامه می‌یابد که دولت ترامپ از همان ژانویه ۲۰۱۷ مشخص بود که تکمیل این سامانه یکپارچه را در اولویت خود قرار نداده است. با اینکه در نشست مشترک اعضای شورای همکاری خلیج فارس با ایالات متحده در مه ۲۰۱۷ میلادی در ریاض بر لزوم پیگیری مصوبات نشست‌های گذشته تأکید شد، اما این مسأله از حرف فراتر نرفت. به جای آن، بسته ۱۱۰ میلیاردیِ تسلیحات آمریکایی به عربستان سعودی فروخته شد، بسته‌ای که برخی از تجهیزات تاد را نیز شامل می‌شد.

به نظر او به جز اینکه ترامپ بازی را به هم زد، وقوع تنش میان عربستان سعودی و قطر به صورت ناخواسته به یک مانع جدی برای همکاری در زمینه استقرار سامانه یکپارچه دفاع موشکی تبدیل شد. بر همین اساس در ژانویه ۲۰۱۸ میلادی، جیمز ماتیس وزیر دفاع آمریکا خواهان یک «شورای متحد همکاری خلیج (فارس)» شد تا به قول او تلاش‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله «مقابله با گسترش نفوذ بدخواهانه ایران» در منطقه اثربخش‌تر باشد.  

رز تأکید می‌کند آمریکا فعلاً سرگم رفع تخاصم میان قطر و عربستان است، اگر چه مشخص نیست این میانجیگری تا چه وقت و تا چه میزان نتیجه بدهد.

جمع‌بندی

در نهایت، یادداشت فرانک رُز در بروکینگز با توصیه‌هایی به دولت ترامپ تمام می‌شود. وی می‌نویسد مقامات ارشد دولت باید حمایت شفاهی خود را از یکپارچه‌سازی سامانه‌های دفاع موشکی در کشورهای حاشیه خلیج فارس اعلام کنند و علاوه بر این در متن بعدی U.S. Missile Defense Review باید این مسأله به عنوان یک اولویت، برجسته شود. در اجلاس بعدیِ شورای همکاری که در سپتامبر با حضور مقامات ایالات متحده برگزار می‌شود، این هدف به صوتر جدی‌تر پیگیری شود و نهایتاً اینکه رفت‌وآمد و تماس‌های مکرر میان مقامات ارشد آمریکا با کشورهای یادشده برای اجرایی‌شدنِ آن انجام شد.

رز پیشنهاد می‌کند اگر میانجیگری آمریکا میان قطر و عربستان نتیجه نداد، سامانه یکپارچه بدون عضویت قطر اجرایی شود، اگرچه عضویت آن به ویژه در سامانه یکپارچه هشدار موشک بالستیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. وی به صراحت می‌نویسد این برنامه، منافع ایالات متحده را در منطقه حفاظت خواهد کرد.

منبع

https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2018/06/20/if-trump-is-serious-about-addressing-the-iranian-ballistic-missile-threat-he-should-enhance-multilateral-missile-defense-cooperation-with-gulf-states

https://armedservices.house.gov/sites/republicans.armedservices.house.gov/files/wysiwyg_uploaded/FY19%20NDAA%20Chairman%27s%20Mark%20Final.pdf