به گزارش مشرق، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان اخیرا در مصاحبه با روزنامه‌های بریتانیایی «گاردین» و «فایننشال‌تایمز» گفته است که «حدس می‌زند ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا احتمالا در گزارش خود پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نخواهد کرد.»، از طرفی هم ترامپ اخیرا اعلام کرده که تصمیم نهایی را در مورد برجام گرفته است و بزودی آن را اعلام خواهد کرد. البته برخی از رسانه‌ها نوشته‌اند ترامپ در نهایت توپ را در زمین کنگره خواهد انداخت و سرنوشت ماندن یا خروج از برجام را به کنگره خواهد سپرد.
در همین خصوص با فواد ایزدی کارشناس مسائل آمریکا در خصوص اتفاقات اخیر در خصوص برجام و اقدامات احتمالی آمریکا و البته ایران به گفت‌وگو نشستیم.
ایزدی فارغ‌التحصیل رشته دکترای ارتباطات جمعی دانشگاه ایالتی «لوییزیانا» است و تالیف چندین کتاب را هم در خصوص روابط آمریکا و ایران در کارنامه خود دارد، وی هم اکنون هم عضو هیات علمی دانشگاه تهران است. مشروح گفت‌وگوی تفصیلی با فواد ایزدی در ادامه امده است:
* اینکه ترامپ اعلام کند ایران به برجام پایبند نبوده به معنی خروج از برجام نیست
نظر شما در مورد اینکه آقای ظریف اخیرا گفته احساس می‌کند « ترامپ در گزارش خود پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نخواهد کرد» چیست؟
ترامپ زمانی که برای انتخابات رقابت می‌کرد، صحبت از پاره کردن برجام داشت، ولیکن در هفته‌های اخیر بحث پاره کردن برجام را به آن صورت مطرح نکرده و بحث ترامپ این بوده که ایران برجام را نقض کرده است. از طرفی چون رئیس جمهور آمریکا براساس مصوبه قانونی کنگره هر 90 روز یکبار باید اعلام کند که « آیا ایران پایبند بر برجام بوده است یا خیر» و دوم اینکه « آیا برجام در راستای منافع ملی آمریکا است یا خیر؟» چنین مباحثی مطرح شده است.
پس الان دقیقاً حرف ترامپ چیست؟
دقیقا موضوعی که ترامپ مطرح کرده این است که نمی‌خواهم اعلام کنم ایران به برجام پایبند بوده است و اینکه اعلام کند ایران به برجام پایبند نبوده است به معنی خروج از برجام نیست.
با این حال چه زمانی می‌توانیم بگوییم آمریکا از برجام خارج شده است؟
موارد متعددی برای این مسئله را می‌توان مطرح کرد، شاخص‌تر این موضوع این است که آمریکا تحریم‌های هسته‌ای را که تاکنون روی کاغذ تعلیق کرده را دیگر تعلیق نکند، که ترامپ 2 ماه پیش این تعلیق را انجام داده است. ترامپ اگرچه برجام را نقض کرده، و البته نقض فاحش هم داشته است ولی به معنای واقعی از برجام خارج نشده است چون دارد تحریم‌ها را تعلیق می‌کند.
البته امکان دارد دو هفته دیگر تا 23 مهر جواب یکی از این 20 سؤال را منفی بدهد. یعنی اینکه یا بگوید ایران ناقض برجام بوده است و برجام را نقض کرده است، یا اینکه بگوید برجام در راستای منافع ملی آمریکا نیست ولی این هم به معنای خروج از برجام نیست چون بحث تعلیق ادامه دارد اگر جواب یکی از این دو سؤال را منفی بدهد، آن وقت کنگره 60 روز فرصت دارد که ببنید چه کاری باید انجام دهد.
اقداماتی که کنگره آمریکا در این راستا می‌تواند انجام دهد چه اقداماتی است؟
یکی از اقدامات کنگره این می‌تواند باشد که تعلیق‌ها را متوقف کند و به ترامپ بگوید دیگر تحریم‌های هسته‌ای را تعلیق نکن، و اینکه کنگره هم می‌تواند چنین کاری را انجام ندهد. قانون کنگره آمریکا را موظف نمی‌کند که اگر رئیس جمهور این کشور نقض برجام را اعلام کند، تحریم‌ها را برگرداند ولی می‌تواند تحریم‌های آمریکا را تعلیق نکند. به هر حال این وضعیت ماست و ما باید صبر کنیم تا ببینیم ترامپ چه موضع‌گیری می‌کند.
یک انتخاب برای ترامپ این است که کاری را که دو بار تاکنون انجام داده ادامه دهد. انتخاب دوم این است که اعلام نقض فاحش کند و تعلیق این تحریم‌هایی که حدود یک ماه پیش انجام داده را متوقف کند. انتخاب سوم ترامپ هم این است که توپ را در زمین کنگره بیاندازد که البته کنگره هم خیلی از چنین انتخابی خوشحال نمی‌شود.
* مخالفان آمریکایی برجام هم متوجه شده‌اند این توافق هیچ خاصیتی برای ایران ندارد
امروز در آمریکا چه نگاهی به برجام وجود دارد؟
در آمریکا دو گروه وجود دارد یک گروه از برجام حمایت می‌کردند و هنوز هم این کار را ادامه می‌دهند و گروه دوم کسانی هستند که یک زمان از برجام ناراضی بودند ولی نارضایتی آنها از ریختن سیمان در نیروگاه هسته‌ای اراک و کندن دو سوم سانتریفیوژها و خروج اورانیوم از ایران نبود، ناراحتی آنها این بود که نکند برجام برای ایران منفعتی داشته باشد و در حوزه اقتصادی باعث گشایش‌هایی شود امروز این گروه سوم هم متوجه شده‌اند برجام هیچ خاصیتی برای ایران نداشته و دغدغه آنها خیلی هم جدی نبوده است و امروز این گروه هم موافق برجام هستند.
* اجماع در آمریکا این است که ترامپ از برجام برای فشار بیشتر به ایران استفاده کند
خبرگزاری رویترز دو هفته پیش گزارشی را منتشر کرده بود و نوشته بود که الان هم عربستان و هم رژیم صهیونیستیی نگران خروج ترامپ از برجام هستند. حرفی که الان در آمریکا اجماع شده تقریباً این است که ترامپ از برجام خارج نشود و از برجام برای فشار بیشتر به ایران استفاده شود.
برجامی که قرار بود یکسری از مشکلات مردم حتی مشکل آب خوردن مردم را حل کند نه تنها مشکلی را حل نکرد بلکه خودش هم به یک مشکل تبدیل شده، حالا باید ببینیم که ترامپ به اجماع اطرافیان، جمهوری‌خواهان و دیگر دوستانش توجه خواهد کرد یا خیر. البته از برجام خارج شدن هم دو سبک دارد، یک سبک این است که از مکانیزم داخل برجام استفاده و اعتراض کنند یا اینکه تعلیق تحریم‌ها را متوقف کنند و خود به خود خارج شوند.
* شرکت‌های اقتصادی اروپایی از بین ایران و آمریکا معمولاً آمریکا را انتخاب می‌کنند
آیا در صورت خروج آمریکا از برجام کشورهای اروپایی در کنار ایران خواهند ماند؟
اروپایی‌ها می‌توانند یک جاهایی تأثیرگذار باشند، یکی از دسترسی‌هایی که آمریکا دارد این است که هر کاری می‌خواهد انجام دهد بهتر است که اروپایی‌ها هم همراه آنها باشند.
اروپایی‌ها به صورت سنتی نشان داده‌اند معمولاً به نظر آمریکا تمکین می‌کنند الان هم ممکن است چنین کاری کنند البته مشکل دیگر ما با اروپا بحث دولت‌ها نیست، کاری که ما با اروپا داریم، اقتصادی است و کار اقتصادی هم دست شرکت‌های خصوصی است و ممکن است اروپا به این شرکت‌ها بگوید با ایران کار کن ولی شرکت‌ها نتوانند چون وقتی آمریکا بخواهد ایران را تحریم کند شرکت‌های اروپایی هم تحت تأثیر قرار خواهند گرفت و از بین ایران و آمریکا معمولاً آمریکا را انتخاب خواهند کرد.
* تعریف از برجام باعث می‌شود ترامپ خیال کند این توافق به نفع ایران بوده است/ برخی با برجام همچون ائمه رفتار می‌کنند
به اعتقاد شما در صورت خروج احتمالی آمریکا از برجام، ایران چه اقداماتی را باید در پیش گیرد؟
بهتر است که بگوییم ما چه کاری را نباید انجام دهیم! مثلاً اینکه اعلام کنیم اگر از برجام خارج شویم می‌رویم با اروپا کار می‌کنیم، ما نباید چنین مسئله‌ای را اینگونه عمومی اعلام کنیم! چون اینگونه هم محدودیت‌های هسته‌ای و هم تحریم‌های آمریکا را پذیرفته‌ایم و از طرفی هم تحریم‌های سازمان ملل هم برمی‌گردد. چرا باید اعلام کنیم که ما هم آماده خوردن چماق و هم پیاز هستیم.
متأسفانه برجام برای برخی‌ها حالت تقدس و ناموسی پیدا کرده است. برخی‌ها انگار یادشان رفته چندین ماه از انتخابات گذشته و هنوز در حال و هوای انتخابات هستند و الفاظی را در مورد برجام استفاده می‌کنند که ما در متون دینی در مورد ائمه از آنها استفاده می‌کنیم.
این حالت قداست دادن به برجام نتیجه‌اش این می‌شود که تفکر کاسب کارانه ترامپ که بعید است خودش برجام را هم خوانده باشد و احتمالاً به او گفته‌اند این برجام توافق بدی بوده است، بیشتر شود. پس هر چقدر ما از برجام تعریف کنیم آنها بیشتر احساس می‌کنند که این توافق به نفع ایران بوده است.
* باید فکر تعامل با آمریکا را برای همیشه از ذهنمان خارج کنیم
پس ما باید چه اقدامی داشته باشیم؟
ما باید هرگونه که در دنیا معمول است، همانگونه رفتار کنیم. باید بگوییم اگر این توافق در راستای منافع ملی ما نباشد، ما به آن پایبند نیستیم و اگر آمریکایی‌ها خارج شوند ما هم پایبند نخواهیم بود. البته آقای ظریف در سفر خود به نیویورک یکی دو بار از این جمله استفاده کرد.
قداست‌زدایی از برجام قدم اول ما است که باید به آن توجه کنیم، بعد به نوعی در مورد برجام صحبت کنیم که طرف مقابل بداند اگر از برجام خارج شود نه تنها ما از برجام خارج می‌شویم بلکه از NPT هم خارج می‌شویم چون هیچ مزیتی برای ما نداشته است و هیچ کمکی به ما نکرده است، چون طبق آن قرار بود کشورها بمب اتم نسازند ولی به آنها اجازه بدهند از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز استفاده کنند و به آنها کمک کنند، که هیچ کس به ما در قالب NPT کمک نکرد فقط دردسر و مزاحمت برای ما داشت.
پس اگر طرف مقابل از برجام خارج می‌شود باید بداند نه تنها ما از برجام خارج می‌شویم بلکه از NPT هم خارج خواهیم شد. پس خروج از NPT باید نتیجه خروج آمریکا از برجام باشد و این را هم باید اعلام کنیم.
* مشخص شد آمریکا بدنبال بهبود روابط نیست
برجام در ذهن خیلی‌ها در دولت یک پروژه بهبود روابط با غرب و آمریکا بود، می‌گفتند ما چه کاری انجام دهیم تا آمریکا از ما راضی شود. بعد گفتند آمریکا نسبت به بحث هسته‌ای از ما ناراحت است پس ما هسته‌ای‌مان را می‌دهیم شاید یک تعامل و بهبود روابط ایجاد شود، الان مشخص شده که آمریکایی‌ها به دنبال بهبود روابط نیستند ما در مرحله سوم باید فکر بهبود روابط با آمریکا را برای همیشه کنار بگذاریم و بدانیم تا زمانی که آمریکا آمریکا است روابط با آنها درست شدنی نیست.
باید تمهیداتی دیده شود آژانس هم باید نظارت کند، باید زیرساخت‌هایی که ایران را بتواند به وضعیت قبلی برگرداند و البته نقض برجام هم نباشد را به صورت عملی انجام دهیم که طرف آمریکایی متوجه شود حرف ما جدی است.
۱۸:۲۸ - ۱۳۹۶/۰۷/۱۱
