سرویس جهان مشرق - شاخص‌های راهبردی منطقه و مواضع سران ترکیه نشان از آن دارد که عملیات نظامی ترکیه در مناطق عفرین و ادلب سوریه نهایی شده و تنها چیزی که باقی مانده تعیین زمان آن است. رسانه‌های ترکیه نام این عملیات را شمشیر فرات گذاشته اند. اینکه ترکیه در شرایط کنونی به ویژه در چارچوب مذاکرات آستانه و تلاش‌های روسیه و آمریکا برای سازش در جنوب سوریه و حمایت های آمریکا از کردهای سوریه به فکر لشکرکشی مجدد به شمال سوریه افتاده، نشان می‌دهد که اهداف و راهبردهای مهمی پشت پرده این اقدام قرار دارد.

رسانه‌های ترکیه در تشریح عملیات شمشیر فرات گرفتند که این عملیات دست کم با هفت هزار نظامی ترک آغاز خواهد شد. این در حالی است که برخی از این رسانه‌ها سقف نیروهای شرکت‌کننده در این عملیات به همراه جریان‌های مسلح هوادار ترکیه را بالغ بر ۲۰ هزار نفر ارزیابی می‌کنند. البته تاکنون سطح این عملیات و مراحل مختلف آن و مناطق مورد هدف و و رابطه آن با تفاهم‌های جدید منطقه‌ای و بین‌المللی مبهم است.

گرچه آمادگی‌های لازم از سوی ترکیه برای عملیات نظامی در عفرین آغاز شده، اما برخی مسائل بین‌المللی از جمله دیدار با ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ رؤسای جمهور روسیه و آمریکا در حاشیة نشست گروه ۲۰ در آلمان به همراه آغاز دور تازه از مذاکرات آستانه باعث شده است تا ترکیه این مداخله را به تعویق بیندازد.

عفرین به علت دور بودن از سایر مناطق کردنشین در سوریه از جمله کوبانی و جزیره، اهمیت استراتژیک بالایی در پروژه کردی در شمال سوریه دارند. این شهر در صورت تحقق شرایط مناسب ، پل جغرافیایی ارتباطات پروژه کردها با دریای مدیترانه است. به همین علت این منطقه در حال حاضر به عامل نگرانی ترکیه تبدیل شده، چرا که ارتباط کردها با دریای مدیترانه باعث می‌شود کنترل اوضاع از دست ترکیه خارج شده و رژیم تشکیل شده کردی به واقعیتی منطقه ای تبدیل شود. عفرین از چند جنبه برای ترکیه اهمیتی ویژه ای دارد.

۱- آنکارا گرچه عملیات سپر فرات را بنا به دلایل و شرایط منطقه ای و داخلی متوقف کرد، اما معتقد است این عملیات در تحقق اهداف اساسی خود ناکام بوده و رسیدن نیروهای ترکیه به شرق فرات همچنان یکی از مهم‌ترین این اهداف است. این در حالی است که در شرایط کنونی منطقه منبج به همراه مثلث شیخ عیسی و تل رفعت نیز در اختیار نیروهای دموکراتیک سوریه قرار دارد و کردها به دنبال ایجاد ارتباط بین این مناطق است.

برخی اعتقاد دارند که هدف اصلی عملیات سپر فرات تحت کنترل گرفتن منبج و قطع مسیر ارتباطی نیروهای کرد به سمت عفرین بود، اما این موضوع به دو علت محقق نشد، مورد اول موشک باران گسترده روسیه بود که جلوی عملیات ترک‌ها را گرفت و علت دیگر حمایت نظامی آمریکا از کردها و عدم اجرای وعده‌های آمریکا در رابطه با خارج کردن نیروهای کرد از منبج بود. در نهایت ترکیه به اهداف مورد نظر از عملیات سپر فرات نرسیده و آنچه که از دوره جدید عملیات نظامی در سوریه به دنبال آن است، رسیدن به مثلث منبج، تل رفعت و شیخ عیسی است که از فرودگاه مینگ تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه آغاز می شود. ترکیه به این ترتیب به دنبال تضعیف مواضع کردها است که می تواند در صورت تشکیل ایالت خودمختار و تعامل با حزب کارگران کردستان در ترکیه خطرات اساسی را برای آنها ایجاد کند.

۲-ترک‌ها که تحت فشار آمریکا مجبور به کناره‌گیری از درگیری‌های الرقه شدند، معتقدند بازپس‌گیری این شهر می‌تواند وزنه کردها را به سمت شهر عفرین متمایل کند، لذا عملیات نظامی برای تسلط بر این شهر اقدامی پیش دستانه و استراتژیک جهت جلوگیری از پیشرفت پروژه کردها و قطع نهایی مسیرهای ارتباطی آنها خواهد بود.

۳-تسلط برشهر عفرین به ترکیه دستاوردهای استراتژیک مهمی را می‌دهد که از جمله آنها ایجاد ارتباط بین حومه شمالی و شرقی حلب و استان ادلب است. این موضوع باعث افزایش نفوذ و نقش ترکیه در بحران سوریه شده و می‌تواند جبران خسارت‌های این کشور در درگیری‌های حلب باشد. ترکیه جز در صورت تسلط بر عفرین و از بین بردن نفوذ حزب کارگران کردستان و حزب اتحادیه دموکراتیک، امنیت ملی خود را تضمین ‌شده نمی‌داند. آنها معتقدند که لشکرکشی نظامی در مرزها و فضای داغ سیاسی و نظامی کنونی از موضوع منبج فراتر رفته و در نهایت عفرین را هدف قرار گرفته است.

عفرین به همراه عین العرب (کوبانی) و الجزیره یکی از سه منطقه وسیع است که که کردها تلاش در نظام فدرالی و خودمختار خود را در آن ایجاد کنند. به همین علت این منطقه از اهمیت استراتژیک قابل توجهی در ابعاد میدانی و سیاسی برخوردار است. این شهر در مراحل گذشته تحت سلطه یک گروه تروریستی داعش یا دیگر گروه‌های مسلح مخالف دولت قرار داشته است. طی چهار سال گذشته مناطق عفرین، کوبانی و الجزیره به علت منازعات مسلحانه که به خود دیده ، اوضاع سختی را پشت سر گذاشته و آثار ویرانگری در این منطقه که در نزدیکی مرزهای ترکیه قرار دارد، ایجاد شده است.

۴-شرایط مناسب منطقه ای و بین المللی: شرایط سیاسی و میدانی مناسب برای تحرکات گسترده در ترکیه باعث شده است این کشور به دنبال مداخله نظامی مجدد در سوریه باشد تا بتواند از آن در راستای تفاهم‌های سیاسی و تعیین سرنوشت استان ادلب استفاده کنند. این موضوع هنگامی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود که بدانیم هم ترکیه و هم روسیه و حتی سوریه از مواضع کردها و ائتلاف این جریان با دولت آمریکا ناراحت هستند. ترک‌ها معتقدند که مشغول بودن آمریکا و نیروهای کرد در جنگ الرقه فرصت تاریخی مناسبی برای تحرکات میدانی جهت جلوگیری از پیامدهای مرحله پسا رقه بر امنیت داخلی این کشور ایجاد کرده است.

مواضع آمریکا و روسیه در مورد عفرین

در طرف مقابل ، کردها طی تحولات سال گذشته نشان دادند که تمایل زیادی برای اعلام ایالت خودمختار در بخش های شمال سوریه دارند. آنها در همین راستا با جدی‌تر شدن حرف و حدیث‌ها در رابطه با حمله ترکیه به عفرین از آمریکا و روسیه خواسته‌اند برای نجات این شهر وارد عمل شود. در حالی که دولت سوریه تلاش می کرد با توافق های حداقلی با کردهای شمال و شمال شرق، همچنان آنها را در زیر چتر خود نگه دارد؛ اما کردها این تفاهم ها را نادیده گرفته و در آگوست ۲۰۱۶ در حملات مکرر کنترل بخش‌های گسترده‌ای از استان الحسکه در اختیار گرفتند. آنها برای گسترش دامنه مناطق تحت سلطه خود به موسسات دولتی در این مناطق نیز حمله کردند. آمریکایی‌ها نیز در جهت ایجاد مقدمات تجزیه سوریه به حمایت نامحدود خود از کردها در روند مبارزه با داعش افزایش می دهند. در همین راستا واشنگتن پایگاه‌های نظامی و فرودگاه‌هایی را در تل حجر در نزدیکی الحسکه و روباریا در نزدیکی عین العرب ایجاد کرده  به پشتیبانی و آموزش نیروهای دموکراتیک سوریه پرداخته است. آمریکایی ها اعتقاد دارند که کردها می‌توانند جایگزین خوبی برای داعش و دولت سوریه در شمال این کشور باشند. گفته می شود کردها تهدید کرده اند در صورتی که آمریکا اقدامی برای قانع کردن ترکیه برای عدم حمله به عفرین نکنند،‌ آنها شهر را به دولت سوریه تحویل خواهند داد.

روسیه نیز تاکنون در این زمینه سکوت اختیار کرده است. برخی کارشناسان مسائل بین‌المللی معتقدند که سکوت مسکو در راستای افزایش فشار به کردها و عدم همراهی با سیاست‌های آنها است، اما برخی دیگر معتقدند که روسیه نیز حضور نظامی ترکیه در داخل اراضی سوریه را بر نمی تابد و آن را نوعی اشغالگری خوانده و به رسمیت نمی‌شناسد. روسیه از ابتدای بحران سوریه اصرار داشت که هیچ اقدامی در راستای تضعیف دولت این کشور صورت نگیرد، لذا به نظر می رسدموضع همسویی با این حمله نداشته باشد.

بازخوانی مواضع بازیگران مطرح در عرصه سوریه به ویژه آمریکا و روسیه و ایران نشان می‌دهد که گرچه آنکارا از قطعیت تصمیم خود برای مداخله نظامی در سوریه خبر می‌دهد، اما همچنان علامت سوال هایی در رابطه با ماهیت این تحرک وجود دارد ، به ویژه اینکه این درگیری ها می تواند تأثیرات گسترده‌ای بر روند مبارزه نیروهای آمریکایی و کرد با تروریست های داعش در شهر الرقه داشته باشد.