سرویس جهان مشرق - این روزها، رفت و آمدهای کاخ سفید حکایت از محبوبیت فزاینده رکس تیلرسن وزیر خارجه دولت ترامپ دارد. رد پای او را در غالب ضیافت‌های کاخ سفید و حضور مستمر او را در جلسات محرمانه کاخ سفید و ناهارهای دو نفره با شخص ترامپ می‌بینیم. ظاهرا سیاست‌های اتخاذی در قبال روسیه، چین، و کره شمالی بشدت به کام و ذائقه ترامپ خوش آمده و از تیلرسن وزیر محبوب وی را ساخته است. اسناد و شواهد کاخ سفید حاکی از آن است که دیدار وی با وزیر خارجه حتی چند برابر وزرای دیگر است. گزارشات، شواهد، و نقل قول‌ها حاکی از آن است که ترامپ قویا تحت تاثیر وزیر خارجه‌اش قرار دارد.
مرد نفتی 65 ساله اهل تگزاس و رییس سابق شرکت «اکسان موبیل»، این روزها به خوبی می‌تازاند و بر اریکه قدرت در وزارت خارجه آمریکا نشسته است. رکس تیلرسن، مردی که در روزهای آغازین دولت ترامپ در میان دولتمردان کارکشته چندان فروغی نداشت و حتی کنگره در راائه رای اعتماد به وی با تعلل و تردید بسیار عمل کرد، امروز با گذر از فیلترها و لابی‌هایی چون «جارد کوشنر» -داماد ذی‌نفوذ و قدرتمند ترامپ- و «استفن بنن» -استراتژیست پرنفوذ رییس دولت- توانسته خود را در اتاق بیضوی کاخ سفید جای دهد و هم‌پالگی ساعات فراقت رییس جمهورشود. منابع درون کاخ سفید از افزایش ساعت‌های فراغت و همنشینی بین رییس جمهور آمریکا و وزیر خارجه محبوب وی می‌گویند و چندین بار پیش آمده که پس از جلسه هیئت دولت، رکس جهت همنشینی با دانلد در کاخ سفید دیده شود. بسیاری از اوقات هم در کنار مایک پنس -قائم مقام ترامپ- دیده شده است. طبق برنامه‌های عمومی و اعلامی کاخ سفید، تیلرسن دست کم هفته‌ای یک بار، میهمان ضیافت دو نفره شام با رییس جمهور است. دیدارهای ماه مارس وی با ترامپ، حداقل 8 مرتبه بوده است و معروف است که او معمولا برای دیدار با رییس جمهور آزاد است و نیاز به هماهنگی قبلی ندارد. دیدارهای وی به نسبت دیگر وزرا آنقدر زیادتر است که «استیو نوچین» وزیر خزانه‌داری که وزیر محبوب ترامپ هم هست، در طی ماه مارس وی فقط موفق به سه بار دیدار با رییس جمهور شده است.
بنابر اظهارات «الیوت آبرامز» مشاور تیلرسن، مثلث همکاری وزیر خارجه، وزیر دفاع، و مشاور امنیت ملی ترامپ موجب اقداماتی چون حمله به پایگاه هوایی سوریه و اعزام ناوگان جنگی به آبهای کره شمالی شد و ترامپ به شدت از اتخاذ این سیاست‌ها خشنود است چرا که مورد حمایت نخبگان بالادستی حزب جمهوریخواه قرار گرفته است. مشاورین کاخ سفید از حمله به سوریه به عنوان پایان موفقیت‌آمیز بخش اول از چهارگانه برنامه‌های تیلرسن یاد می‌کنند. ظاهرا شیرین‌کاری‌های وزیر خارجه موجب شده که «استیو بنن» به مرور در حاشیه قرار بگیرد و اکنون دیگر به عنوان آن استراتژیست یگانه و محبوب ترامپ در چشم وی محسوب نشود. ظاهرا شوق زائدالوصف این روزهای رییس جمهور آمریکا آنقدر زیاد است که در گفتگو با «ماریا بارتیرومو» مجری فاکس نیوز ابراز می‌کند: «رکس فوق‌العاده است. او همیشه بهترین کار را انجام می‌دهد. از مدیریت‌اش بر اکسان موبیل گرفته تا وزارت خارجه. به او افتخار می‌کنم».
مثلث قدرت سیاسی کاخ سفید
معمولا رابطه یکی از وزرا با شخص رییس‌جمهور از بقیه وزرا بهتر است. در دوران بوش دوم، «کالین پاول» وزیر خارجه وی، وزیر محبوب‌اش بود. اما مراکز قدرت در کاخ سفید این قضیه را برنتافتند و بتدریج وی را از چشم بوش انداختند. اوضاع در مورد «کاندولیزا رایس» اینگونه نبود. در دوره دوم بوش، خود را با ثبات جا انداخت و حتی در سفرهای خانوادگی خانواده بوش، همراه آنها بود. ارتباط بین هیلاری کلینتون و اوباما در دوره اول ریاست جمهوری وی نیز آنقدر نزدیک بود که وزیر خارجه در طی هفته چند مرتبه به کاخ سفید عبور و مرور داشت. آنها سال‌ها در حزب دموکرات با هم همکاری و دوستی داشتند و هر چند که در رقابت‌های 2008 رقیب هم بودند اما هر دو از یک آبشخور تغذیه می‌شدند و یار و غار هم بودند تا جاییکه اوباما رسما در ماههای آخر انتخاباتی 2016 تبدیل به تبلیغاتگر هیلاری شد.
گزارش کامل آشنایی با تیلرسن را از اینجا بخوانید
اما ترامپ و تیلرسن هیچ دوستی قبلی ندارند و اولین بار در نوامبر 2016 با یکدیگر دیدار داشتند. میزان صمیمیت وی با ترامپ در این ایام آنقدر زیاد شده است که رییس جمهور و نزدیکانش او را «تی-رکس» صدا می‌کنند. وزیر خارجه آمریکا، علاقه بسیاری به سفر و گفتگو با مقامات کشورهای مختلف جهت زد و بند و توافق دارد. او ترجیح می‌دهد تا حد امکان به همراه خود گروه عکاسی و خبری نبرد چرا نشان داده که خیلی علاقه دارد که حتی دیدارهای رسمی و علنی هم در پشت درهای بسته صورت بگیرد. این یک واقعیت است که میزان صمیمیت بین رییس‌جمهور و وزیر خارجه به موفقیت وی در عرصه بین‌المللی بستگی دارد. این موفقیت نیز به دارا بودن وجهه برای وزیر خارجه برمی‌گردد و این وجهه نیز از سوی رهبران جهانی به وی داده می‌شود. وی نیز باید دارای فهم عمیق دیپلماتیک، دانش سیاست، و توانایی انتقال خواسته‌های رییس دولت‌اش به رهبران دولت‌های دیگر باشد تا هم در داخل کشور مورد توجه و محبت باشد و هم در مواجهه با دولت‌های خارجی دارای اعتبار.
قدر مسلم، اصلی‌ترین عامل محبوبیت تیلرسن نزد ترامپ را می‌توان عملگرا بودن وی دانست. او ابتدائا برادری خود را به ترامپ ثابت می‌کند و بعد در مورد به گفتگو می‌نشیند. علاوه بر این، ترامپ تیلرسن را به عنوان شخصی ثروتمند می‌شناسد که پول خود را خرج وال استریت نکرده است. یک وجه اشتراک دیگر هم بین آنهاست و آن هم بی‌توجهی و کم‌محلی به رسانه‌هاست. همچنین، به هیچ عنوان طبق سنت وزرای خارجه سلف خود، علاقه‌ای ندارد که خود را به عنوان «رییس جمهور سایه» به رسانه‌ها بشناساند و ترامپ که ذاتا افراد اینچنینی را خطرناک می‌داند، از این حرکت او خیلی خشنود است. همه این عوامل باعث شده که علاقه ترامپ به وی بسیار زیاد شود و او را به عنوان یک دوست مطمئن در کنار خود پذیرا باشد. او رگ خواب ترامپ را در دست گرفته و آنقدر حرفش نزد او اعتبار دارد، که تمام و کمال به دیده جان می‌خرد.
«جرمی بش» رییس کادر کارمندان وزرات دفاع و سازمان CIA در دوران تصدی «لئون پانه‌تا» در دوره اوباما معتقد است که تیلرسن اصلا به دنبال جذب امتیاز در فضای سیاست واشنگتن نیست. «آبرامز» مشاور تیلرسن با اشاره به جلسه 6 فوریه می‌گوید: «در آن جلسه، رییس‌جمهور سرتاپا گوش و توجه بود به حرفهای تیلرسن. وقتی در مورد سوریه، ترکیه، و کردها حرف زد و سخنش به درازا کشید، رییس جمهور بدون اینکه میان حرف‌هایش وار دشود، تا پایان گوش داد. او، برای تیلرسن خیلی احترام قائل است».
مراسم تحلیف تیلرسن
مجله «نیوزویک» در مقاله خود به تاریخ 19 آوریل 2017 به قلم «ووک ووکسانویچ»، تیلرسن را یک وزیر بی‌فایده، کارنابلد، بی‌تجربه در عرصه سیاست، و کم‌قدرت در وزارت خارجه دانست و بر این موضوع تاکید ورزید که وی در حلقه نزدیکان ترامپ در جایی ندارد و کار تا جایی اسفناک است که حتی تصمیمات مهم سیاست خارجی توسط حلقه ذی‌نفوذ کاخ سفید شامل مایک پنس، جارد کوشنر، استفن بنون، کلیان کانوی، و راینس پیرباس اتخاذ می‌گردد و تیلرسن یک عروسک خیمه‌شب‌بازی است.
نویسنده مقاله نیوزویک، به عنوان مثال رفتارات عجولانه و افسارگسیخته تیلرسن در قبال جراید و رسانه‌ها و رهبران سیاسی را دلیل اتصاف لقب «بی‌کفایت» به تیلرسن، به عنوان نمونه می‌آورد و حتی اندک تجربه سیاسی که برای وی قائل می‌شود را ناشی از همنشینی با جیمز بیکر، رابرت گیتس، و کاندولیزا رایس که طی سالیان اخیر از مشتریان شرکت «اکسان موبیل» وی بودند می‌داند. حال، با توجه به رویکرد و اندیشه محافظه‌کارانه نیوزویک و سابقه مخالفت شدید با محافظه‌کاران با دولت ترامپ، بدیهی است که چنین مقاله‌ای در مورد تیلرسن نوشته شود. مضاف اینکه، شواهد مستند دال بر رفت و آمد پیوسته تیلرسن به کاخ سفید و رابطه صمیمی بین او و ترامپ، بیشتر اثبات‌کننده مقاله پالیتیکو است تا نیوزویک و بررسی جزییات به ما نشان می‌دهد که ترامپ به طور واقع تحت تاثیر شدید تیلرسن قرار دارد و او توانسته به حلقه نزدیک‌ترین افراد به ترامپ وارد شود. گفتار و ادعای نیوزویک را صرفا از این منظر می‌توان قبول کرد که تیلرسن را به عنوان وزیر خارجه در حد و اندازه یک بازیگر جهانی در سیاست بین‌الملل نمی‌داند. این حرف درست است اما دلیل این نیست که ترامپ او را قبول نداشته باشد؛ چرا که ترامپ همانند تیلرسن یک سرمایه‌دار بیرون از بدنه سیستم بود که وارد سیاست شده و عملا در عرصه سیاست در مقایسه اسلاف خود حرفی برای گفتن ندارد. هم از این روست که رییس جمهور آمریکا با وی چنین همذات‌پنداری کرده و سیاست‌های او در قبال کره شمالی و سوریه را کن‌فیکون و بهترین سیاست خارجی می‌داند و از او قدیس ساخته است. سیاست‌های تیلرسن برای ترامپ محبوب است چون اگر خود نیز وزیر خارجه بود، چنین سیاست‌هایی را اتخاذ می‌کرد.
چیزی که مشخص است این است که تیلرسن با خوش‌خدمتی، خلق فضای اعتماد کامل، و انجام آنچه که ترامپ دوست دارد، رگ خواب رییس جمهور را در دست گرفته و آنقدر حرفش نزد او اعتبار دارد، که تمام و کمال به دیده جان می‌خرد. حال باید به نظاره نشست و دید که لحن و رفتار جاه‌طلبانه و پرخاشگرانه کنونی آمریکا در قبال سوریه و کره جنوبی که در ترکیب با طبع معامله‌گرایانه تیلرسن ملغمه‌ای ساخته که این روزها سیاست «بلند فریاد بزن اما چوب کوچک در دست بگیر» را به خوبی نشان می‌دهد، رابطه دوستی گرمابه و گلستان رییس جمهور آمریکا و وزیر محبوبش را به کجا می‌کشاند. آیا ترامپ که ید طولایی در دمدمی مزاج بودن دارد، مانند مایک فلین، پل مانافورت، و کوری لواندوفسکی، او را به زباله‌دان تاریخ ذهن‌اش خواهد انداخت و یا روز به روز افسار سیاستگذاری آمریکا -خاصه سیاست خارجی- را بیشتر به دست او می‌دهد.
منابع:
http://www.politico.com/story/2017/04/rex-tillerson-trump-favorite-237246
http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-38281954
http://www.newsweek.com/tillerson-turning-lame-duck-secretary-state-585640
