به گزارش مشرق، قانونگذاران مجلس سنای آمریکا، پنجشنبه شب گذشته، لایحه تمدید 10 ساله «قانون تحریم‌های ایران» موسوم به ISA را تصویب کردند.

این لایحه با 99 رأی موافق و بدون هیچ رأی مخالفی در سنای آمریکا به تأیید رسید.

اقدام سنای آمریکا البته در حالی صورت گرفت که بیش از 10 ماه از اجرایی شدن برجام می‌گذرد و دولت رئیس جمهور روحانی در این مدت با مشکلی به نام «دستاورد تقریباً هیچ برجام» مواجه بوده است.

مقام معظم رهبری اخیراً طی بیاناتی تأکید کردند این تمدید، نقض تعهدات طرف مقابل است...


*ظریف، تخت‌روانچی و صالحی :تمدید ISA نقض برجام است/نقض داریم تا نقض؛ فاحش و غیر فاحش!

آغاز: دولت رئیس جمهور روحانی طی 10 ماه گذشته و در پسابرجام موعود خود که قرار بود در آن «تمام تحریم‌ها لغو شوند»، هرگز از چیزی به نام «نقض برجام» صحبت نکرد...

این مسئله به قدری پررنگ بود که حتی سیدعباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد دولت و رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام در تلویزیون حاضر شد و طی اظهاراتی در اشاره تلویحی به اقدامات آمریکا بیان کرد که برجام به لحاظ حقوقی نقض نشده اگرچه بر اساس شروط مقام معظم رهبری، این نقض صورت گرفته است.[1]

و هم در ادامه همین ماجرا بود که عراقچی در مقطعی دیگر پیرامون مسئله نقض برجام، بحث «انشعاب در نقض!» را پیش کشید و گفت:

«مواردی (از نقض برجام) اگر باشد ما به عنوان وزارت خارجه به هیأت نظارت بر برجام گزارش می‌دهیم. این هیأت تصمیم می‌گیرد که نقض هست یا نه و آیا "نقض فاحش" است یا نه. ما به عنوان وزارت خارجه و ستاد نظارت بر برجام ما دقیقا رصد می‌کنیم و گزارش می‌دهیم. تصمیم‌گیری با هیأت نظارت است.»[2]

در کنار تمام این تفاسیر اما ستاد برجام، پیش از این درباره تحریم‌های ISA بصورت مشخص و صریح صحبت کرده و تمدید آنرا خلاف برجام دانسته بود.

محمدجواد ظریف در خردادماه امسال طی اظهاراتی در مجلس شورای اسلامی و در پاسخ به سؤال علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی پیرامون اینکه قانون تحریم‌های ایران، موسوم به «داماتو» چه زمانی لغو می‌شود، گفته بود: «ببینید؛ قانون داماتو که دیگر وجود ندارد و قانونی هست به نام ISA که این قانون در پایان سال 2016 مدتش تمام می‌شود. یک گروهی از سناتورها و نمایندگان مجلس (آمریکا) به دنبال تمدید آن هستند. ما هم به دولت آمریکا تذکر دادیم که باید برجام رعایت شود و تمدید قانون ISA مغایر با برجام است.»[3]

وی ادامه می‌دهد: آنها (دولتمردان آمریکا) هم در جلسه استماع کنگره اعلام کردند که نحوه برخورد با این قانون باید به شکلی باشد که برجام را نقض نکند. اینجا ما تاکید می‌کنیم که برجام مشخص است، اهداف برجام، چارچوبهای برجام و دولت آمریکا - ربطی هم به این ندارد که دولت کجاست، کنگره کجاست و چه کسی در کاخ سفید نشسته - تعهدات بین المللی دولت آمریکا مشخص است و نباید تحریم ها مجددا ایجاد شود.

غیر از وزیر امور خارجه، «علی‌اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی دولت نیز چند روز قبل در حاشیه مراسم بزرگداشت شهید شهریاری(از شهدای هسته‌ای کشورمان) در همین رابطه به خبرنگاران گفت:

«همانطور که می‌دانید این قانون مراحلی دارد که ابتدا باید در کنگره به تصویب برسد که این اتفاق افتاده و در مرحله بعد به مجلس سنای آمریکا می‌رود و در صورت تصویب در آن مجلس، باید به امضای رئیس‌جمهور آمریکا برسد و به این صورت قانون عملیاتی می‌شود.

در صورتی که تمام این مراحل طی شود و آن قانون عملیاتی شود، نقض برجام صورت گرفته است. خود آمریکایی‌ها هم این را قبول دارند که این اقدام نقض برجام محسوب می‌شود.»[5]

او اضافه کرده بود: موضوع تمدید این قانون در شورایعالی نظارت بر برجام به ریاست رئیس‌جمهور مورد بحث قرار گرفته و پیش‌بینی‌های لازم هم در خصوص آن اتخاذ شده اما در زمان مقرر آن قرار شد بر اساس ارزیابی، رصد و تحلیل سیر تحول این موضوع، نظر این شورا مطرح شود.»

«مجید تخت روانچی» معاون اروپا و آمریکای وزیر امور خارجه و دیگر عضو گروه مذاکراتی دولت روحانی نیز اخیراً در یک مصاحبه، تمدید ISA را نقض برجام دانست و تأکید کرد:

«هر نوع تمدید تحریم‌های مربوط به برنامۀ هسته‌ای از نظر ما مردود است، همچنین هر نوع تحریمی که به بهانۀ دیگر اعمال شود، مردود و خلاف برجام است. در هر صورت باید منتظر بود تا مراحل بررسی طرح داماتو طی شود تا ببینیم مساله از چه قرار است.»[5]

* افکار عمومی منتظر عکس‌العمل دولت آقای روحانی.../روایت شمخانی، صالحی و تخت روانچی از واکنش دولت؛ البته اگر برجام نقض شده باشد!

اگرچه دولت رئیس جمهور روحانی تا پیش از این، هیچیک از اقدامات تخریبی آمریکا اعم از «قانون اعمال محدودیت بر روادیدها»، «منع فروش بویینگ» و حتی تحریم‌های پساژنو! را خلاف برجام و مغایر با توافقات خود اعلام نکرده و حتی همانطور که اشاره شد، مدعی دست‌نخوردگی متن حقوقی هم بوده است اما آیا با توجه به آنچه که ظریف، صالحی و تخت روانچی در کنار تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی انجام داده‌اند؛ بی‌حسّی‌های مذاکراتی دولت در ماجرای تمدید تحریم‌های ISA هم تکرار می‌شود؟!

مقامات دولت رئیس جمهور روحانی همچنین غیر از آنکه صراحتاً بحث تمدید ISA را خلاف برجام دانسته‌اند؛ به واکنش‌های احتمالی دولت یازدهم ایران در این رابطه نیز اشاره‌هایی داشته‌اند.

دریابان «علی شمخانی» دبیر شورایعالی امنیت ملی چند روز قبل در مراسم یادواره شهدای استان گلستان در همین رابطه تصریح کرد:

«اگرچه کشور ما از ابتدا با تحریم‌های ظالمانه آمریکا روبرو بوده و نتیجه آن نیز پیشرفت‌های فراوان در عرصه‌های علمی، صنعتی و نظامی بوده است، اما تمدید تحریم‌ها در شرایط پسابرجام به نوعی لگد زدن به توافق برجام است.»[6]

وی اضافه می‌کند: تمام ناظران بین‌المللی و کشورها بر صحت اجرای تعهدات ایران در برجام اذعان دارند و در صورت نقض برجام از سوی طرف مقابل، بسته اقدامات فنی پیش‌بینی شده به عنوان پاسخ به سرعت اعمال خواهد شد.

شمخانی البته توضیح بیشتری درباره این بسته نداده بود.

غیر از او، مجید تخت روانچی هم در مصاحبه خود که پیش‌تر اشاره کردیم، صحبت مختصری پیرامون عکس‌العمل دولت ایران کرده و گفته بود: «مسلماً اگر آمریکایی‌ها بخواهند به سمت نقض برجام حرکت کنند، جمهوری اسلامی ایران دست روی دست نخواهد گذاشت...ما حتما برخورد لازم را اتخاذ خواهیم کرد... اگر (آمریکا) اینکار را انجام دهد؛ ناقض صریح برجام در چشم مردم دنیا است و مشخص خواهد شد که چه طرفی ناقض برجام است و چه کسی به قول معروف دنبال شّر هست و در آن صورت هم، ما برنامه خاص خودمان را داریم ولی الان به نظر ما زود است که بخواهیم وارد آن مرحله شویم»...

جدای از این افراد، کسان دیگری هم از مقامات درگیر «برجامِ روحانی»، اظهاراتی مشابه را درباره عکس‌العمل دولت ایران بیان کرده‌اند...

«امیدواریم طرف مقابل خدشه‌ای به برجام وارد نکند که در این صورت ما نیز واکنش مناسب آن را خواهیم داشت و متقابلاً اقدامات فنی لازم را انجام خواهیم داد.»

این جملات را نیز «علی‌اکبر صالحی» و در اشاره به تمدید تحریم‌ها از سوی آمریکا مورد تأکید قرار داده است.

افکار عمومی اما این صحبت‌های اعضای ستاد برجام را در حالی بازخوانی می‌کنند که مجلس سنای آمریکا، پنج‌شنبه شب گذشته قانون تحریم‌های ISA را بدون حتی یک رأی مخالف به تصویب رساند...

و حال باید منتظر ماند و نظاره‌گر بود که آن بسته فنی پیش‌بینی شده در کلام علی شمخانی در واکنش به آمریکا باز می‌شود یا اینکه قضیه همچنان با اما و اگرهای مستتر در کلام صالحی و تخت‌روانچی پیش خواهد رفت و همه چیز طبق معمول به امضای اوباما و نامه‌نگاری و پیگیری‌های ایمیلی موکول می‌شود؟!

*وقتی دموکرات‌های «مؤدب» هم برجام را پاره کردند.../«برجام» توافق روحانی با یک نفر یا با حاکمیت آمریکا؟!

«برجامِ روحانی» بدون حتی یک رأی مخالف در مجلس سنای آمریکا نقض شده است.

مجلسی 100 نفره که حدود نیمی از آنرا دموکرات‌ها و حامیان باراک اوباما تشکیل داده‌اند.

همان کسانی که از سوی یک جریان خاص در داخل ایران، مؤدب و باهوش جلوه داده شدند و حسابشان متمایز با حساب سایر آمریکایی‌ها عنوان شد.

حالا اما همین آدم‌های مؤدب! که اصلاح‌طلبان ایرانی صراحتاً آرزو می‌کردند ایکاش رئیس‌جمهورشان پیروز انتخابات آمریکا هم می‌بود تا برجام به شکل مطمئن‌تری ادامه پیدا کند اما در «پاره کردن برجام» به رقابت با جمهوریخواهان برخاسته‌اند.

و اکنون این سؤال پیش می‌آید که «محمدجواد ظریف» با یک جهان عجله و شتاب، توافقش را با حاکمیت ایالات متحده منعقد کرد یا اینکه برجام صرفاً تعهد شخصی باراک اوباما و جان کری به دولت روحانی بوده است؟!

این پرسشی است که پاسخ آن در روزهای آینده و در هنگام وضوح یافتنِ واکنش دولت رئیس جمهور روحانی به نقض برجام از سوی آمریکا مشخص خواهد شد.

*امضای اوباما هم پای نقض برجام می‌نشیند؟!/تحلیلگران چه می‌گویند؟

بر اساس قوانین آمریکا، رئیس‌جمهور این کشور تا 10 روز پس از رأی مجلس سنا باید که تصمیم خود را درباره مصوبه جدید بگیرد.

به سخن دیگر اینکه باراک اوباما، پس از تعطیلات تا 23 آذرماه جاری، باید نظر قطعی خود را در خصوص تمدید قانون تحریم‌های ایران اعلام نماید.

خبرگزاری رویترز از قول برخی مقامات کنگره آمریکا اینطور نوشته است که انتظار می‌رود اوباما مصوبه کنگره برای تمدید 10 ساله قانون تحریم‌های ایران را امضا کرده و آن را به صورت قانون درآورد.

باید منتظر ماند و نظاره‌گر بود که آن بسته فنی پیش‌بینی شده در کلام علی شمخانی در واکنش به آمریکا باز می‌شود یا اینکه قضیه همچنان با اما و اگرهای مستتر در کلام صالحی و تخت‌روانچی پیش خواهد رفت و همه چیز طبق معمول به امضای اوباما و نامه‌نگاری و پیگیری‌های ایمیلی موکول خواهد شد؟!

آسوشیتدپرس نیز از قول برخی مقامات دولتی آمریکا گزارش داد که اوباما قانون تمدید تحریم‌های ایران را امضا می‌کند.

این در حالی است که بر اساس قوانین ایالات متحده، مرسوم نیست طرح‌هایی که در مجلسین به تصویب می‌رسند، توسط رئیس‌جمهور وتو شوند اما علی‌رغم تصویب طرح تمدید قانون تحریم‌های ایران در مجلس نمایندگان و سنای آمریکا، با بیش از دو سوم آرا، اوباما باز هم می‌تواند آن را وتو کند.

در صورت وتو، آن‌گاه اگر مجلسین کنگره و سنا باز هم بتوانند با بیش از دو سوم آرا طرح را مجددا تصویب کنند، وتوی اوباما بلااثر می‌شود.

در کنار این مباحث و انگاره‌ها اما تحلیلگران معتقدند ممکن است اوباما در کنار امضای این مصوبه و تبدیل آن به قانون، در یک فرمان اجرایی بخش‌هایی از آنرا تعلیق کند! و یا همانطور که در ماجرای «اعمال محدودیت بر روادیدها» مشاهده کردیم؛ ممکن است پس از امضای مصوبه سنا، جان کری یک نامه به ظریف بنویسد و همه چیز در ظاهر امر فیصله پیدا کند!

«سیدیاسر جبرائیلی» کارشناس مسائل سیاسی در اشاره به همین تحلیل و احتمال تعلیق بخش‌هایی از قانون جدید توسط اوباما، طی مطلبی در کانال تلگرامی خود نوشت:

«طبق ماده 26 برجام آمریکا تعهد داده است که تحریم جدید وضع نکند، نه اینکه ساختار تحریم را ایجاد کرده و بخش‌هایی از آن را موقتاً تعلیق نماید!

تعلیق بخش‌هایی از قانون جدید تحریم، بیشتر یک شوی سیاسی برای نجات برجام و کمک به لیبرال‌های ایرانی برای عبور دادن برجام از نقض آمریکا خواهد بود.

از دکتر ظریف، همچنانکه پیش‌تر تصریح کرده‌اند تمدید این قانون نقض برجام است؛ انتظار می‌رود با همین صراحت به طرف آمریکایی هشدار دهند که تصویب این قانون، از نظر ایران به منزله نقض برجام است و شوی تعلیق، موجب تحمل این نقض از سوی تهران نخواهد شد.»

*در فرجام یک نقض فاحش.../تجربیات قبلی تکرار می‌شود یا این‌بار همه‌چیز فرق می‌کند؟!

در حالی که سنای آمریکا پنجشنبه شب گذشته قانون تمدید تحریم‌های ایران موسوم به ISA را به رأی گذشت و بعد هم بدون حتی یک رأی مخالف آنرا تصویب کرد اما همزمان باران پاییزی دلچسبی در شهر تهران، پایتخت جمهوری اسلامی ایران باریدن گرفت و پس از چند روز آلودگی گسترده، هوایی تازه را به ارمغان آورد...

اینکه در فرجام این نقض آشکار از سوی حاکمیت آمریکا علیه مردم ایران چه رخ خواهد داد، بسته به رفتار و تصمیم دولت رئیس‌جمهور روحانی است.

مجلس شورای اسلامی در قانون مصوب سال 94 خود پیرامون برجام و در بند سوم آن آورده است:

«دولت موظف است هرگونه عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن تحریم‌های لغو شده و یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر را به دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به طوری که ظرف مدت 2 سال ظرفیت غنی سازی کشور به 190 هزار سو افزایش یابد. شورایعالی امنیت ملی مرجع رسیدگی به این موضوع می‌باشد. دولت باید ظرف مدت 4 ماه برنامه خود را برای این منظور جهت تصویب به شورایعالی امنیت ملی ارائه نماید.»[7]

غیر از این مقولات، ما تجربه تعامل دولت یازدهم ایران با آمریکا در ماجرای قانون اعمال محدودیت بر روادید‌ را هم به خاطر داریم. تجربه‌ای که می‌گوید چطور با یک نامه جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، یک نقض فاحش! از سوی ستاد برجام نادیده گرفته می‌شود.

از این دست تجربیات زیاد است...

«علی لاریجانی» رئیس مجلس شورای اسلامی هم 4 ماه قبل در اشاره به اظهارات دبیر کل سازمان ملل مبنی بر اینکه فعالیت‌های موشکی ایران خلاف روح برجام است! طی نطقی آتشین گفته بود:

«مجلس شورای اسلامی با کمال تأسف از اقدام دبیرکل به دولت آمریکا و مجلس نمایندگان و سنا هشدار می‌دهد اقدامات ایذایی در مقابل توافق هسته‌ای به نقطه‌ای رسیده است که راهی جز مقابله برای ایران باقی نمانده است...لازم است سازمان انرژی اتمی مطابق قانون مربوطه طرح راه‌اندازی کارخانه هسته‌ای برای غنی‌سازی در درجات موردنیاز کشور را آماده نموده و مجلس شورای اسلامی را در جریان امر قرار دهد.»[8]

اما این صحبت‌ها هم حتی چند روز بعد بدون هیچ پیگیری دیگری به حافظه مکتوب تاریخ سپرده شدند!

نقض شروط 9 بندی مقام معظم رهبری بر اجرای برجام نیز تجربه دیگری بود که اگرچه مورد اشاره تنی چند از تحلیلگران و حتی تعدادی از مقامات دولتی قرار گرفت اما برجامِ روحانی عملاً و تاکنون، به راه خودخواسته‌اش ادامه داده است.

در کنار این مقولات و اینکه احتمالاً عده‌ای هنوز منتظرند، بدانند اوباما بالاخره مصوبه سنا را امضا خواهد کرد یا خیر! اما سخنان دیگری هم از جانب برخی تحلیلگران شنیده می‌شود... اینکه بی‌دستاوردی برجام همان نقض برجام است و اینکه نوستالژی فرجام توافقات سال 82 روحانی در سعدآباد، شاید باز هم تکرار شود.

***

1_ http://kayhan.ir/fa/news/71412

2_ http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950425000732

3_ http://fna.ir/HZ4I4Y

4_ http://www.mehrnews.com/news/3836035

5_ http://www.emruzonline.com/1395/09

6_ http://fna.ir/8L9WGC

7_ http://rc.majlis.ir/fa/law/print_version/939345

8_ http://www.khabaronline.ir/detail/558223/Politics/parliament