به گزارش مشرق، حاشیه نشینی یا سکونتگاه های غیر مجاز از نمونه پدیده هایی به شمار می رود که در بسیاری از کشورهای دنیا نمونه هایی از آن یافت می شود.
جز تعدادی محدود و معدود از کشورهای توسعه یافته،در بسیاری از جوامع اروپایی و غربی که به رشد و پیشرفت و شکوفایی شهره هستند این معضل چالش برانگیز به دغدغه مدیران تبدیل شده است.
چندی پیش علیرضا ساوری،مدیرکل پیشگیری های وضعی معاونت اجتماعی قوه قضائیه به عناوین متعددی از جرایم و ناهنجاری های رایج و شایع در مناطق حاشیه نشین اشاره کرد.
مشکلات اخلاقی، نگهداری اشیاء مسروقه، اعتیاد، حمل و فروش مواد مخدر، اختلال در نظم وامنیت عمومی، درگیری های فیزیکی، جعل و کلاهبرداری از نمونه جرایم و ناهنجاری هایی به شمار می رود که به فراخور موقعیت منطقه ای و شرایط حاکم بر آن با شدت و ضعف هایی ظهور و بروز پیدا می کند.
در جرم خیزی مناطق حاشیه نشین،همین بس که ریشه و سرسلسله بسیاری از بزه ها در این مناطق دیده می شود.
یافتن خودروهای مسروقه،کشف اموال سرقتی،نگهداری و فروش توزیع مواد تخدیری،الکل و شرایطی وخیم تر قتل و کشف جسد از مواردی است که هر از چندگاهی با نام مناطق حاشیه نشین عجین می شود و در لا به لای سطور اخبار رسانه های مکتوب و مجازی خودنمایی می کند.
احمد رسولی فر،جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی در تشریح ابعاد و زوایای پیدا و پنهان حاشیه نشینی اظهار داشت:عموما زندگی سکنه مناطق حاشیه نشین با انبوهی از دغدغه های مالی و اقتصادی همراه شده است که برای برون رفت از آن،فرد یا خانواری از زادگاه خویش دل کنده و برای دست یافتن به زندگی بهتر و بهره مندی از خدمات مطلوب و شایسته تر عزم هجرت را جزم کرده تا رویاها و اهدافی که در ذهن می پرورانده را به واقعیت تبدیل کند.
وی افزود:این قاعده نانوشته،نه تنها در کشور ایران،بلکه در بسیاری از جوامع جاری و ساری است که به عنوان نمونه حومه پاریس،برخی مناطق در برزیل، مکزیک، کلمبیا، آرژانتین، تا قلب اروپا و آسیای جنوب غربی، مشهود و برجسته است.
جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی عنوان کرد:اصلی ترین انگیزه ساکنان حاشیه نشین از عزیمت و استقرار در چنین مناطقی،کسب وضعیت مالی و اشتغال مطلوب تر است.
وی افزود:با اندکی تامل به روشنی در می یابیم که بخش قابل توجهی از مناطق حاشیه نشین در جوار کلانشهرها شکل می گیرند که مناطق حاشیه ای و سکونتگاه های غیر مجاز و غیر استانداردِ حومه شهر تهران یا در پهنه ای وسیع تر،استان مذکور،از نمونه های آن به شمار می رود.
رسولی فر گفت:به واقع جمعیت ساکن در این مناطق با هدف برخورداری مطلوب تر از امکانات،سودای سفر به پایتخت را در سر پرورانیده اند و در این هجرت به دلیل عدم تمکن مالی کافی،مناطق ارزان قیمت را برای سکونت برگزیده اند و به تدریح با افزایش جمعیت،یک محدوده کوچک به تدریج به شهر، شهرک و یا بعضا شهرستانی وسیع مبدل شده اند.
*حاشیه نشینی،فرزند فقر است
طاهره روشن آبادی،محقق و پژوهشگر علوم اجتماعی حاشیه نشینی را فرزند فقر قلمداد می کند.
وی در این خصوص عنوان کرد:یکی از نشانه ها و مشترکات ملموس و برجسته در مناطق حاشیه نشین،مشکلات اقتصادی است و به واقع در این خصوص بخش قابل توجهی از سکنه سکونتگاه های غیر مجاز همدرد هستند.
روشن آبادی عنوان کرد:یکی دیگر از ویژگی های نامیمون مناطق حاشیه نشین به ظهور و بروز جرایم و ناهنجاری های اجتماعی معطوف می شود و به واقع گروه های بزهکار از حیث نظارت ضعیف اجتماعی که در این مناطق وجود دارد،تعمدا این محدوده ها را برای سکونت بر می گزینند.
محقق و پژوهشگر علوم اجتماعی در تشریح نظارت اجتماعی و نقش آن در کنترل و مهار و پیشگیری از ناهنجاری های اجتماعی گفت:به کرات این اصطلاح شنیده شده که ساکنان فلان منطقه عمدتا بومی نشین هستند و به تبع ضریب بروز جرایم در چنین مناطقی به حداقل ممکن تنزل پیدا می کند.
وی افزود:علت این امر را باید در نظارت خود جوش اجتماعی جستجو کرد که به دلیل شناختی که غالب سکنه از یکدیگر دارند،امکان بروز بزه به شدت اُفت می کند.
روشن آبادی عنوان کرد:اما این ویژگی و نظارت اجتماعی آنچنان که باید در مناطق حاشیه نشین وجود ندارد و تنوع،تکثر و گوناگونی بافت جمعیتی،وضعیتی را پدید می آورد که میزان شناخت افراد به یکدیگر کاهش یافته و در چنین شرایطی به دلیل دشوار بودن ضریب شناسایی از سوی اهالی،زمینه و بستر جرم و بزه فراهم می شود.
وی افزود:با اندکی تامل و دقت نظر متوجه می شویم که حتی جرایم معروف به یقه سفیدها همچون زمین خواری و...نیز در این مناطق بیشتر به چشم می خورد و اساسا به دلیل عدم آشنایی و آگاهی عموم مردم در این نواحی، استعداد بروز جرم حتی در عرصه اداری و تخلفات و جرایم مرتبط با آن نیز مشهود تر و پر رنگ تر به نظر می رسد.
*عدم دلبستگی و عِرق به محل زندگی
صدیقه نوبهار،روانشناس و کارشناس علوم رفتاری با اشاره به اهمیت ویژه دلبستگی و عِرق به محل زندگی در حفظ الزامات،استانداردهای لازم مرتبط با آن منطقه عنوان کرد: بطور طبیعی علاقه مندی به هر پدیده، موضوع، محله، منطقه، شی یا شخص،میزان حفاظت و حراست از آن را تقویت می کند و بالعکس هر آنچه این علاقه با کاهش بیشتری همراه شود به همان میزان تلاش کمتری برای حفاظت و صیانت از آن صورت می گیرد.
وی افزود:اساسا در مناطق حاشیه نشین به دلیل ضعف ها و کاستی های بی شماری که در آن وجود دارد،وابستگی ها به آن نیز محدودتر است و این عدم دلبستگی در عرصه های گوناگون زیست محیطی،حفظ پاکیزگی و بهداشت عمومی،رعایت استانداردها در ساخت و ساز حفظ اموال عمومی شهر،رعایت قوانین و مقررات،قابل بررسی و ملموس است.
*چه باید کرد؟
کارشناسان و صاحب نظران مدیریت شهری بر این باورند که مهار و کنترل حاشیه نشینی مستلزم تعریف و اجرایی کردن دو دستورکار ویژه است.
نخست توانمند سازی مناطق حاشیه نشین و در مرحله بعد پیشگیری از رشد و شیوع آن و این دو مولفه جز با ارتقای زیرساخت، آموزش، فرهنگ سازی و تامین امکانات مناسب و توسعه اقتصادی مُیَسَر و فراهم نخواهد شد که حصول و تحقق آن نیز مستلزم عزمی ملی،همتی عالی و کارجهادی در میان تمامی دستگاه ها و ارگان های فرهنگی، آموزشی،خدماتی،اقتصادی،شهری و روستایی خواهد بود.
جز تعدادی محدود و معدود از کشورهای توسعه یافته،در بسیاری از جوامع اروپایی و غربی که به رشد و پیشرفت و شکوفایی شهره هستند این معضل چالش برانگیز به دغدغه مدیران تبدیل شده است.
چندی پیش علیرضا ساوری،مدیرکل پیشگیری های وضعی معاونت اجتماعی قوه قضائیه به عناوین متعددی از جرایم و ناهنجاری های رایج و شایع در مناطق حاشیه نشین اشاره کرد.
مشکلات اخلاقی، نگهداری اشیاء مسروقه، اعتیاد، حمل و فروش مواد مخدر، اختلال در نظم وامنیت عمومی، درگیری های فیزیکی، جعل و کلاهبرداری از نمونه جرایم و ناهنجاری هایی به شمار می رود که به فراخور موقعیت منطقه ای و شرایط حاکم بر آن با شدت و ضعف هایی ظهور و بروز پیدا می کند.
در جرم خیزی مناطق حاشیه نشین،همین بس که ریشه و سرسلسله بسیاری از بزه ها در این مناطق دیده می شود.
یافتن خودروهای مسروقه،کشف اموال سرقتی،نگهداری و فروش توزیع مواد تخدیری،الکل و شرایطی وخیم تر قتل و کشف جسد از مواردی است که هر از چندگاهی با نام مناطق حاشیه نشین عجین می شود و در لا به لای سطور اخبار رسانه های مکتوب و مجازی خودنمایی می کند.
احمد رسولی فر،جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی در تشریح ابعاد و زوایای پیدا و پنهان حاشیه نشینی اظهار داشت:عموما زندگی سکنه مناطق حاشیه نشین با انبوهی از دغدغه های مالی و اقتصادی همراه شده است که برای برون رفت از آن،فرد یا خانواری از زادگاه خویش دل کنده و برای دست یافتن به زندگی بهتر و بهره مندی از خدمات مطلوب و شایسته تر عزم هجرت را جزم کرده تا رویاها و اهدافی که در ذهن می پرورانده را به واقعیت تبدیل کند.
وی افزود:این قاعده نانوشته،نه تنها در کشور ایران،بلکه در بسیاری از جوامع جاری و ساری است که به عنوان نمونه حومه پاریس،برخی مناطق در برزیل، مکزیک، کلمبیا، آرژانتین، تا قلب اروپا و آسیای جنوب غربی، مشهود و برجسته است.
جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی عنوان کرد:اصلی ترین انگیزه ساکنان حاشیه نشین از عزیمت و استقرار در چنین مناطقی،کسب وضعیت مالی و اشتغال مطلوب تر است.
وی افزود:با اندکی تامل به روشنی در می یابیم که بخش قابل توجهی از مناطق حاشیه نشین در جوار کلانشهرها شکل می گیرند که مناطق حاشیه ای و سکونتگاه های غیر مجاز و غیر استانداردِ حومه شهر تهران یا در پهنه ای وسیع تر،استان مذکور،از نمونه های آن به شمار می رود.
رسولی فر گفت:به واقع جمعیت ساکن در این مناطق با هدف برخورداری مطلوب تر از امکانات،سودای سفر به پایتخت را در سر پرورانیده اند و در این هجرت به دلیل عدم تمکن مالی کافی،مناطق ارزان قیمت را برای سکونت برگزیده اند و به تدریح با افزایش جمعیت،یک محدوده کوچک به تدریج به شهر، شهرک و یا بعضا شهرستانی وسیع مبدل شده اند.
*حاشیه نشینی،فرزند فقر است
طاهره روشن آبادی،محقق و پژوهشگر علوم اجتماعی حاشیه نشینی را فرزند فقر قلمداد می کند.
وی در این خصوص عنوان کرد:یکی از نشانه ها و مشترکات ملموس و برجسته در مناطق حاشیه نشین،مشکلات اقتصادی است و به واقع در این خصوص بخش قابل توجهی از سکنه سکونتگاه های غیر مجاز همدرد هستند.
روشن آبادی عنوان کرد:یکی دیگر از ویژگی های نامیمون مناطق حاشیه نشین به ظهور و بروز جرایم و ناهنجاری های اجتماعی معطوف می شود و به واقع گروه های بزهکار از حیث نظارت ضعیف اجتماعی که در این مناطق وجود دارد،تعمدا این محدوده ها را برای سکونت بر می گزینند.
محقق و پژوهشگر علوم اجتماعی در تشریح نظارت اجتماعی و نقش آن در کنترل و مهار و پیشگیری از ناهنجاری های اجتماعی گفت:به کرات این اصطلاح شنیده شده که ساکنان فلان منطقه عمدتا بومی نشین هستند و به تبع ضریب بروز جرایم در چنین مناطقی به حداقل ممکن تنزل پیدا می کند.
وی افزود:علت این امر را باید در نظارت خود جوش اجتماعی جستجو کرد که به دلیل شناختی که غالب سکنه از یکدیگر دارند،امکان بروز بزه به شدت اُفت می کند.
روشن آبادی عنوان کرد:اما این ویژگی و نظارت اجتماعی آنچنان که باید در مناطق حاشیه نشین وجود ندارد و تنوع،تکثر و گوناگونی بافت جمعیتی،وضعیتی را پدید می آورد که میزان شناخت افراد به یکدیگر کاهش یافته و در چنین شرایطی به دلیل دشوار بودن ضریب شناسایی از سوی اهالی،زمینه و بستر جرم و بزه فراهم می شود.
وی افزود:با اندکی تامل و دقت نظر متوجه می شویم که حتی جرایم معروف به یقه سفیدها همچون زمین خواری و...نیز در این مناطق بیشتر به چشم می خورد و اساسا به دلیل عدم آشنایی و آگاهی عموم مردم در این نواحی، استعداد بروز جرم حتی در عرصه اداری و تخلفات و جرایم مرتبط با آن نیز مشهود تر و پر رنگ تر به نظر می رسد.
*عدم دلبستگی و عِرق به محل زندگی
صدیقه نوبهار،روانشناس و کارشناس علوم رفتاری با اشاره به اهمیت ویژه دلبستگی و عِرق به محل زندگی در حفظ الزامات،استانداردهای لازم مرتبط با آن منطقه عنوان کرد: بطور طبیعی علاقه مندی به هر پدیده، موضوع، محله، منطقه، شی یا شخص،میزان حفاظت و حراست از آن را تقویت می کند و بالعکس هر آنچه این علاقه با کاهش بیشتری همراه شود به همان میزان تلاش کمتری برای حفاظت و صیانت از آن صورت می گیرد.
وی افزود:اساسا در مناطق حاشیه نشین به دلیل ضعف ها و کاستی های بی شماری که در آن وجود دارد،وابستگی ها به آن نیز محدودتر است و این عدم دلبستگی در عرصه های گوناگون زیست محیطی،حفظ پاکیزگی و بهداشت عمومی،رعایت استانداردها در ساخت و ساز حفظ اموال عمومی شهر،رعایت قوانین و مقررات،قابل بررسی و ملموس است.
*چه باید کرد؟
کارشناسان و صاحب نظران مدیریت شهری بر این باورند که مهار و کنترل حاشیه نشینی مستلزم تعریف و اجرایی کردن دو دستورکار ویژه است.
نخست توانمند سازی مناطق حاشیه نشین و در مرحله بعد پیشگیری از رشد و شیوع آن و این دو مولفه جز با ارتقای زیرساخت، آموزش، فرهنگ سازی و تامین امکانات مناسب و توسعه اقتصادی مُیَسَر و فراهم نخواهد شد که حصول و تحقق آن نیز مستلزم عزمی ملی،همتی عالی و کارجهادی در میان تمامی دستگاه ها و ارگان های فرهنگی، آموزشی،خدماتی،اقتصادی،شهری و روستایی خواهد بود.
