به گزارش مشرق، در ماه‌های انتهایی سال57 با متراکم شدن نیروهای فرو خفته، انقلاب با قدرتی فزاینده موانع را نابود می‌کرد و به حرکت خود ادامه می‌داد و این سیل بنیان برافکن آن چنان شتابان و سریع توسعه می‌یافت که هیچ مانعی، قدرت استقامت در مقابل آن را نداشت، حتی اگر موانع لحظاتی می‌توانستند از پیشروی آن جلوگیری کنند. یکی از این موانع برای جلوگیری از بحران سیل خروشان اعتراضات مردمی توسط رژیم پهلوی، روی کار آوردن دولت و حکومتی نظامی در 14 آبان 1357، به نخست وزیری ارتشبد ازهاری بود.
 
در واقع پس از شکست دولت آشتی شریف امامی در جلب رضایت مردم ناراضی از حکومت پهلوی و اصرار آنان بر ادامه‌ نهضت سرنگونی رژیم شاهنشاهی، تشکیل دولت نظامی ازهاری ابزاری برای ایجاد رعب و وحشت در دل مردم بود تا از خواسته خود عقب بنشینند.

 

بدین ترتیب دولت نظامی ژنرال ازهاری برای مهار بحران تشکیل شده بود و چاره‌ای جز اقدام سریع و خشن نداشت.

 

در این راستا دولت نظامی برای فایق آمدن بر بحران به وجود آمده از همان ابتدا چهار اقدام را در برنامه خود قرار داد که شامل تلاش برای برقراری مجدد سانسور، پایان دادن به اعتصابات، سرکوب تظاهرات و منزوی کردن رهبر مخالفین انقلاب یعنی امام خمینی بود.

 

در ادامه این نوشتار قصد داریم که به بررسی مجزای این اقدامات دولت نظامی بپردازیم و بررسی کنیم چرا عملکرد این دولت باعث بحرانی‌تر شدن اوضاع کشور شد؟ و عکس‌العمل جامعه به اقدامات کابینه ازهاری چگونه بوده است؟
 
1) برقراری مجدد سانسور
 
پس از اعلام شکست و استعفای شریف امامی در 14 آبان 1357، شاه تصمیم گرفت یک دولت نظامی را تشکیل دهد. در این میان یکی از اعتراضات همیشگی نظامیان در شورای امنیت ملی به شریف امامی نخست وزیر پیشین، برداشتن سانسور از رسانه‌ها بود.
 
به صورتی که ارتشبد ازهاری در جلسه‌ای در شورای امنیت ملی به شریف امامی گفته بود: «وقتی در روزنامه عکس آیت الله خمینی را چاپ می‌کنند فردا حرف ما هم تاثیر نمی‌کند... هم اکنون من اعلام خطر میکنم، روزنامه‌های شما به هر علتی و رادیو تلویزیون روی افراد ارتش شاهنشاهی روزبه‌روز اثر می‌گذارند... اصلاً حکومت نظامی می‌گوید روزنامه نمی‌خواهد مگر چطور می‌شود؟ اصلاً ببندش»1. اینک ژنرال ازهاری با این تفکر نخست وزیر شده بود و بر مبنای همین تفکر، از همان روز اول تشکیل دولت نظامی، ارتشبد نمایندگان نظامی خود را به رادیو و تلویزیون و دفاتر روزنامه‌ها اعزام کرد تا دولت بر رادیو و تلویزیون مسلط شود و اخبار و برنامه‌ها را زیر نظر ارتش، سانسور و منتشر نمایند.
 
اما در ادامه بر خلاف تصور ازهاری، این عمل دولت با واکنش تند جامعه مطبوعات روبه‌رو شد و روزنامه‌ها از همان روز پانزدهم آبان‌ماه به مدت 61 روز دست به اعتصاب زدند. همچنین با این وجود در غیاب روزنامه‌ها نهضت انقلابی دست روی دست نگذاشت و توانست با استفاده از شبکه‌ مساجد، شبنامه، اعلامیه، بیانیه، نوار کاست و ... کمبود روزنامه‌ها را تا حدودی جبران کند. این اقدام در واکنش به دولت ازهاری تا زمان استعفای دولت ادامه داشت تا سرانجام  امام خمینی در صبح روز 16 دی ماه با صدور اطلاعیه‌ای از مطبوعات خواستند تا به اعتصاب پایان دهند. روزنامه‌ها در همان روز به اعتصاب خود پایان دادند و با تلاش فراوان اولین شماره خود را بعد از 61 روز اعتصاب منتشر کردند.
 
2) پایان دادن به اعتصابات
 
اعتصابات رژیم بر اندازی که از اواخر دولت شریف امامی آغاز شده بود در دولت ازهاری به اوج خود رسید. بدین ترتیب یکی از اهداف دولت نظامی ازهاری پایان بخشیدن به اعتصابات اداری و اتحادیه‌ها در کشور بود.

 

ازهاری برای مقابله با این اعتصابات در همان روزهای اول حکومتش اعتصابیون را تهدید کرد چنانچه به اعتصاب خود ادامه دهند از کار اخراج می‌شوند. اما دوران نخست وزیری ازهاری نشان می‌دهد که دولت نظامی او در مهار اعتصابات موفق نبوده، بلکه بر وسعت بحران آن نیز افزوده شده است. به صورتی که در همان روز اول بسیاری از سازمانها و ادارات دولتی همچون وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت پست و تلگراف و تلفن وزارت نیرو، وزارت نفت و... در اعتراض به روی کار آمدن یک دولت نظامی دست به اعتصاب زدند.

 

و همچنین علاوه بر اعتصابات ادارات دولتی بسیاری از روزها بازارهای شهرها نیز دست به اعتصاب زدند که خود ضربه سختی بر اقتصاد بیمار رژیم وارد می‌کرد.
 
در این میان کارآمدترین اعتصابات توسط وزارت نیرو شکل گرفت. خاموشیهای مکرر برق صنایع را فلج کرد و اعتراضات مردمی را بالا برد. از اقدامات مهم اعتصاب‌کنندگان شرکت برق، قطع برق، هنگام اخبار رادیو و تلویزیون بود. آنها استدلال می‌کردند چون روزنامه‌ها در حال اعتصاب هستند و رادیو و تلویزیون در سیطره‌ نظامیان است، از این جهت باید از انتشار اخبار دروغ جلوگیری کرد، و این ضربه‌ سختی بر روان دولت نظامی بود.

 

در انتها روز 28 آبان کارکنان وزارت نیرو با صدور اطلاعیه‌ای ضمن حمایت از نهضت ملت ایران اعلام کردند تا سرنگونی دولت نظامی اعتصابات را ادامه خواهند داد.
 
منبع: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران