سرویس جهان مشرق - موضع گیری مصر در نشست اخیر شورای امنیت آتش خشم و غضب شیوخ عرب حوزه خلیج فارس از جمله سعودی ها را به بالاترین حد ممکن رساند.در نشست اخیر شورای امنیت مصر در خصوص پرونده سوریه نه تنها به طرح روسیه برای قرار دادن گروه تکفیری «فتح الشام»، (جبهه النصره سابق) در فهرست تروریسم رای مثبت داد، بلکه حمایت خود را از طرح مشترک فرانسه و اسپانیا برای توقف جنگ در حلب نیز اعلام کرد.
اگرچه قطعنامه پیشنهادی روسیه در شورای امنیت که در آن مسکو خواستار تخلیه تروریست های جبهه النصره از حلب به منظور تحقق صلح و ثبات در این منطقه شده بود، با مخالفت اعضای این شورا مواجه شد و نتوانست برای تصویب رأی لازم را به دست آورد. اما حمایت مصری ها از این قطعنامه دارای نکات مهمی است.
روسیه این پیش نویس را به عنوان جایگزینی برای طرح پیشنهادی فرانسه به منظور حل بحران در حلب ارائه کرده بود. در جریان رأی گیری درباره پیش نویس قطعنامه پیشنهادی روسیه تنها چهار کشور از ۱۵ عضو دائم و غیردائم شورای امنیت به آن رأی مثبت دادند.
هنوز خشم آل سعود از لغو واگذاری دو جزیره
تیران و صنافیر به عربستان فروکش نکرده بود که رای مثبت مصری‌ها به قطعنامه روسیه آتش این اختلاف را برافروخت.
اولین واکنش به این موضع گیری از آن «عبد الله المعلمی»، نماینده عربستان در سازمان ملل بود که از رای مثبت مصر به طرح پیشنهادی روسیه در حلب ابراز تأسف کرد و در گفتگو با شبکه خبری «الجزیره» قطر آن را دردناک توصیف کرد: «این دردناک است که موضع سنگال و مالزی از موضع یک کشور عربی [مصر] به مواضع کشورهای عربی [کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مخالف بشار اسد] نزدیک تر باشد».
«سلمان الأنصاری»، رئیس لابی سعودی ها در آمریکا که از رأی مثبت مصر به قطعنامه روسیه در شورای امنیت بسیار عصبانی به نظر می رسید، در صفحه خود در توئیتر خطاب به دولت مصر نوشت: «جمهوری عربی مصر! عذرخواهی می کنم، اما باید بگویم، رأی مثبت شما به قطعنامه روسیه در شورای امنیت سازمان ملل، مرا در اینکه شما شایستگی رهبری امت عربی را داشته باشید، به شک انداخته است».
قطر دومین کشور از کشورهای حوزه خلیج فارس بود که این موضع گیری مصری ها را از خارج چارچوب توافقات عربی و نزدیکی اشکار قاهره به محور مسکو – دمشق – تهران عنوان کرد.
دوحه با تاسف بار خواندن موضع گیری مصر، اظهار داشت که الان وقت این کارها نیست و باید همه اعراب به کمک سوریه بشتابند و نگذارند، روسیه با پنجمین وتوی خود علیه حلب کارشکنی کند.
این درحالی است که «مهنا الجبیل»، نویسنده و کارشناس مسائل سیاسی سعودی رای مثبت مصر به پیش نویس طرح روسیه در شورای امنیت را ورود قاهره به کارزار رویارویی مستقیم با عربستان توصیف کرده و در صفحه توئیتر خود با انتشار ویدیوئی از مشورت نماینده مصر در سازمان ملل با همتای سوری خود، قبل از رأی گیری دربارۀ پیش نویس طرح روسیه در شورای امنیت، نوشته بود: موضع گیری عبد الفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر در حمایت از نظام سوریه و «بشار اسد»، رئیس جمهور این کشور موضوع جدیدی نیست».
سیاست گام به گام دوری از ریاض و نزدیکی به دمشق
مواضع شب گذشته مصر در شورای امنیت نشان داد، قاهره این روزها در حال دوری از سیاست های منطقه ای ریاض و آشکار کردن اختلافات خود با سعودی هاست.
این درحالی است که پیش از این هم «سامح شکری»، وزیر امور خارجه مصر در نیویورک طی سخنانی تصریح کرده بود که کشور متبوعش با عربستان سعودی درباره حل مناقشه سوریه به ویژه در زمینه ضرروت تغییر نظام حاکم و رهبری در این کشور با یکدیگر اختلاف نظر دارند.
شکری تاکید کرده بود: موضع عربستان درباره سوریه بر لزوم تغییر نظام حاکم و رهبری این کشور متمرکز است، اما مصر درباره بحران سوریه هرگز چنین رویکردی اتخاذ نکرده است.
در این راستا «عمرو ابو العطاء»، نماینده مصر در سازمان ملل متحد نیز طی سخنانی جنگ در سوریه را جنگ نیابتی خوانده و راه پایان یافتن چنین جنگی را پایان دادن به مداخلات خارجی عنوان کرده بود تا بار دیگر بر اختلافات موجود بین قاهره – ریاض تاکید کند.
ریشه اختلافات ریاض و قاهره اگرچه به سال ها دور باز می گردد، اما مرحله جدید این اختلافات را باید از زمان به قدرت رسیدن ملک سلمان ملاحظه کرد که ریاض سیاست نزدیکی به «اخوان المسلمین» (قطر و ترکیه) را اتخاذ کرده بود، موضوعی که قاهره هیچ گاه نمی توانست چشمان خود را به روی آن ببندد.
سوریه و یمن دیگر موضوعات مورد اختلاف قاهره و ریاض بودند که هر روز بر دامنه آنها افزوده می شد. در این مدت قاهره بارها به طور آشکار اعلام کرد: با هرگونه دخالت نظامی زمینی عربستان در سوریه مخالف است.
این اختلاف دیدگاه و موضع از نگاه سعودی ها دور نمانده بود و در مواردی خشم و غضب آنها را برانگیخته بود، اما آنچه آنها را وادار به سکوت و خویشتنداری می کرد، بیم از دست دادن مصر بود.
سعودی ها یک بار با مواضع خصمانه خود در قبال مصر پس از سرنگونی رژیم مبارک در سال 2011 موجب به قدرت رسیدن اخوان المسلمین و نزدیکی قاهره به دوحه و آنکارا و آن از ریاض شده بودند که جز از دست دادن مصر معنای دیگری برای ریاض نداشت و حالا که فرصت بازگرداندن قاهره به دامان خود را یافته بودند، حاضر نبودند، به هیچ قیمت این کشور را از دست بدهند.
از این رو عربستان تلاش کرد، با اتخاذ سیاست پشتیبانی و حمایت گسترده مالی و سیاسی از قاهره، مصری ها را با خود همراه سازد که در مقاطعی، موفق نشان داد، غافل از اینکه این فراتر از یک همراهی و همسویی موضعی نبود که به سرعت تغییر کرد و در اختلاف موضع و رویکرد مصر با عربستان در مسائل منطقه ای از جمله پرونده سوریه عینیت یافت.
عدم تغییر مواضع و رویکردهای منطقه ای مصر با عربستان بر این نکته تاکید داشت که قاهره هیچ گاه تن به رابطه «تبعیت» و «پیروی» از ریاض نمی دهد.
دلیل این مدعا حضور هیئت مصری در همایش شناخت پیروان مذاهب اهل سنت در گروزنی، پایتخت چچن بود که در بیانیه ای پایانی خود وهابیت را مروج خشونت و فرقه ای خطرناک برای جهان اسلام توصیف و از درج آن به عنوان یکی از مرجعیت های دینی اهل سنت امتناع کرده بودند که علاوه بر اینکه لطمه ای بزرگ به اعتبار و جایگاه سعودی های وهابی وارد می کرد، نشان از تلاش مصر برای بازگشت به دوره اقتدار خود در جهان عرب و به دست گرفتن رهبری این جهان داشت.
همایش گروزنی و مواضع اتخاذ شده مصر در آن چنان خشم سعودی ها را برانگیخته بود که ریاض لغو برخی از کمک ها و سرمایه گذاری ها در اقتصاد مصر را به عنوان سیاست تنبیه و انتقام جویی از قاهره و جلوگیری از اتخاذ چنین مواضعی در آینده دنبال داشت.
اما موضع شب گذشته مصر و رای مثبت این کشور به روسیه تنها بیانگر رد تبعیت و وابستگی قاهره به ریاض نبود، بلکه پیام های بسیاری در بطن خود داشت که سعودی ها و دیگر شیوخ عرب حوزه خلیج فارس آن را خیلی سریع و به خوبی دریافت و به شدت از آن احساس خطر کرده بودند.
یک: نزدیکی به محور مقاومت
همانگونه که گفته شد، موضع شب گذشته قاهره این کشور را بیش از پیش به محور مقاومت و نزدیک به موضع مسکو – دمشق – تهران نشان می داد و این به معنای از دست دادن مهره ای تاثیر گذار در پرونده سوریه و تضعیف بیش از پیش موقعیت شیوخ عرب در این پرونده بود.
دو: تضعیف جایگاه و موقعیت منطقه ای عربستان و شیوخ عرب
موضع شب گذشته مصر که تاکیدی دیگر بر دوری قاهره از ریاض شمرده می شد، بی شک لطمه ای بزرگ به جایگاه و موقعیت منطقه ای این کشور وارد می کرد و سعودی ها را بیش از پیش در موضع ضعف و انفعال قرار می دهد.
سه: پنبه شدن هر آنچه سعودی ها در مصر رشته کرده بودند
بی تردید یکی از مهمترین دلایل خشم و غضب سعودی ها از موضع مصر در شورای امنیت آن بود که ریاض می دید، هر آنچه طی سال های اخیر با زحمت بسیار و سرمایه گذاری های کلان در مصر رشته کرده، یک شب و در چند دقیقه با دادن رای مثبت به پیش نویس قطعنامه مسکو پنبه شد.
چهار: تقویت موضع محور مقاومت از جمله جمهوری اسلامی ایران
همانگونه که اشاره شد، رای مثبت مصر به قطعنامه مسکو نشان از نزدیکی بیش از پیش قاهره به محور مقاومت داشت و این چیزی نبود که خوشایند سعودی ها باشد، چون به خوبی می دانند، اولین بازتاب این نزدیکی قدرتمندتر شدن محور مقاومت از جمله جمهوری اسلامی ایران در منطقه و بستن پرونده سوریه به سود این محور خواهد بود.
پنج: قرار گرفتن گروه های تروریستی و معارضان سوری در موضع ضعف
رای مثبت مصر به طرح مسکو معنای دیگری نیز داشت و آن رویگردانی مصر از گروه های تروریستی در عرصه میدانی سوریه و معارضان سوری در عرصه سیاسی و پایان دادن به حمایت های قاهره از این دو طیف از معارضان نظام بود که آنها را در برابر نظام سوریه بیش از پیش در دو عرصه میدانی و سیاسی و در سه سطح داخل سوریه، منطقه و بین الملل در موضع ضعف قرار می داد.
رای مثبت مصر به طرح روسیه تاثیراتی منفی بر روابط این کشور با عربستان خواهد گذاشت و پیامدهای خطرناکی برای حکومت عبدالفتاح السیسی خواهد داشت.
اما ما اطمینان داریم، ضررها و خساراتی که عربستان و متحدانش از این موضع قاهره متحمل خواهند شد، بیشتر و سنگین تر از آن است که برای ریاض جایی برای پرداختن به این تاثیرات منفی بگذارد.
