قول و قرارهایی که طی مذاکرات هسته‌ای به مردم ایران داده شد با آن‌چه از فردای فرجام برجام شروع شد تفاوت زیادی داشت

آن‌چه در این گزارش‌ها می‌خوانید، به اشکال مختلف نشان می‌دهد برجامی که ایران به بندبند آن متعهد بوده است، دست‌کم «روح» آن تا کنون بارها توسط آمریکایی‌ها نقض شده و بعد از پایان دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما نیز با توجه به مخالفت‌های کنگره آمریکا، هیچ افساری نمی‌تواند رئیس‌جمهور بعدی این کشور را از زیر پا گذاشتن توافق هسته‌ای با ایران بازدارد.

11 مهر 94

• اظهارات حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران و دعوت او از حضور شرکت‌های آمریکایی برای «سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری» به ایران در پساتحریم، در حالی است که مقامات آمریکایی بارها تأکید کرده‌اند شرکت‌های آمریکایی، پس از برجام، هم‌چنان حق ورود به ایران یا تجارت با این کشور را ندارند و شرایط برای آن‌ها مانند شرکت‌های اروپایی نیست. در همین‌باره، «سید یاسر جبرائیلی» کارشناس مسائل سیاسی یادآور شد این اظهارات روحانی «حکایت از این دارد که رأس و بدنه دولت یازدهم تصور می‌کند در برجام و «شرایط پساتحریم»، «همه تحریم‌ها» ‌از جمله تحریم سرمایه‌گذاری و تجارت شرکت‌های آمریکایی با ایران لغو شده است، اما مراجعه به تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان و بررسی متن برجام به ما می‌گوید این تصور، کاملاً غلط است.» جبرائیلی اشاره به برخی قوانین داخلی آمریکا دارد که از سال 1995 تا کنون هرگونه تعامل تجاری میان دو کشور آمریکا و ایران را ممنوع کرده است^[1].

• «باب کورکر» رئیس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی سنا، و رهبران یهودی در آمریکا، از جمله لابی آیپک، در حال بررسی حمایت از لایحه‌ای هستند که در پسابرجام، اولاً حمایت نظامی از رژیم صهیونیستی را افزایش می‌دهد تا این رژیم با «تهدیدات بالقوه ایران» مقابله کند، دوماً نظارت کنگره بر اجرای توافق را افزایش می‌دهد، و سوماً اگر ایران در راستای حمایت از «تروریسم» گامی برداشت، اعمال تحریم‌ها علیه تهران را سرعت می‌بخشد^[2]. گفته می‌شود اگر کورکر حمایت خود از این طرح را اعلام کند، اعضای هر دو حزب به تصویب آن راغب خواهند شد.

• ارنست مونیز، وزیر انرژی آمریکا اعتراف کرد: «ایران به تعهدات خود در چارچوب توافق [برجام] ماه جولای عمل کرده است ... ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز برای حل مسائل مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای گذشته خود هم‌کاری می‌کند.» وی البته تأکید کرد: «کارهای زیادی وجود دارد که باید [توسط ایران] انجام شود. تا وقتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این موضوع را تأیید نکند که ایران به همه تعهداتش عمل کرده است، هیچ‌یک از تحریم‌ها برداشته نخواهد شد.»

12 مهر 94

• «جان بولتون» از تندروترین اعضای حزب جمهوری‌خواه آمریکا ضمن انتقاد از توافق هسته‌ای گفت جان کری باید به دلیل پذیرش این توافق، از سمت خود کناره‌گیری کند. بولتون تأکید کرد: «من شخصاً معتقد بودم [و می‌دانستم] که ایران با مذاکره، از برنامه تسلیحات هسته‌ای خود دست نمی‌کشد و تنها جایگزین، استفاده از نیروی نظامی است. امیدوار بودم که اسرائیل این کار را انجام دهد، چراکه مشخص بود دولت اوباما چنین کاری نمی‌کند.» وی تهدید کرد تنها دو گزینه احتمالی پس از توافق هسته‌ای وجود دارد؛ یا ایران به بمب هسته‌ای دست می‌یابد یا «کسی در منطقه» اقدام نظامی پیش‌دستانه انجام خواهد داد.

روحانی: یک راه کاهش فاصله میان ایران و آمریکا هم‌کاری اقتصادی است/ دلیلی ندارد رهبری با توافق هسته‌ای مخالفت کنند/ وزارت خزانه‌داری آمریکا: برجام اقتصاد ایران را آسیب‌پذیر می‌کند/ جاسوسی آمریکایی‌ها از احمدی‌نژاد و روحانی/ رئیس دفتر رئیس‌جمهور: لغو تحریم‌ها به خوبی انجام گرفته است 

• یک منبع نزدیک به هیأت ایرانی در نیویورک اخیراً خبر داد محمدجواد ظریف در حال خروج از سالن مجمع عمومی سازمان ملل «به طور اتفاقی» با باراک اوباما و جان کری روبه‌رو شده، و با آن‌ها احوال‌پرسی کرده و دست داده است. این در حالی است که «علی‌اکبر رائفی‌پور» محقق و تحلیلگر مسائل سیاسی و فرهنگی دو سال پیش طی یادداشتی از احتمال وقوع چنین دیدار و مصافحه‌ای میان مقامات ایرانی و رئیس‌جمهور آمریکا در حاشیه نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل خبر داده بود^[3]. رائفی‌پور نوشته بود: «فرض کنید در اجلاس آتی نیویورک، میز ایران و آمریکا نزدیک هم باشد. اوباما کاملاً اتفاقی از جلوی میز ایران گذر کند و رئیس‌جمهور ایران که مدت‌ها روی صندلی نشسته و کمرش درد گرفته، در همان لحظه تصمیم بگیرد بلند شود...، از قضا اوباما این قیامِ پس از سال‌ها قعود ایرانیان را به فال نیک بگیرد و خوش‌و‌بشی با رئیس‌جمهورمان کند و دستی هم من باب تألیف‌القلوب دراز نماید و قبول کنید که رد کردن دستش بی‌ادبی است و به همین سادگی اولین آجر دیوار سی‌واندی ساله بی‌اعتمادی فرو می‌ریزد!» در همین حال، کارشناسان و ناظران سیاسی متعددی با رد صریح «اتفاقی بودن» دیدار اخیر، چنین مسئله‌ای را در عرف دیپلماتیک سازمان ملل رد کرده‌اند^[4].

13 مهر 94

• روزنامه انگلیسی گاردین در عین توصیف فرصت‌های بی‌نظیر تجاری در ایران، درباره ریسک بالای ورود به این کشور به‌رغم برجام نوشت: «مهم است به خاطر داشته باشیم که هنوز تحریم‌ها پابرجاست و مقامات اتحادیه اروپا و آمریکا به اجرای آن متعهد هستند ... بانک‌ها و دیگر مؤسسات مالی که تمامی تجارت خود را با کشورهای با ریسک بالا و تحریمی متوقف کرده‌اند، احتمالاً تمایلی به مدیریت تراکنش‌های مربوط به ایران ندارند، به ویژه این‌که تحریم‌های آمریکا در جای خود باقی مانده است. حقیقتاً، ممکن است ورود به تجارت با ایران در واقع نقض پیمان‌های سخت مالی و بانک‌داری [و تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا] باشد^[5].»

• برخی سازمان‌های ضداسلامی آمریکا اعلام کردند به بهانه‌هایی مانند اعتراض به توافق هسته‌ای با ایران قصد برگزاری تجمعاتی را در مقابل مراکز اسلامی و مساجد چندین شهر این کشور دارند. برخی از این سازمان‌ها حتی طرف‌داران خود را به حضور مسلحانه مقابل مساجد مسلمانان تشویق کرده‌اند.

14 مهر 94

• اندیشکده آمریکایی «امنیت یهود» در انتقاد از برجام نوشت: «برجام قادر به مهار ایران هسته‌ای نیست. طی کم‌تر از 15 سال، محدودیت‌های اعمال‌شده بر ایران از هم فرو می‌پاشند و این کشور در آستانه قابلیت ساخت سلاح هسته‌ای قرار می‌گیرد.» این اندیشکده با متهم کردن ایران به دامن زدن به درگیری‌های فرقه‌ای، شرایط کنونی را بهترین زمان برای انجام حمله نظامی علیه ایران دانست و توضیح داد: «آمریکا در برهه فعلی، نسبت به دوره اجرای برجام، در موقعیتی به مراتب بهتر از لحاظ نظامی برای متوقف کردن ایران هسته‌ای است^[6].»

مهم‌ترین هدف برجام «لغو» تحریم‌ها بود که محقق نشد/ بانک‌های خارج‌شده از تحریم در صورت حمایت از سپاه قدس دوباره تحریم می‌شوند/ ظریف: اگر طرف مقابل نقض برجام کرد باید برنامه خود را برگردانیم

• محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان با اظهار تأسف از این‌که در نشست با وزرای خارجه 1+5 در حاشیه سفر به مقر سازمان ملل در نیویورک، به علت کم‌بود وقت، بحث درباره مسائل غیرهسته‌ای صورت نگرفت، گفت در گفت‌وگو با آمریکایی‌ها صرفاً مسئله برجام مطرح شده و «در مورد مشکلاتی که ممکن است در مسیر اجرای برجام ایجاد شود، مخصوصاً نحوه اجرای تعهدات اجرایی آمریکا ... بحث کردیم و در این زمینه گفت‌وگوهای جدی داشتیم^[7].»

• نشریه انگلیسی «مید» نوشت به‌رغم حصول توافق هسته‌ای، تداوم وجود برخی تحریم‌های آمریکا علیه ایران مشکلاتی را برای شرکت‌های خارجی در مسیر ورود به بازار ایران ایجاد کرده است. سرمایه‌گذاران نگران احتمال بازگشت تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران هستند و باقی ماندن تحریم‌های غیرهسته‌ای، لزوم بررسی دقیق مسیر داد و ستد با ایران را برای شرکت‌ها تقویت می‌کند.

• محمدجواد ظریف درباره این‌که آیا می‌دانسته اوباما در مجمع عمومی سازمان ملل می‌آید و با او دست می‌دهد یا نه، گفت: «نه. این برای رئیس یک نظام معمول نیست که برای دست دادن با یک وزیر خارجه، برنامه‌ریزی کند. اوباما دو ساعت قبل از آن در مجمع عمومی سخنرانی کرده بود و من انتظار نداشتم ببینم که وی به سالن عمومی سازمان بازگردد.» وی با تصریح این‌که برای اوباما توهین‌آمیز است که تصور کنید وی برای دست دادن با یک وزیر خارجه برنامه‌ریزی کرده، در پاسخ به این سؤال که آیا مصافحه‌اش با اوباما در ایران برای او هزینه دربرخواهد داشت یا نه، توضیح داد: «[تا همین الآن هم] هزینه داشته. البته من هر کاری که بکنم برایم در ایران هزینه خواهد داشت. پس چیز جدیدی واقع نشده است ... حساب کار تهمت‌زنندگان با خداست.» ظریف درباره برجام هم تأکید کرد: «امیدواریم اجرای برجام باعث کاهش بی‌اعتمادی‌های موجود در ایران نسبت به اهداف و سیاست‌های کلی آمریکا در منطقه شود.» وزیر خارجه کشورمان هم‌چنین اظهار امیدواری کرد که برجام منجر به شروع فصلی جدید در روابط ایران و آمریکا شود. وی گفت: «اگر با حسن نیت، اجرای برجام را ادامه دهیم، امکان ایجاد نوعی از اعتماد که ما را برای تعامل بر سر موارد دیگر توانمند سازد، وجود خواهد داشت^[8].»

15 مهر 94

• اندیشکده مطرح آمریکایی «هریتیج» طی گزارشی «7 فرمان در مسیر مقابله با جمهوری اسلامی» بعد از برجام را برشمرد: افزایش تحریم‌ها علیه ایران (از جمله تعیین سپاه پاسداران به عنوان سازمان تروریستی)، تقویت نیروی نظامی آمریکا و بازدارندگی بیش‌تر علیه گریز هسته‌ای ایران، تقویت متحدان آمریکا به ویژه اسرائیل، توجه ویژه به دفاع موشکی، جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای، افزایش تولید حامل‌های انرژی آمریکا و رفع محدودیت صادرات نفتی، و مذاکره با ایران برای توافق بهتر^[9].
  

ترامپ: رئیس‌جمهور شوم کاری می‌کنم ایرانی‌ها «مرگ بر آمریکا» نگویند/ کری: برجام کاری را کرد که تحریم‌ها نتوانسته بودند انجام دهند/ منتظر تحریم‌های غیرهسته‌ای باشید 

• «کریس کریستی» نامزد جمهوری‌خواه دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بار دیگر ایران را تهدید به حمله نظامی کرد و گفت آمریکا نه تنها باید در راستای تغییر نظام ایران حرکت کند، بلکه باید به ائتلاف بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران بپیوندد. وی تأکید کرد: «بهتر است رئیس‌جمهور بعدی آمریکا، آماده حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران باشد. من که آماده هستم.» کریستی گفت اگر رئیس‌جمهور شود بلافاصله دو پیام به ایران می‌دهد: «[پیام اول این‌که] این کشور هرگز سلاح هسته‌ای نخواهد داشت و اگر این [جلوگیری از رسیدن ایران به سلاح هسته‌ای] به مفهوم [الزام آمریکا به] استفاده از اقدام نظامی برای متوقف کردن سلاح هسته‌ای باشد، از این گزینه استفاده خواهیم کرد. دومین پیام این است که سیاست رسمی آمریکا بر تغییر نظام در ایران است ... این‌ها اراذل و اوباش مرگ‌آوری هستند که نمی‌توانید با آن‌ها وارد گفت‌وگو شوید.»

• «جاش ارنست» سخن‌گوی کاخ سفید بار دیگر با اتهام‌زنی به ایران گفت: «ما انتظار نداشتیم که ایران بعد از توافق به کشوری هم‌کار و دارای نقش سازنده تبدیل شود. این مذاکرات فقط بر اساس اولویت‌های امنیت ملی آمریکا بود که عبارت بود از جلوگیری از دست‌یابی ایران به بمب اتم.»

• «جان مک‌کین» رئیس جنگ‌طلب کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا ضمن انتقاد از دولت آمریکا به خاطر آن‌که از گروهک منافقین حمایت کافی را نمی‌کند، گفت: «ساکنان کمپ‌ لیبرتی، اعضای گروهی هستند که اطلاعات مفیدی درباره برنامه هسته‌ای ایران، به ویژه درباره وجود فعالیت‌های مخفیانه در این برنامه، [به آمریکا] ارائه کرده‌اند» و سزاوار نیست که درباره جابه‌جایی آن‌ها از عراق کوتاهی کنیم. مک‌کین در انتقاد از برجام هم گفت که این توافق روابط دیرینه آمریکا با منافقین را مخدوش خواهد کرد^[10].

16 مهر 94

• پایگاه خبری آمریکایی «دیلی‌بیست» به دولتا آمریکا توصیه کرد تا برای مقابله با ایران بعد از برجام، موضوع سوریه بهترین گزینه است. این پایگاه می‌نویسد: «یمن مکان مناسبی برای مقابله آمریکا با ایران نیست، چراکه عرصه چندان مهمی نیست که سرمایه‌گذاری واشینگتن در آن قابل توجیه باشد ... عراق نیز انتخاب اشتباهی است، چراکه ایران هم‌اکنون در عراق قدرت زیادی دارد و هم‌چنین عراق اهمیت فراوانی برای ایران دارد ... سوریه باقی می‌ماند. اگر آمریکا قصد به عقب راندن ایران پس از توافق هسته‌ای را دارد تا هم به تهران و هم به متحدان منطقه‌ای واشینگتن نشان دهد که ما عرصه را رها نکرده و اجازه دست‌یابی ایران به دست‌آوردهای بیش‌تر را نمی‌دهیم، سوریه مکان این کار است، چون میدان جنگی واقعی با مخاطرات بالا برای ایران و کشورهای شورای هم‌کاری خلیج [فارس] است که اقدامات آمریکا در آن می‌تواند بن‌بستی طولانی‌مدت در خاورمیانه ایجاد نماید^[11].»

حامیان بمباران ایران از برجام ذوق‌زده می‌شوند/ صالحی: یک سال بعد از برجام حرکت کشور در همه عرصه‌ها شتاب می‌گیرد/ دعای سفیر ایران در سازمان ملل برای خارج شدن پرونده ایران از شورای امنیت

• محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در دفاع از مذاکرات و توافق هسته‌ای گفت: تیم هسته‌ای ایران در مذاکراتی که به این توافق‌نامه منجر شد، شیوه‌ای را پیش گرفت که در آن هیچ‌یک از طرفین مجبور به باخت نباشند و بُرد یک طرف لزوماً به معنی باخت طرف مقابل نباشد ... اکنون در مرحله‌ای هستیم که باید این توافق را بر اساس همین طرزتفکر اجرا کنیم و حاصل نهایی باید این باشد که یا همه برنده باشند و یا همه بازنده.»

17 مهر 94

• «وندی شرمن» معاون سیاسی سابق وزارت خارجه آمریکا ضمن تأکید بر این‌که «در تمامی طول مذاکرات، مشاوره نزدیکی با اسرائیلی‌ها داشتیم» درباره «صرفاً هسته‌ای» بودن مذاکرات با ایران گفت «در تمام طول مذاکرات» بحث آمریکایی‌ها بازداشت‌شده در ایران، در دستورکار بود که البته سعی می‌کردیم، بحث هسته‌ای از این بحث کاملاً مجزا نگاه داشته شود.» شرمن در عین اظهار تأسف از این‌که گفته بود «فریب‌کاری در خون ایرانیان است»، تأکید کرد: «چندین دهه بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا وجود دارد. فکر نمی‌کنم برجام این بی‌اعتمادی را از میان بردارد.»

• شبکه آمریکایی فاکس‌نیوز مدعی شد برخی مقامات آمریکایی دست‌اندرکار در اجرای توافق هسته‌ای ایران به طور محرمانه به این نتیجه رسیده‌اند که یک بند مهم از مفاد برجام در خصوص رفع تحریم‌ها که به موجب آن ده‌ها میلیارد دلار وارد ایران می‌شود، در تناقض با قوانین موجود فدرال در آمریکاست و اجرای آن بدون نقض قوانین ممکن نیست^[12].

• مجلس نمایندگان آمریکا با 261 رأی موافق در مقابل 159 رأی مخالف، پس از 40 سال، ممنوعیت صادرات نفت این کشور را لغو کرد. این در حالی است که نمایندگان آمریکایی به عنوان یکی از متمم‌های طرح «رفع ممنوعیت صادرات نفتی آمریکا» ممنوعیت صادرات نفت به ایران را نیز به تصویب رساندند^[13].

19 مهر 94

• اندیشکده آمریکایی «فارن پالسی این فوکس» نوشت طرح اخیر مجلس سنای آمریکا موسوم به «قانون 2015 نظارت بر سیاست ایران» که خواهان تشدید کمک‌های نظامی به رژیم صهیونیستی است، حتی برخی سناتورها را هم وادار کرده تا آن را «صحبت از صلح، اما اقدام برای رفتن به جنگ» با ایران توصیف کنند. این اندیشکده سپس می‌پرسد: «این‌که یکی از اولین اقدامات واشینگتن پس از اجرای برجام تقویت توانایی اسرائیل برای حمله یک‌جانبه به ایران باشد چه معنایی برای تهران خواهد داشت^[14]؟»

ژنرال‌های آمریکایی: برجام از گزینه نظامی علیه ایران مؤثرتر است/ ماجرای افشای توافق محرمانه ایران و آژانس/ روایت صالحی از پذیرش برخی محدودیت‌ها برای خرسندی طرف مقابل/ ابتکار: برجام اردوگاه اصلاح‌طلبان را قوی‌تر کرد

20 مهر 94

• باراک اوباما بار دیگر با اتهام‌زنی به ایران دست‌آورد بزرگ خود در دوره ریاست‌جمهوریش و تعریفش از مفهوم رهبری آمریکا در جهان را بسیج جامعه جهانی برای جلوگیری از دست‌یابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای توصیف کرد^[15].

• سید عباس عراقچی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه با توصیف روند تصویب برجام در مجلس و شورای نگهبان و تبدیل آن به قانون، گفت: «به صورت ملموس وقتی که این قانون را اجرا کنیم، اتحادیه اروپا تحریم‌های خود را لغو خواهد کرد و رئیس‌جمهور آمریکا هم تحریم‌های ناشی از دستورات اجرایی را لغو می‌کند و تحریم‌های کنگره را متوقف می‌کند و شورای امنیت سازمان ملل نیز تحریم‌های خود را لغو کرده است.» وی البته تأکید کرد: «از نظر قانونی لغو تحریم‌ها اتفاق می‌افتد، ولی وقتی اجرایی می‌شود که یک سری کارهایی که ایران باید انجام دهد را انجام دهد که آن نیز بین یک ماه و نیم تا 2 ماه طول می‌کشد و بستگی به این دارد که مراحل اجرایی شدن چه‌قدر طول بکشد. پس از آن لغو تحریم‌ها نیز اجرایی خواهد شد^[16].»

• «جیمز وولسی» رئیس سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در انتقاد از برجام مدعی شد: «این توافق نه تنها توانمندی ایران برای دست‌یابی به سلاح‌ هسته‌ای را کاهش نمی‌دهد، بلکه آن را افزایش می‌دهد. ممکن است آن‌ها از قبل یک بمب داشته باشند ... اگر چنین چیزی [هسته‌ای شدن ایران] اتفاق بیفتد. زندگی همه ما، کانادایی‌ها، آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها تغییر می‌کند.» وولسی چندین بند برجام را مسخره دانست و گفت: «توصیه می‌کنم، یک چیزی که نباید انجام دهیم، لغو تحریم‌های ایران است.»