نرخ رشد موالید در سال 90 به 1.4 درصد و در سال 93 با روند رو به رشد به 4.2 درصد رسید اما در سال 94 مجدد با روند کاهشی به 2.3 درصد رسید.طبق گفته‌‌های علی اکبر محزون مدیر کل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور،  تمایل خانواده‌های ایرانی به تک فرزندی یا نداشتن فرزند افزایش جمعیت کشور را تهدید می‌کند و  19 درصد خانواده‌ها تک فرزند و 14 درصد بدون فرزند هستند.

 

اغلب کشورهای پیشرفته جهان به منظور تشویق مادران به فرزندآوری، سیاست‌های حمایتی از فرزندآوری را طراحی کرده‌اند، سیاست‌هایی از جمله مرخصی زایمان، هدیه‌های مالی، مقرری ماهیانه، امکانات بهداشتی و تغذیه‌ای رایگان و بسته‌های حمایت از مادر و کودک.
 
در ایران نیز اگرچه سیاست‌هایی برای حمایت از مادارن به منظور فرزندآوری تدوین شده است اما این سیاست‌ها و قوانین کمتر رنگ اجرا را به خود گرفته‌اند به عنوان مثال افزایش مرخصی زایمان از 6 ماه به 9 ماه به دلیل عدم توانایی در تأمین بار مالی از سوی اغلب ادارات و به ویژه بخش خصوصی اجرا نمی‌شود.
 
در رابطه با ضرورت‌های افزایش جمعیت جامعه و تبعات منفی تک فرزندی با محسن ایمانی استاد دانشگاه تربیت مدرس به گفت‌وگو نشستیم.
 
سال‌هاست که تک فرزندی به یک پُز اجتماعی به ویژه در میان اقشار مرفه جامعه تبدیل شده است علت ریشه گرفتن چنین تفکری در میان طبقاتی از جامعه چیست؟
 
** ایمانی:  زمانی که از بُعد دین به خانواده نگاه می‌کنیم یکی از ویژگی‌های اصلی فرزندآوری است و حضرت فاطمه (س) که الگویی برای زنان ایرانی هستند 4 فرزند دارند. در نگاه دین تأخیر در فرزندآوری به دلیل عدم تمکن مالی مورد قبول نیست.
 
ممکن است خانواده‌ای دو فرزند و دیگری 5 فرزند داشته باشد و این به توانایی پدر و مادر باز می‌گردد که بتوانند فرزندان را به دنیا آورده و به خوبی تربیت کنند در حقیقت از نگاه دین یکی از راه‌های گسترش امت اسلامی تعدد فرزندان است.
 
 تبعات منفی تک فرزندی برای خانواده چیست؟
 
** ایمانی: وقتی یک فرزنددر خانواه است امتیازات بسیاری به او می‌دهند و پدر و مادر دائم با خودشان می‌گویند یک فرزند داریم بنابراین بهترین امکانات را برایش فراهم کنیم بنابراین امتیازهای اضافه به تک فرزند خود می‌دهند که این در فرآیند اجتماعی شدن و اجتماعی کردن او مشکلاتی ایجاد می‌کند.
 
در خانواده‌ای که چندین فرزند دارند، آنها با یکدیگر بازی کرده،‌در هنگام مشکلات از یکدیگرحمایت می‌کنند و به لحاظ رشد اجتماعی به یکدیگر کمک‌های خوبی می‌کنند. در خانواده‌هایی که تعداد فرزندان بیشتر است تفاهم وسازگاری آنها بیشتر خواهد بود و مهارت‌های اجتماعی بهتری را کسب می‌کنند.
 
احساس پشتوانه با داشتن خواهر و برادر بیشتر مشهود است ودر هنگام مشکلات حمایت بیشتری از یکدیگر می‌کنند اما در تک فرزندی بُعد خانوار محدود است و چنین حمایت‌هایی وجود ندارد.
 
سایر کشورها به لحاظ فرزندآوری و تشویق خانواده‌ها به این امر چه وضعی را دارند؟
 
** ایمانی: چینی‌ها که برای مدتی طولانی تک فرزندی را تبلیغ می‌کردند، اجازه داشتن فرزند دوم را صادر کرده‌اند چرا که تمام دنیا به این باور رسیده است جمعیت به حفظ امنیت جامعه کمک می‌کند. متأسفانه هم‌اکنون افکار فمینیستی غرب در جامعه ایرانی مشاهده می‌شود به گونه‌ای که برخی زنان فرزندآوری را عامل برهم خوردن تناسب اندام خود می‌دانند یا تحت تأثیر این نوع تفکرات، زنان به مستقل بودن و عدم وابستگی به مردان تشویق می‌شوند.
 
برخی تفکرات، مادر بودن را که در دین اسلام جایگاه ویژه‌ای دارد در حد شستن بچه، تعویض او و نگه داری از کودک خلاصه کرده و ارزش این موضوع را کاهش می‌دهند.
 
اگر بخواهیم جمعیت امروز حفظ شود نرخ رشد جمعیت کشور باید 2.2 باشد اما هم‌اکنون کمتر است و این با گذشت زمان باعث رشد منفی جمعیت خواهد شد. کشورهای غرب که رشد جمعیت آنها منفی است مهاجرپذیر هستند و فرزندان دو رگه در آنجا متولد می‌شوند اما کشور ما مهاجرپذیر نیست.
 
اگر رشد جمعیت منفی شود، هرم جمعیتی به هم خورده و تعداد سالمند زیاد می‌شود و با ایجاد چاله جمعیتی جمیعت فعال 19 تا 25 ساله کاهش خواهد یافت.
 
کاهش رشد جمعیت علاوه بر اثرات منفی بر جامعه بر خانواده نیز تأثیر منفی دارد به گونه‌ای که سازگاری اجتماعی و نازپروری و توجه ویژه به تک فرزندان را شاهد خواهیم بود و این کودک در خانه پُرتوقع تربیت می‌شود اما جامعه به این موضوع که او تک فرزند است کاری ندارد در چنین شرایطی کودک به محض ورود به مدرسه با مشاهده اندکی سختی یا ناملایمتی احساس سرخوردگی می‌کند.
 
فرزندان بیشتر برای والدین چه امتیاز و مزایایی را خواهد داشت؟
 
**‌ایمانی:‌ وقتی تعداد فرزندان بیشتر است خانواده در هنگام بروز مشکلات می‌تواند از همراهی و همفکری آنها بهره‌مند شود و والدین نیز در دوران کهنسالی از نعمت وجود فرزندان برخوردار خواهند شد به عنوان مثال در هنگام بیماری پدر یا مادر تعدد فرزندان بسیار کمک کننده است و ممکن است برخی بگویند برای پدر و مادر مُسن پرستار گرفته می‌شود اما آیا مراقبت فرزند با مراقبت پرستار یکسان است و پرستار می‌تواند محبت فرزند را به والدین داشته باشد؟
 
متأسفانه برخی خانواده‌ها به دلیل راحت طلبی و صرف انرژی کمتر تمایل به داشتن یک فرزند دارند یا برخی دیگر از مخارج کودک واهمه دارند.
 
اگر والدین را به فرزندآوری تشویق می‌کنیم قطعاً باید سطحی از رفاه اجتماعی و تسهیلات از سوی دولت ارائه شود تا آنها به این موضوع تمایل داشته باشند
 
** ایمانی:‌ قطعاً همزمان با تشویق والدین به فرزندآوری،‌دولتمردان نیز باید در اندیشه باشند و شغل، بیمه و رفاه اجتماعی را برای افزایش جمعیت فراهم کنند در حقیقت این سازوکارها باید متوازن با یکدیگر باشند یعنی باید سطح رفاه اجتماعی را توسعه داد تا با افزایش جمعیت مردم و جامعه به مشکل نخورند.
 
باید به فکر اشتغال جوانان بود، هم‌اکنون برخی خانواده‌ها چندین فرزند بیکار در خانه دارند و همین مسائل به عنوان یک ضدتبلیغات برای فرزندآوری است.11.5 میلیون جوان در آستانه ازدواج مجرد هستند، علت آن چیست، اشغال ؟ نداشتن مسکن؟ باید این موارد را شناسایی و با حل آنها، جوانان را به ازدواج تشویق کرد.