ماجرای الگوی جدید قراردادهای نفتی وارد فاز تازه‌ای شده است. دولت بعد از مصوبه اول خود درباره مدل جدید قراردادهای نفتی در ۸ مهرماه ۹۴ با انتقادات فراوان و گسترده کارشناسان و نهادهای نظارتی مواجه شد و مصوبه جدیدی در این زمینه در ۱۳ مردادماه به تصویب رساند که هرچند ۱۵۰ اصلاح کوچک و بزرگ و اضافه شدن ۴ ماده جدید نسبت به مصوبه قبلی به همراه داشت ولی با بی‌توجهی به اکثر انتقادات کارشناسان و نهادهای نظارتی تنظیم شده بود.

عدم تعیین میادین هدف این مدل قراردادی، نقض حاکمیت ملی با عدم تعیین سازوکار حل اختلافات در «کارگروه مشترک مدیریت»، عدم تعیین سازوکارهای انتقال فناوری و عدم تعیین سازوکارهای جریمه طرف خارجی در صورت تخلف در این زمینه و نهایتاً تضعیف شدید توانمندی‌های شرکت ملی نفت ایران با قرار دادن این شرکت در جایگاه کارفرمایی صرفاً برخی از انتقادهای اصلی کارشناسان به مصوبه ۱۳ مردادماه دولت درباره مدل جدید قراردادهای نفتی موسوم به IPC بود.

مطابق روال قانونی، مصوبه اخیر دولت درباره الگوی جدید قراردادهای نفتی همچون سایر مصوبات، باید در هیئت تطبیق مصوبات بررسی شود.

آن‌طور که دکتر احمد توکلی خبر داده هیئت تطبیق، مصوبه جدید را در شش هفت مورد مغایر قوانین شناخته است.

تا اینجای کار نباید نگرانی درباره سرنوشت این مصوبه پر ایراد داشت چراکه طبق روال عادی، هیئت تطبیق بایستی مصوبه دولت را به علت ایرادات آن ابطال کرده و به رئیس مجلس ارائه کند. رئیس مجلس نیز طبق اختیارات قانونی، مصوبه مذکور را به دولت بازگرداند تا ایرادات آن را رفع کند.

بنابراین، اگر عزمی برای اصلاح الگوی جدید قراردادهای نفتی مطابق با دستور رهبری باشد، در این رفت‌وبرگشت‌ها این ایرادات رفع خواهد شد.

اما چند رخداد در هفته‌ها و روزهای اخیر سبب نگرانی شده است:

* دولت نشان داده عزمی برای اصلاح ایرادات الگوی جدید قراردادهای نفتی ندارد وگرنه مطابق با دستور رهبری، 15 ایراد ارجاع داده شده از سوی ایشان را به طور کامل لحاظ می‌کرد. اما اکنون به گفته محمد دهقان نماینده مجلس، از 15 ایرادی که رهبر انقلاب به دولت ارجاع داده‌اند، 11 مورد اصلاح نشده است.

هیئت تطبیق مصوبات دولت با قوانین، برخلاف دوره دولت قبل که مصوبات دولت را شجاعانه بررسی و ایرادات آن را فوراً رسانه‌ای و ابلاغ می‌کرد، اکنون با نوعی ملاحظه‌کاری در برابر مصوبات دولت یازدهم برخورد می‌کند.

* اگر هیئت تطبیق که ریاست آن را محسن اسماعیلی (عضو فهرست حامیان دولت در انتخابات مجلس خبرگان) بر عهده دارد، به مصوبه الگوی جدید قراردادهای نفتی ایراد گرفته، چرا آن را رسانه‌ای نمی‌کند؟ هیئت تطبیق وظیفه دارد مصوبات دولت را با قوانین موجود بسنجد و ایرادات آن را احصا و اعلام کند؛ بنابراین برگزاری جلسه مشترک با وزیر نفت و رئیس مجلس درباره مصوبه الگوی جدید قراردادهای نفتی، چه معنا دارد؟ آیا توضیحات وزیر نفت می‌تواند ایرادات فاحش مصوبه دولت با قوانین موجود و ایرادات ابلاغی رهبری را رفع کند؟ آیا در دولت قبل هم رئیس هیئت تطبیق برای بررسی مصوبات دولت با وزیر مربوطه جلسه توجیهی برگزار می‌کرد؟

* اگر هیئت تطبیق مصوبات دولت با قوانین مدعی است مصوبه دولت درباره الگوی جدید قراردادهای نفتی ایرادی ندارد، چرا زودتر نظر خود را اعلام نمی‌کند؟ اگر هیئت تطبیق به چنین تصمیمی رسیده است، آنگاه چه پاسخی در برابر عدم اصلاح ایرادات ارجاع‌شده از سوی رهبر معظم انقلاب دارد؟

* همانطور که ذکر شد مطابق روال قانونی موجود، سرنوشت مصوبه دولت درباره الگوی جدید قراردادهای نفتی، در زمین هیئت تطبیق مصوبات است. بنابراین صحن علنی یا غیرعلنی مجلس، قانونا نمی‌تواند مداخله‌ای درباره مصوبه دولت داشته باشد؛ نمایندگان می‌توانند نسبت به این مصوبه اظهارنظر کنند، اما صحن مجلس نمی‌تواند مصوبه دولت را بررسی، اصلاح، تأیید یا رد کند. با توجه به این واقعیت، تصمیم هیئت‌رئیسه مجلس برای برگزاری جلسه‌ای غیرعلنی با وزیر نفت درباره مدل جدید قراردادهای نفتی هم‌زمان با اوج‌گیری انتقادها درباره بی‌توجهی این وزارتخانه به تذکرات مقام معظم رهبری کارشناسان، نهادهای نظارتی و سران قوا در این موضوع، نشان می‌دهد که هدف از چنین جلسه‌ای، سیاسی‌کاری به جای بررسی مصوبه در مجاری قانونی است.

* به نظر می‌رسد هدف اصلی از ترتیب دادن جلسه غیرعلنی با وزیر نفت درباره الگوی جدید قراردادهای نفتی، استفاده از فضای مجلس برای تأییدیه گرفتن برای این مصوبه پر از اشکال است. احتمالاً پس از جلسه غیرعلنی با وزیر نفت، این‌طور گفته می‌شود که چون اکثریت نمایندگان از صحبت‌های وزیر نفت قانع شدند، پس این قانع شدن نمایندگان به معنای عبور مصوبه الگوی جدید قراردادهای نفتی از خوان قوه مقننه است. این در حالی است که اساساً قانع شدن 100 درصد نمایندگان مجلس نیز نمی‌تواند ایرادات قانونی مصوبه دولت را رفع کند. مطابق قوانین کشور، تا زمانی که مصوبه دولت از جانب هیئت تطبیق تأیید نشده، یا ایرادات هیئت تطبیق رفع نشده، نمی‌توان مصوبه دولت را فاقد ایراد و اشکال عنوان کرد.

یقیناً پس از جلسه غیرعلنی وزیر نفت، با شلوغ‌کاری رسانه‌های زنجیره‌ای حامی دولت مواجه خواهیم بود که از صحبت‌های احتمالاً دوپهلوی زعمای مجلس این‌طور القا خواهند کرد که مصوبه الگوی جدید قراردادهای نفتی ایرادات اساسی ندارد و ایرادات کوچک و ریز آن نیز به زودی با همفکری کمیسیون انرژی مجلس، هیئت تطبیق و وزارت نفت رفع خواهد شد.

* مشابه این سیاسی‌کاری پیش‌ازاین در ماجرای برجام دیده شد که نظرات رهبری مورد بی‌توجهی قرار گرفت و ایشان آخر امر شروط مدنظرشان را در ابلاغیه اجرای برجام درج کردند. به نظر می‌رسد همان سناریو درباره قراردادهای نفتی دیده‌شده تا ایرادات مصرح رهبر انقلاب، مورد بی‌توجهی قرار گیرد.

* در این شرایط، به نظر می‌رسد ضروری است نهادهای نظارتی شامل دیوان محاسبات، سازمان بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات و مرکز پژوهش‌های مجلس، دیدگاه خود نسبت به این قراردادها را به طور علنی اعلام کنند، نه در جلسه غیرعلنی مجلس. اعلام علنی مواضع این نهادهای نظارتی، حداقل جهت ثبت در تاریخ، مفید خواهد بود و در آینده، مردم درباره مواضع آن‌ها قضاوت خواهند کرد.

تنها راه مداخله مستقیم نمایندگان مجلس در بررسی الگوی جدید قراردادهای نفتی، تصویب طرحی دوفوریتی برای اصلاح ماده ۷ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت است تا با اصلاح ماده مذکور، دولت مکلف شود الگوی جدید قراردادهای نفتی را در قالب لایحه به مجلس ارائه دهد. اما در سناریوی تعریف‌شده در بالا، با فضاسازی خاصی که قرار است در حمایت از زنگنه صورت گیرد، احتمال رأی نیاوردن طرح مذکور قوت می‌گیرد.