به گزارش مشرق، «هدایت تحصیلی» در تابستان سال 1395، به داغ ترین موضوع آموزش و پرورش تبدیل شده است؛ امسال دانشآموزان بر خلاف سال های گذشته که در پایه اول دبیرستان انتخاب رشته می کردند، در پایه نهم و با روش جدید هدایت تحصیلی می شوند تا یکی از مهم ترین و سرنوشت سازترین تصمیمات زندگی خود را بگیرند و با انتخاب رشته مناسب، نه تنها آینده شخصی خود، بلکه منشأ تاثیرات مثبت در سرنوشت کشور و جامعه شان شوند.
هدایت تحصیلی که آغاز شد، برخی مسایل و مشکلات نمود پیدا کرد، مشکلاتی چون اجبار برخی دانش آموزان به تحصیل در رشته ای که به آن علاقه ندارند.
البته بازار گرمی برای مدارس غیردولتی نیز مورد دیگری بود که در خلل ماجرای هدایت تحصیلی مطرح شد.
حجت الاسلام والمسلمین علیرضا سلیمی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در این خصوص گفت: «تحمیل ناخواسته دانشآموزان در رشتهای خاص باعث ورود خانوادهها به مدارس غیر دولتی میشود که این امر سبب چالشهای جدی خواهد شد و نگرانی این است که تحصیل دانشآموزان در رشته مورد علایقشان فقط مخصوص افرادی با خانواده مرفه شود و خانوادههای متوسط و ضعیف از نظر مالی، نتوانند به معنای واقعی وارد رشته مورد نظر و استعداد خودشان شوند».
دلنگرانی ها موجب شد که مجلس نیز به این ماجرا ورود کند و اعضای کمیته آموزش و پرورش به همراه رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به وزارت آموزش و پرورش رفتند و با وزیر این وزارتخانه و معاونان در ارتباط با موضوع هدایت تحصیلی، جلسه گذاشتند.
این جلسه، سه ساعت طول کشید و گزارش کامل هدایت تحصیلی ارائه و بررسی شد؛ میرحمایت میرزاده سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در این خصوص گفت: «وزیر آموزش و پرورش بر جلب رضایت مردم و انعطاف در مناطق و استانها تاکید کرد و مطرح شد در مناطقی که مشکلاتی وجود دارد به مدیران اختیارات بیشتری داده شود تا مشکلات رفع شود».
در خصوص هدایت تحصیلی با حمید رضا کفاش معاون پرورشی و فرهنگی وزیر و رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش به گفت و گوی تفصیلی نشستیم.
* استعداد، علاقه، نیاز و امکانات پایههای هدایت تحصیلی
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش در خصوص هدایت تحصیلی، اظهار داشت: این موضوع امری طبیعی و در تمام نظامهای آموزشی جهان وجود دارد و بر چهار پایه استعداد، علاقه، نیاز و امکانات، استوار است.
کفاش افزود: یک بخش استعداد، مبنای درسی است که حاصل پیشرفت تحصیلی است و از پایه نهم لحاظ میشود.
وی ادامه داد: اکنون نمرات پایه نهم و نمرات درسی پیشرفت تحصیلی مورد بررسی قرار میگیرد که البته در آینده طرح جامع هدایت تحصیلی به سمت تمام پایهها میرود.
*فقط معدل بالا ملاک انتخاب رشته نیست
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش به نقش ضرایب درسی در انتخاب رشته اشاره کرد و گفت: کارشناسان ما برای انتخاب رشته، ضرایبی مانند کنکور در نظر گرفتهاند؛ دروس، ضرایبی دارند و ضرایب درسی با توجه به رشته تغییر میکند.
وی ادامه داد: ممکن است دانشآموزی دارای معدل بالا باشد اما در درسهای مرتبط به رشته مورد نظرش، نمره کمتری گرفته باشد.
کفاش از بررسی این موضوع در شورای عالی آموزش و پرورش و کمیسیونهای مرتبط خبر داد و تصریح کرد: این موضوع به صورت مطالعات تطبیقی و بومیسازی شده همانند نظامهای آموزشی جهان، به صورت علمی واکاوی شد تا در شورای عالی آموزش و پرورش مصوب گردید.
*اخذ آزمونهای بین المللی سنجش و رغبت از دانشآموزانرئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه بخش دیگری از استعداد، سنجش نتایج آزمونهای استعداد، رغبت، شخصیت و ارزشهای تحصیلی و شغلی دانشآموز است، افزود: آزمونهایی که در سال تحصیلی برای دانشآموز انجام میشود، آزمونهای بین المللی قابل قبول در تمام نظامهای آموزشی جهان است که در ایران بومی شده است.
وی ادامه داد: مطالعات تطبیقی صورت گرفته و بومی سازی، انجام شده است ضمن اینکه نظرسنجی نیز صورت گرفته است و توسط کارشناسان ذیربط و رواشناسان تدوین شده و 30 درصد امتیاز دارد.
*نظر دانشآموز و مشاوران در هدایت تحصیلی هر کدام 10 نمره
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در خصوص علاقه دانشآموزان و والدین برای ورود به یک رشته، اظهار داشت: علاقه دانش آموزان تبدیل به عدد کمّی شده و 10 درصد امتیاز دارد؛ مشاور نیز نظر خودش را بر مبنای بررسی سوابق تحصیلی دانشآموز، نتایج آزمون عملکرد، مصاحبه و مشاوره در طول سال اعلام می کند و 10 نمره دارد؛ البته معلمان نیز که در طول سال تحصیلی با دانش آموزان هستند، 10 نمره دارند.
* دلیل پایین بودن نمره نظر والدین
کفاش ادامه داد: برای نظر والدین 5 نمره در نظر گرفته شده است و دلیل اینکه نمره پایین در نظر گرفته شده است به این خاطر است که اکثر والدین بر مبنای علاقه والدین به فرزندانشان، نظر میدهند.
*آیا در مدت کوتاهی امر هدایت تحصیلی برنامه ریزی شده است؟
وی در پاسخ به این انتقاد که میگویند در مدت کوتاهی امر هدایت تحصیلی برنامه ریزی شده است، گفت: یک نمونه برگ صد امتیازی با 6 شاخص ُپر میشود که 5 شاخص در طول سال تحصیلی انجام میگیرد.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: یک مورد دیگر، بحث عملکرد تحصیلی دانشآموز است که تا نمرات اعلام نشود، وارد سیستم نمی شود و باید بعد از امتحانات باشد.
وی افزود: در آیین نامه پیشبینی شده است وقتی نتایج خرداد که باید قبل از اول تیر اعلام شود، وارد سیستم شد، دو هفته اول تیرماه زمان هدایت تحصیلی است.
کفاش افزود: البته تأخیر داشتهایم که یک دلیل تأخیر این بود که سیستم اشکال داشت و البته در جریان عمل، در دو نقطه تهران آزمایشی انجام دادیم و بعد نمرات و ضرایب را وارد نمودیم.
*دو سال پژوهش و حدود یک سال مصوبه هدایت تحصیلی طول کشید
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه دو سال پژوهش و حدود یک سال مصوبه هدایت تحصیلی طول کشید، تصریح کرد: شورای عالی آموزش و پرورش ما را به طرح جامع هدایت تحصیلی که در سند پیشبینی شده است موظف کرد. این امری ریشهدار و مطالعاتی بود که شروع شده است و اینکه در جایی گفتهاند که موقت است، اینطور نیست. مادامی که طرح جامع هدایت تحصیلی تدوین و به تصویب نرسد، این مصوبه برجا خواهد بود، مگر اینکه آن طرح انجام شود و جای آن را بگیرد.
وی ادامه داد: در هر بخش هدایت تحصیلی، متخصصانی داشتهایم، در سنجش و در تستهای رغبت، متخصصان کار کردهاند.
وی تصریح کرد: در شورای عالی آموزش و پرورش مصوبه در اسفند سال 94 تصویب شد، اما اردیبهشت ماه سال بعد ابلاغ شد، زیرا نیاز به امضای رئیسجمهور داشت. البته کار را از همان اسفند شروع کردیم، اما به علت غیررسمی بودن ابلاغ نشد.
*22 اردیبهشت 95 مصوبه هدایت تحصیلی از شورای عالی آموزش و پرورش ابلاغ شد
کفاش افزود: 22 اردیبهشت 95 مصوبه از شورای عالی آموزش و پرورش به وزیر ابلاغ شد و بلافاصله دستورالعمل اجرایی را در اردیبهشت و در هفتههای اول خرداد قبل از امتحان پایان دانشآموزان به استانها ارسال کردیم.
وی با بیان اینکه دورههای آموزشی در طول یک سال انجام شد، تصریح کرد: برای مدیران، مشاوران، رؤسای گروههای مشاوران استان و در مناطق، سمینارهای قطبی در طول یک سال انجام شد و مجموعه معاونتهای آموزش و پرورشی اقدامات زیادی برای توجیه و تشریح این موضوع انجام دادند.
*توجه ویژه به نیاز و امکانات کشور
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش موضوع نیاز و امکانات کشور را مورد اشاره قرار داد و افزود: نیاز و امکانات کشور را باید مسؤولان ترسیم کنند که در آینده در آموزش و پرورش و دانشگاهها به چه رشتههایی نیاز است. در آینده موضوع کارآفرینی، هنرهای بومی، اقتصادی مقاومتی را باید احیاء کنیم و بسیاری از مسایل از دوران دیپلم امکانپذیر است.
کفاش ادامه داد: نیازهای آینده کشور را دستگاه های مسؤول تصویب میکنند. ما مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش را برای توسعه درصد در استانها داریم که به عنوان نمونه، فلان استان در سالهای آینده در فلان رشته به چند درصد باید برسد.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در خصوص توجه به نیروی انسانی در این وزارتخانه، اظهار داشت: مثلاً در منطقهای 10 نفر دبیر ریاضی متخصص، 5 نفر زیستشناسی و 2 نفر ادبیات دارد، درصد این مسائل و امکانات نیروی انسانی در معاونت متوسطه مشخص است و اگر نیاز به نیروی جدید داشته باشیم باید حداقل چهار سال صبر کرد تا در دانشگاه فرهنگیان که مأمور رسمی تربیت نیروی آموزش و پرورش است، نیرو به بدنه آموزش و پرورش تزریق کند.
* وجود سیاست مصوبی به نام توسعه متوازن در کنار هدایت تحصیلی
کفاش با بیان اینکه در کنار هدایت تحصیلی، سیاست مصوبی به نام توسعه متوازن وجود دارد، اظهار داشت: دانشآموز بر مبنای استعداد و علاقه تعیین رشته میکند که سقفش انتخاب 12 رشته است؛ دانش آموزی میگوید میخواهم اولویت اولم را بروم و یک دانشآموز دیگر میگوید رشته تجربی اولویت چهارم من است، و میخواهم تجربی بروم.
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: ممکن است مدیر مدرسه در این شرایط به دانشآموزی که اولویت چهارمش را میخواهد انتخاب کند، بگوید باید به مدرسه دیگر برود زیرا اولویتهای اول در آن مدرسه ثبتنام میشوند.
کفاش افزود: در اینجا اولویت و نیاز مطرح میشود. یک راه حل برای این مشکل این است که به عنوان دانشآموز به منطقه دیگر برای ثبتنام مراجعه کند، البته این موضوع در تهران، مشهد، اصفهان و شهرهای بزرگ این گونه است، اما در مناطق کوچکتر امکانپذیر نیست. این هدایت تحصیلی در مناطق بزرگ که تنوع رشته دارند مطرح است.
وی ادامه داد: برخی والدین میگویند «فرزندم این حق را دارد که در هر کدام از الویت هایی که نمره آورده است، ادامه تحصیل دهد»؛ در پاسخ باید گفت علاقه و استعداد در فرم بررسی شده است اما نیاز کشور مبنای معقولی دارد، به عنوان مثال 40 درصد یا 35 درصد انتخاب رشته علوم تجربی مجاز اعلام شده است، دیگر نمیشود تمام کلاسها را تجربی کنیم.
*امکانات محدود در نظر گرفته شود
کفاش به موضوع امکانات اشاره کرد و افزود: به عنوان نمونه در منطقهای 5 کلاس تجربی میتوانیم دایر کنیم، نه 10 کلاس؛ امکانات، محل و نیروی انسانی اجازه 5 کلاس میدهد. توجیه خانوادهها توسط رسانهها خیلی مهم است. علاقه و استعداد سرجای خودش است ، اما همه که اولویت اول خودشان را انتخاب نمیکنند.
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: دانشآموز وقتی در کنکور مجاز می شود، 100 رشته انتخاب میکند، اگر رشته 98 را نمره بیاورد، در منطقه محروم هم باشد، با کمال میل ثبت نام میکند، زیرا قانون اجازه داده 100 رشته انتخاب کند. سیستم آموزش عالی یک رشته از این 100 رشته را به تناسب استعداد، نمرات و اولویت انتخاب میکند، حال ما 12 اولویت دادهایم، با توجه به نیاز و امکانات حق نداریم بگوییم به این یکی دو تا رشته بروید؟
*مسائل فرهنگی در هدایت تحصیلی خیلی مهم است
کفاش با بیان اینکه توجه به مسائل فرهنگی در هدایت تحصیلی خیلی مهم است، تصریح کرد: قانونگذار در سند تحول بنیادین، آموزش و پرورش را مکلف کرده به طراحی نظام جامع مشاوره هدایت تحصیلی بپردازد. این طراحی یعنی از پایه اول تا نهم، هدایت تحصیلی مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: در نظام آموزشی هوشمند از ابتدا تا انتها در یک فرایند 9 ساله هدایت تحصیلی مورد بررسی قرار میگیرد و در کشورهای پیشرفته اینگونه انجام میشود؛ این طرح مطلوب است که دانشآموز در طول تحصیل توجیه شود و این موضوع در معاونت پرورشی که مسؤول این امر است در حال تحقیق است.
*ساماندهی 80 درصد از استانهای کشور در خصوص هدایت تحصیلی
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش از ساماندهی 80 درصد از استانهای کشور در خصوص هدایت تحصیلی خبر داد و افزود: تکتک استانها را بررسی کردهایم، بیش از 80 درصد استانها بدوه هیچ مشکلی ساماندهی شدهاند و 20 درصد تا 10 مرداد انجام میگیرد و تا 15 مرداد نیز پرونده هدایت تحصیلی بسته می شود؛ در این 20 درصد باقیمانده نیز بعضیها جابجایی داشتهاند یا هنوز در خصوص رشته قطعیت پیدا نکردهاند.
*برگزاری جلسه با اعضای کمیسیون آموزش مجلس در خصوص هدایت تحصیلی
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: برای بررسی مشکلات ناشی از هدایت تحصیلی در سطح مدارس، اعضای کمیته آموزش و پرورش کمیسیون آموزش مجلس، با وزیر و معاونانش جلساتی داشتند. استانها تکتک مورد بررسی قرار گرفتند و بعد از بررسی برای استانها به تفکیک راهحلهایی ارائه شد.
*دانشآموزی که مشکل دارد به ستاد هدایت تحصیلی آموزش و پرورش منطقه خود مراجعه کند
وی تصریح کرد: اکثر استان ها درباره هدایت تحصیلی بدون مشکل هستند، اما دانشآموزی که برای هدایت تحصیلی احساس مشکل میکند، به ستاد هدایت تحصیلی آموزش و پرورش منطقه خود مراجعه کند تا مشکلش رفع شود.
کفاش با بیان اینکه در موارد نادر، استانها اجازه انعطاف و تشکیل کلاسهای بیشتری حسب تصمیم آموزش و پرورش استان برای رفع مشکل دارند، اظهار داشت: البته این مسائل برای سال اول است، اگر در طول 9 سال این فرهنگسازی انجام شود، مشکلی پیش نمیآید، این تجربه سال اول بوده است و قطعاً در سال آینده مشکلات امسال را نخواهیم داشت.
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش از آموزش هدایت تحصیلی سال بعد، از مهر ماه خبر داد و افزود: کتابچه، بروشور و بسته آموزشی در اداره کل مشاوره تدوین و آماده شده است تا در اول مهر دانشآموزان پایه نهم به صورت هفتگی آموزش ببینند. رغبت و استعداد برایشان روشن شده، آینده کشور ترسیم شود و جو ناسالم رقابتی که حاصل شده از بین برود، همچنین برای خانوادهها در پایه نهم، انجمن اولیاء و مربیان موظف هستند در طول سال تحصیلی با دعوت از مشاوران خبره، آموزش بگذارند.
*تا 20 سال آینده پزشکها در کوچهها به دنبال مریض میگردند
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به گرایش تعداد زیادی از دانش آموزان به رشته های پزشکی، تصریح کرد: آینده کشور به لحاظ هرم پزشکی در حال اغنا است. تا 20 سال آینده پزشکها در کوچهها به دنبال مریض میگردند. مانند توسعه دانشگاهها که اکنون صندلی خالی در کشور داریم و تمام داوطلبان میتوانند در صورت انتخاب درست در دانشگاه قبول شوند.
وی ادامه داد: باید خانوادهها آگاه شوند که در آینده یک قاضی خوب، سیاستمدار، روحانی، روابط بینالمللدان و روزنامهنگار خبره، تأثیر و جایگاهش کمتر از یک پزشک نیست.
*هدایت تحصیلی شخصی و سیاسی نیست
کفاش بر ضرورت نیاز به آموزش وسیع و گسترده در خصوص هدایت تحصیلی تاکید کرد و افزود: ما علاوه بر اینکه کار کردهایم، باید خیلی بیشتر از اینها به آموزش وسیع و گسترده از طریق رسانهها، تلویزیون و مطبوعات بپردازیم، زیرا مسئله کشوری است و برای فرد، شخص و جریان سیاسی خاصی نیست.
وی ادامه داد: هم هدایت تحصیلی و هم توزیع متناسب، مبنای دفاع دارد و باید با منطق ارائه شود.
* ماجرای مدارس غیر دولتی در هدایت تحصیلی
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در خصوص مدارس غیر دولتی گفت: مدارس غیردولتی تفاهمنامه و مجوز با منطقه دارند و اینطور نیست که بتوانند هر کاری که میخواهند انجام دهند. سقف کلاس و رشته بر مبنای دستورالعمل توزیع متوازن است و بر این اساس به مدارس غیردولتی اجازه میدهند دبیرستان بزنند/
*مشخص بودن ظرفیت و کلاسهای مدارس غیر دولتی/ اضافه کردن کلاس ممنوع است
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: برای کاردانش و فنی و حرفهای نیز سقف رشتهها و کلاسها را منطقه مشخص میکند؛ یعنی تفاهم میکنند با مدیر مدرسه غیردولتی که مثلاً 5 تا کلاس تجربی اضافه کند، اینطور نیست که دانشآموزی که نتوانسته در مدارس دولتی ثبتنام کند، بیاید در غیردولتی ثبتنام کند.
وی ادامه داد: ظرفیت در کلاس و رشته مشخص است و نمیشود از آن تخطئ کرد، مگر آنکه ظرفیت خالی که در تفاهمنامه وجود دارد داشته باشند؛ به عنوان مثال، دو کلاس تجربی داده شده است با 40 نفر دانشآموز، این مدرسه 2 کلاس یازده نفره دارد، دانشآموز مراجعه میکند به مدرسه دولتی کنار منزلش، میگویند اولویت سوم شما تجربی است، رشته ما پر شده است، مراجعه میکند به مدرسه غیردولتی و میگوید میخواهم تجربی شرکت کنم، در نمونهبرگ هدایت تحصیلی، دانشآموز باید امتیاز تجربی را آورده باشد، اگر کسی بگوید در مدرسه دولتی عمداً ثبتنام نشد تا برود غیردولتی، اینگونه نیست.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش تصریح کرد: اگر کسی بخواهد به رشتهای برود که اولویت سومش باشد و در مدارس اطراف منزلش جا نباشد، میتواند برود مدرسه و یا منطقهای دیگر، البته در دبیرستانها مسائل اینگونه نداریم که مثلا کسی از سیستان برود اصفهان، البته شاید خانوادهای باشد که پدر و مادرش بگویند من از این شهرستان انتقالی میگیرم که مثلاً فرزندم رشته الکتروتکنیک فنی وحرفهای برود منطقه دیگر و این هزینه کردن برای آینده فرزند قابل دفاع است.
*مدارس غیر دولتی حق اضافه کردن رشته و کلاس ندارند
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: در مدارس غیر دولتی نباید کلاس و رشتهای اضافه شود و مناطق به شدت با این موضوع برخورد کرده و حوزه ارزیابی عملکرد به جد بررسی میکند. مدارس غیر دولتی برمبنای تشکیل کلاس مجوز دارند و ثبت شده است.
*ثبت نام در رشته مورد علاقه، فقط در صورت کسب امتیاز لازم
وی تصریح کرد: در سال 96-95 اولین دورهای است که پایه دهم وجود دارد و سهمیه مدارس غیر دولتی نسبت به سال تحصیلی گذشته افزایش پیدا نکرده است. استفاده از ظرفیت خالی رشتههای موجود در این گونه مدارس منعی ندارند. به این شرط که آن رشته متقاضی رتبه آورده باشد. یعنی رشته مجاز به انتخاب باشد و نمیتوانیم بگوییم به عنوان مثال در رشته تجربی دانشآموز رتبه نیاورده باشد اما بتواند برود در مدارس غیر دولتی پول بدهد و در این رشته ثبتنام کنند.
*مسئله جنسیتی در آموزش و پرورش نداریم
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه در آموزش و پرورش ظرفیتهای موجود در دبیرستانهای پسرانه و دخترانه مشخص است، اظهار داشت: از نعمتهای بزرگ انقلاب پوشش تحصیلی دختران در حد بسیار قابل قبولی است.
کفاش در پاسخ به پرسشی پیرامون این موضوع که آیا در هدایت تحصیلی مسئله جنسیتی و تعیین درصد جنسیتی در رشتهها وجود دارد، گفت: در آموزش و پرورش بر خلاف وزارت علوم، دخترها با دخترها سنجیده میشود و پسرها با پسرها. وقتی سنجش با خودشان است دیگر ظلمی وجود ندارد، اما در دانشگاه این طور نیست و محدودیت جنسیتی ایجاد میشود. به عنوان مثال آموزش عالی ظرفیت یک رشته را صد درصد پسرانه اعلام میکند یا یک رشته 50 به 50 یا 60 به 40 بوده و این برمبنای سیاستگذاری اصولی است.
رئیس ستاد هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: در آموزش و پرورش دخترها و پسرها با یکدیگر سنجیده میشوند و هیچ گونه موضوع جنسیتی نیست البته در یک جا محدودیت وجود دارد و آن هم تعریف رشتههای فنی و حرفهای و کاردانش است. برخی از رشتهها صددرصد دخترانه و برخی صددرصد پسرانه تعریف شده اشت و ممکن است یک رشتهای در فنی و حرفهای و کاردانش صرفاً در هنرستان دخترانه باشد و پسرانه نداشته باشد و چیزی به عنوان مسئله جنسیتی در آموزش و پرورش نداریم.