به گزارش مشرق، با آغاز به کار مجلس شورای اسلامی دوره دهم و شکل گیری هیئت رئیسه، مجلس شورای اسلامی وارد مرحله جدیدی از فعالیت خود گردیده است. در این بین وزن گروه‌های سیاسی و ائتلاف‌ها و رقابت‌های موجود با توجه به اینکه هیچ کدام از جریان‌های سیاسی کشور دارای اکثریت مطلق آراء نمایندگان نمی‌باشند، موجب گردیده تا تحلیل آرایش سیاسی مجلس کمی دشوار گردد.
در این بین در اولین گام دو فراکسیون امید و ولایت شکل گرفت که یکی با پرچم اصلاح طلبی و دیگری با پرچم اصولگرایی خود را معرفی نمود. اما از همان ابتدا نیز مشخص بود که مجلس دهم از ظرفیت لازم برای سه قطبی شدن برخوردار است. بهروز نعمتی عضو فراکسیون رهروان ولایت مجلس نهم که با ورود به لیست امید در تهران وارد مجلس دهم شده است؛ یک ماه و نیم پیش ، در ابتدای اردیبهشت ماه امسال گفته بود: «غیر از اصولگرایان و اصلاح طلبان ممکن است فراکسیون سوم دیگری در مجلس شکل بگیرد.»
اولین اختلاف در شکل گیری هیئت رئیسه
اولین اختلاف در تعیین هیئت رئیسه در فراکسیون رهروان ولایت شکل گرفت. آنجا که از میان گزینه‌های پیشنهادی چون چون محمد دهقان، امیرحسین قاضی زاده، احمد امیرآبادی، حمیدرضا حاجی بابایی تنها قاضی زاده هاشمی و امیرآبادی موفق به کسب رای شدند. این در حالی بود که در انتخاب ریاست موقت دهقان توانسته بود به عنوان نائب رئیس دوم مجلس انتخابی شود. حذف دهقان در انتخابات هیات رییسه دائم و جایگزینی مطهری، زنگ اعتراض و تفرقه را به صدا در آورد!
در همین راستا نقوی حسینی عنوان کرد: «زمانی که فراکسیون با حدود 180 نفر تشکیل جلسه می دهد یعنی 180 عضو دارد، پس چگونه نامزدهایش 130 رای می آورند، رای 50 نفر دیگر چه شد؟!» نماینده مردم ورامین در مجلس دهم با اشاره به اینکه این اتفاقات نشان‌دهنده عدم کارکرد مناسب فراکسیون ولایت است تصریح کرد: «اگر قرار به وجود فراکسیون باشد اما در صحن نتواند کارکردی داشته باشد به چه دردی می‌خورد؟»
وی در اظهاراتش صراحتا اعلام کرد «با توجه به عملکرد نامناسب فراکسیون ولایت قطعا تا یکسال آینده شاهد تحولات و رخدادهایی در این فراکسیون خواهیم بود. این فراکسیون خود را برای ایجاد تغییراتی در هیات رییسه سال آینده آماده خواهد کرد.»
شکل‌گیری فراکسیون مستقلین (اعتدال)
هیأت موسس فراکسیون مستقلین صبح روز 30 تیرماه 1395 در جلسه ای اعضای هیأت رئیسه موقت این فراکسیون را انتخاب کرد.
فراکسیون اعتدال با حضور چهار تن از اعضای هیأت مؤسس تشکیل شد. در این جلسه، به جز تصویب اساسنامه فراکسیون اعتدال، اعضای هیأت رئیسه موقت نیز انتخاب شدند و کاظم جلالی رئیس این فراکسیون معرفی شد. همچنین غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی و سید مهدی فرشادان به عنوان نواب رئیس، مهرداد لاهوتی؛ سخنگو، عبدالرضا عزیزی و سمیه محمودی به عنوان دبیران اول و دوم و سیدمحسن علوی نیز به عنوان کارپرداز این فراکسیون انتخاب شدند.
تاکنون بیش از هشتاد نماینده پای برگه حضور در این فراکسیون را امضا کرده‌اند و پیش بینی می‌شود، حضور نمایندگان در فراکسیون (اعتدال) از عدد 100 تجاوز کند. غلامعلی جعفر زاده نائب رئیس این فراکسیون اعلام داشت: «در این جلسه پیش‌نویس اساسنامه به تصویب رسید و قرار شد هیأت رئیسه موقت نسبت به بررسی پیشنهادات اصلاح اساسنامه اقدام کند و میثاق نامه فراکسیون را نیز تنظیم کند که بر اساس آن اعضا حق شرکت در جلسات سایر فراکسیون سیاسی را نخواهند داشت.»
وی تاکید کرد: «اعضای هیأت رئیسه موقت فراکسیون بعد از قطعی کردن اساسنامه نسسبت به عضوگیری و تشکیل جلسه مجمع عمومی اقدام خواهند کرد تا در نهایات انتخابات هیأت رئیسه دائم برگزار شود و اعضای شورای مرکزی انتخاب شوند.» وی همچنین از پیشنهاد این فراکسیون به علی لاریجانی برای تشکیل شورای عالی فراکسیونها خبر داد و گفت: «پیشنهاد ما این است که متناسب با تعداد اعضای هر فراکسیون سهم هر فراکسیون در شورایعالی فراکسیونها مشخص شود و از بین روسای سه فراکسیون سیاسی رئیس شورای عالی فراکسیون ها انتخاب شوند چرا که ما در مواردی نیازمند ایجاد همزبانی بین اعضای فراکسیون هستیم.»
این جریان با طرح مساله افراط در مجلس، خط واگرایی خود را آغاز نمود و مدعی شد که با جذب اعتدالیون تلاش دارد که مرزهای خود را از هر دو طیف افراطیون جدا سازد. غلامعلی جعفرزاده نماینده مردم رشت در مجلس پیش از این گفته بود «اگر ادامه روند دو فراکسیون امید و ولایت به این شکل پیش رود قطعا فراکسیون سومی متشکل از مستقلین و معتدلین شکل خواهد گرفت... پیش‌بینی ما این است که اگر این روند ادامه داشته باشد فراکسیون سومی متشکل از مستقلین و معتدلین یک جا جمع شده و این فراکسیون را شکل خواهند داد.»
جعفرزاده می‌گوید: «در ابتدای مجلس ما نیاز داشتیم که برای رئیس مجلس به اجماع برسیم ولی بعد از آن دیگر نیازی به این اجماع نداریم و از این به بعد هم فراکسیون جدیدی پا می‌گیرد.»
وی در تشریح دلیل این تجزیه از ابا کردن برخی نمایندگان اعتدالی برای نشستن دورمیزی که تندروها نشسته باشند روایت کرده و گفت: «در فراکسیون ولایت برخی دوستان پایداری حضور دارند که خط مشی مشخصی دارند که موجب می‌شود بسیاری از نمایندگان مجلس نتوانند با آنها دور یک میز جمع شوند.»
وی انگیزه جدا شدن از فراکسیون ولایت را چنین برشمرده است: «وجود تندروها و استمرار و تهدیدهای آنها علیه لاریجانی و سایر نمایندگان و همچنین خط مشی آنها نگران کننده است؛ بنابراین ما به این نتیجه رسیدیم که باید فراکسیون مستقل خود را تشکیل دهیم.»
جعفرزاده با ادبیاتی تند به بخشی از جریان اصولگرا تاخته و مدعی می‌شود: «تندروها و پایداری‌ها از فراکسیون ولایت جدا نمی‌شوند، کما اینکه انتخاب این اسم برای فراکسیون ولایت، چندان مناسب نبود؛ چرا که ممکن است این شبهه ایجاد شود که اگر فردی در این فراکسیون مخالف یک موضوعی است، بنابراین خدای ناکرده مخالف ولایت است! نباید از این روش‌های ابزاری استفاده کرد و حتی انتخاب نام این فراکسیون نیز به روش پوپولیستی صورت گرفته است. ما با تندروها تنها در یک موضوع وفاق داشتیم و آن هم ریاست لاریجانی در مجلس بود ولی اجازه نخواهیم داد که وی را مصادره کنند.»
حشمت الله فلاحت پیشه نیز با انتقاد از عملکرد فراکسیون ولایت می‌گوید: «ما امیدوار بودیم که بشود روی مسائل دیگر به توافق رسید. امیدوار بودیم تغییر وزن‌کشی‌ها باعث تغییراتی در موضع‌گیری‌های سخت برخی اصولگرایان بشود و آنها را نرم کند اما نشد. یعنی امیدی نیست که بشود این فراکسیون را حفظ کرد.»
وی در خصوص موارد اختلافی بین اعتدالیون و اصولگرایان می‌گوید: «روی روابط با دولت و ترکیب نامزدهایی که می‌خواستیم برای هیات رییسه به صحن علنی معرفی کنیم، به مشکل خوردیم. بعد از آن هم مشکلات بر سر هیات رییسه و روسای کمیسیون‌ها زیادتر شد. به هر حال طیف منتقد دولت چون می‌گویند که رای آنها کمک اصلی برای ریاست آقای لاریجانی بوده باید در این میان برای کمیسیون‌ها سهم خاصی داشته باشند که این مورد پذیرش نیست.»
فلاحت پیشه با ذکر این نکته که پایه این فراکسیون را اصولگرایان معتدل گذاشتند و هدف هم آزمودن دوباره شیوه تعامل با طیف دیگر اصولگرایان بود، خاطرنشان می کند: «اما آن طرف فکر می‌کرد چون به آقای لاریجانی قرار است در ریاست رای دهد، پس باید ما تسلیم بقیه خواسته‌های آنها باشیم. حال آنکه این رای از سر نداشتن چهره بود. صرفا ما نرفتیم و آنها هم از همان اول دنبال آقای لاریجانی بودند. اگر چهره داشتند که می‌آوردند، مثل مجلس هشتم و نهم. لذا این جریان قصد داشت به قیمت یک رای بیشتر از وزن عددی‌اش در مجلس نفوذ داشته باشد و رای به آقای لاریجانی را تبدیل به ابزار گروکشی سیاسی کند. ولی ما می‌گوییم همه‌چیز باید دموکراتیک باشد تا هر جریانی بر اساس وزنش به دستاوردهای سیاسی برسد.»
مهرداد لاهوتی یکی دیگر از نمایندگان مجلس دهم در همین زمینه می‌گوید: «فراکسیون سوم همان مشی فراکسیون رهروان ولایت در مجلس نهم را پیگیری خواهد کرد.»
مهرداد بائوج لاهوتی از اعضای هیات موسس فراکسیون سوم مجلس دهم در مورد ترکیب و مشی این فراکسیون به «ابتکار» گفت: «ما در مجلس هشتم نیز سه فراکسیون اصلاح‌طلبان، اصولگرایان و مستقلین داشتیم در مجلس نهم هم فراکسیون رهروان ولایت در کنار فراکسیون اصولگرایان آمد و این مهم را مدیریت کرد که هر فردی با مشی معتدل زیر چتر این فراکسیون قرار بگیرد.»
وی افزود: «این نمایندگان نمی‌توانند با اصولگرایان تندرو در یک جا بنشینند عکس این قضیه هم هست که یک تعدادی از اصلاح‌طلبان نمی‌توانند در کنار افراد تندرو این حزب قرار بگیرند ضمن اینکه جامعه مشی اعتدالی را بیشتر قبول دارد... فراکسیون ولایت همان فراکسیون رهروان ولایت مجلس نهم نیست اما فراکسیون اعتدالیون که در حال شکل‌گیری است تقریبا همان مشی رهروان را دارد»
انتشارخبر آغاز به کار فراکسیون اعتدال با واکنش جریان‌های سیاسی مختلف همراه بود و سایت ها و رسانه‌های سیاسی نیز به تجزیه و تحویل آن پرداختند.
واکنش اصلاح‌طلبان به جریان سوم
اصلاح‌طلبان به دو دلیل نمی‌توانند نسبت به شکل گیری فراکسیون اعتدال خشنود باشند. اول آنکه این بخشی از اعضای این فراکسیون بدون شک از طریق عضوگیری از فراکسیون امید خواهد بود. اقدامی که می‌تواند حتی منجر به فروپاشی این فراکسیون و یا بی‌اثر کردن آن بینجامد. ثانیا این فراکسیون با افزایش تعامل با دولت، می‌تواند زمینه‌ساز واگرایی اصلاح‌طلبان و دولت شود.
البته اصلاح‌طلبان تلاش کردند تا با استقبال از شکل‌گیری این فراکسیون آن را به مثابه فرصتی برای خود معرفی کنند نه تهدید. به عنوان نمونه روزنامه ابتکار می‌نویسد: «به نظر می‌رسد این فراکسیون بیشتر در رقابت با فراکسیون ولایت تشکیل شده است. فراکسیونی که برخی ادعا می‌کنند برخی اصولگرایان تندرو نیز در آن جای گرفته‌اند و هیات موسس فراکسیون جدید نیز معتقد است اصولگرایان معتدل قادر نیستند در این فراکسیون در کنار اصولگرایان تندرویی که عضو آن هستند، بنشینند.»
همچنین مدعی می‌شوند که اعضای فراکسیون امید تشکیل فراکسیون سوم در مجلس دهم را به فال نیک گرفته و معتقدند که این اقدام مانع از دو قطبی‌شدن فضای تقنین شده که در برخی موارد می‌تواند موجب بروز رفتارهای تند از سوی هر کدام از این جریانات سیاسی شود. هرچند که آنها مخالف این هستند که فراکسیون جدید در کنار سایر اعضای اعتدالگرا در هر دو فراکسیون امید و ولایت ادعا کنند که تنها فراکسیونی هستند که مشی میانه‌رو دارند.
احمد مازنی نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس دهم در رابطه با تشکیل فراکسیون سومی در کنار دو فراکسیون امید و ولایت این مجلس به «ابتکار» گفت: اینکه نمایندگان محترم بر اساس مواضع و دیدگاه‌هایی که دارند فراکسیون‌های متعدد سیاسی، صنفی و اجتماعی تشکیل دهند قاعدتا نباید مشکلی ایجاد کند ضمن‌اینکه برای ایجاد فراکسیونها شاید دو قطبی‌بودن مجلس به‌طور مطلق امر مطلوبی نباشد.
وی افزود: اگر فضای دو قطبی در یک جاهایی تند شود زمینه‌های تعامل بین دو فراکسیون به‌حداقل می‌رسد، بنابراین وجود فراکسیون سوم با وجود افراد معتدلی که در آن عضو باشند نه تنها برای فراکسیون امید و فراکسیون ولایت مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه برای تعامل بیشتر امر مثبتی بوده و می‌تواند از افراط جلوگیری کند.
محمودصادقی عضو هیات رئیسه فراکسیون امید در مجلس دهم در رابطه با تشکیل فراکسیون اعتدالیون در مجلس گفته است: «تشکیل این فراکسیون نباید به این شکل باشد که اعضای آن ادعا کنند سایر فراکسیونها تندرو هستند و ما فراکسیون میانه‌رو مجلس هستیم اما به‌هر حال تشکیل آن حداقل به شفافیت لایحه‌های اعضای فراکسیون‌هایی کمک می‌کند که اسم عام ولایت را پذیرفته‌اند اما اینکه بخواهد مشی اعتدالی را مختص خود بداند ادعای غیرواقعی است.»
اما واقعیت آن است که این جریان نمی‌تواند عصبانیت خود را از رفتار سیاسی شکل‌دهندگان فراکسیون اعتدال پنهان دارد. در همین راستا نویسنده روزنامه شرق در مقاله ای با عنوان "پایان ائتلاف" می‌نویسد: «آنها تا شب انتخابات و برای اینکه بتوانند وارد مجلس شوند، با اصلاح‌طلبان ائتلاف کردند و از فردای انتخابات برای اینکه ریاست مجلس را در اختیار بگیرند با اصولگرایان ائتلاف کردند و اکنون که هر دو هدف محقق شده، حساب خود را از هر دو گروه جدا می‌کنند.» (31/4/95)
نویسنده روزنامه آفتاب یزد هم با قلمی تند به اعضای فراکسیون اعتدال تاخته و در مقاله‌ای با تیتر "گردش به راست خطرناک" این اقدام نمایندگان عضو این فراکسیون را خوارج‌وار دانست و چنین نوشت: «این فراکسیون متشکل است از کسانی که پیش‌از انتخابات هفتم اسفند ماه مشق اصولگرایی می‌نوشتند اما به ناگاه در آستانه ورود به مجلس دیکته اصلاح طلبی نگارش کردند و برای جلوس بر کرسی‌های بهارستان دوشادوش محمدرضا عارف ایستادند و با او عکس یادگاری گرفتند، اما پس از فتح خانه ملت آرا خود را به سبد علی لاریجانی ریختند. این افراد از همان زمان تصاحب صندلی‌های مجلس خوارج وار عمل کردند و این روزها هم فرصت‌طلب‌تر از هر زمان دیگری از فراکسیونی که حضور خود در مجلس را مرهون آن هستند، تبری جسته و فراکسیون مستقلی با مدد برخی دولتی‌ها برای خود تشکیل داده‌اند.»(31/4/95)
این روزنامه در ادامه می‌نویسد: «آنچه مبرهن است این است که تشکیل فراکسیون سوم موجب ریزش اعضای فراکسیون امید خواهد شد و هم اکنون نیز این مهم روی داده است چراکه در آخرین جلسه فراکسیون امید تنها 80 تن از 158 نفر نماینده حاضر در لیست امید حضور داشتند و قطعا برای بسیاری از نمایندگان، فراکسیونی با برخورداری از مزایای دولتی از فراکسیون اصلاح طلب و تحول‌خواه جذابیت بیشتری دارد. از طرفی دیگر کوچک‌شدن قطر دایره فراکسیون امید موجب کاهش توان اصلاح طلبان در مجلس خواهد شد. آنهم اصلاح طلبانی که زمانی رای خود را به رئیس دولت تدبیر و امید دادند اما این روزها شاهد آنند که همین دولت در حال حمایت از اصولگرایان دیروز و معتدلان امروز است. چه بسا این رویکرد دولت در قبال اصلاح طلبان و تشکیل فراکسیون سوم در مجلس بسان پوست خربزه ای باشد که سال 96 در زیر پای حسن روحانی قرار گیرد و موجب فروافتادن روحانی از صندلی ریاست جمهوری شود.»
واکنش اصولگرایان به شکل گیری جریان سوم
شکل‌گیری فراکسیون جدید واکنش‌هایی را در اردوگاه اصولگرایان به همراه داشته است. روزنامه کیهان مدتی پیش نسبت به تشکیل فراکسیون اعتدال در مجلس انتقاد کرده و آن را اقدام وکیل‌الدوله‌ها دانسته است. کیهان نوشت: «این قبیل تحرکات بیش از هر چیز، درصدد دامن زدن به دلخوری و بدبینی اصولگرایان نسبت به علی لاریجانی است که در ماجرای ریاست مجلس تلخ زبانی و طلبکاری و اهانت‌های دوباره مدعیان اصلاح‌طلبی را تجربه کرد.» کیهان در عین حال نوشته است: «نمایندگان همسو با دولت در مجلس نهم بارها ادعای تشکیل فراکسیون حامی دولت یا اعتدال را مطرح کردند، اما به جای عملی کردن این کار، ترجیح دادند فراکسیون رهروان ولایت را از مشی اصولگرایانه دور سازند.»
کیهان در بخش دیگری از گزارش خود نوشته است: «برخی نمایندگان وکیل‌الدوله برای انشقاق در فراکسیون اکثریت دست به کار شدند. این طیف که با اصلاح‌طلبان نیز در ارتباطند در ماجرای انتخاب نواب رئیس مجلس با وجود تعهد فراکسیونی برای رأی دادن به حاجی‌بابایی و دهقان، به پزشکیان و مطهری رأی دادند، حال آن که اصولگرایان در عمل به تعهد فراکسیونی، رأی به ریاست لاریجانی داده بودند. بنابراین در حالی که فراکسیون فراگیر ولایت قریب 180 عضو دارد، نامزدهای فراکسیون برای نایب رئیسی رأی نیاوردند چرا که جریان لابیست همسو با دولت 30 تا 40 نماینده را از رأی به حاجی‌بابایی و دهقان منصرف کرده بود. اکنون نیز همین طیف با طراحی تشکیل فراکسیون اعتدال و ایجاد انشعاب در فراکسیون اکثریت، درصدد است نگرانی‌های دولت و فراکسیون اقلیت (امید) را برطرف کند؛ چه اینکه محمدرضا تابش نماینده اصلاح‌طلب اردکان به آفتاب یزد گفت "بی‌تدبیری کنیم، فراکسیون ولایت منسجم می‌شود. اما اگر عاقلانه رفتار کنیم آنها منسجم نخواهند شد".»
ناصر موسوی لارگانی عضو فراکسیون ولایت در گفتگو با جام جم آنلاین گفت: «جدا شدن و چند شقه شدن فراکسیون ولایت به نفع مجلس نیست»
حسین معینی
