سرویس جهان مشرق - به گزارش راشاتودی، در حالی که صبح شنبه، جهان از خواب پرید تا اخبار شوک آور کودتای نظامی را علیه دولت رجب طیب اردوغان- رهبر ترکیه که گویی هنری سری برای بقای خود دارد- دنبال کند، تبعات خلاء قدرت در یکی از مهم ترین اعضای ناتو به سرعت کنترل شد.

علی رغم سوء شهرت اردوغان در سرکوب مخالفان، معلوم شد که رییس جمهور اردوغان به خوبی بر قلوب طرفدارانش غلبه کرده است، و این گونه از تلاش جناحی درون ارتش برای سرنگونی دولت خود جان به در برد. بعد از یک شب درگیری های پراکنده با نیروهای وفادار به دولت، سازمان دهندگان کودتا نتوانستند مردم ترکیه را با خود همراه کنند و به نظر می رسد که طرفداران دولت بر اوضاع مسلط شده اند.

با این حال، شاید دولت اردوغان هنوز از مخمصه خلاصی نیافته است. قراینی که از پی تلاش برای کودتای نظامی ظاهر شده، تصویری غم انگیز از وضعیت داخلی ترکیه به نمایش می گذارد: در مجموع تا به این لحظه حدود 3000 سرباز و افسر ارتش به اتهام مشارکت در طرح سرنگونی دولت دستگیر شده اند. این را که چه میزان از نظامیان با دولت خصومت دارند، نمی توان با قطعیت گفت. همین رقم، سطحی حیرت آور از عدم وفاداری را در دومین ارتش عضو ناتو به لحاظ تعداد، نشان می دهد. این ائتلاف نظامی 28 عضوی، شاید اکنون مجبور به تجدیدنظر در مشارکت خود با ترکیه شود.

البته بعید است که ناتو اقدام تندی در بیرون گذاشتن ترکیه از ناتو انجام دهد و احتمالا اولویت های دیگر را در برنامه قرار می دهد، مثلا موضوع  آن 50 تا 90 کلاهک هسته ای که طبق گزارش ها در پایگاه هوایی «اینجرلیک» ترکیه در چارچوب طرح های ناتو مستقر است. تبعات افتادن چنان تسلیحات مهیبی به دستان نااهل، آن قدر ترسناک است که موجب تامل شود.

پایگاه هوایی اینجرلیک ترکیه

روسیه قطعا یک ناظر خنثی بر وقایع در حال رخ دادن در مرزهای جنوبی خود نیست. روز شنبه، وزیر خارجه، سرگی لاوروف؛ در واکنش به وقایع ترکیه گفت:

" وخیم شدن شرایط سیاسی، همین طور وجود تهدیدات تروریستی و مناقشات مسلحانه منطقه ای، خطرهایی فزاینده برای ثبات منطقه ای و بین المللی هستند." او اضافه کرد که کشورش اماده همکاری با " رهبری منتخب ترکیه" است.

گرچه ارتش تحت کنترل دولت ترکیه است، ولی اخیرا شماری اشتباهات خطرناک صورت گرفته است. برای نمونه، در نوامبر گذشته، یک جنگنده اف-16 ترکیه، جنگنده روسی را که در ماموریت ضد تروریستی بود، در مرز سوریه با ترکیه سرنگون کرد. وقتی اردوغان حاضر به عذرخواهی بابت این رویداد نشد (اتفاقی که باعث کشته شدن خلبان شد)، رییس جمهور پوتین بی درنگ دستور ممنوعیت سفر به ترکیه را صادر کرد، دستوری که همسایه جنوبی فدراسیون را از میلیون ها دلار درآمد توریست های روسی که علاقه مند به استراحتگاه های ساحلی ترکیه بودند، محروم کرد. ماه گذشته، در پی عذرخواهی اردوغان(تحت فشار گروه های اقتصادی ذینفع در ترکیه) از آن حمله بی دلیل، مسکو ممنوعیت سفر را برداشت.

همه این ها تنها مدخلی بر رویدادهای غمباری است که در کشور همسایه، سوریه، در جریان است، کشوری که از جنگی داخلی رنج می برد که بازیگران آن نه فقط گروه های تروریستی، که ابرقدرت هایی هستند که مشتاقند نقشی فعال تر در ماجرا داشته باشند. مساله سوریه فشار سنگینی بر دولت ترکیه آورده است که نه تنها باید با جدایی طلبی کردها در جنوب شرقی خود مواجه شود، که باید سیل آوارگان سوری را هم به قلمرو خود بپذیرد.

وقتی بروکسل(مقر اتحادیه ارو.پا) تحت فشار اعضای اتحادیه موج پناهجویان سرازیر شده به قاره را پس زد، ترکیه مجبور شد موج برگشتی را جذب کند. اتحادیه به دولت اردوغان قول داده که 6 میلیارد یورو کمک در اختیارش بگذارد، به علاوه امتیازاتی از قبیل معافیت شهروندان ترکیه از روادید برای سفر به کشورهای حوزه شنگن. این دست و دلبازی بروکسل اما شبیه سوراخ کردن یک سد در حال فرو ریزی است. گرچه عراقی‌ها و سوری‌های  تازه رسیده به ترکیه، بدوا موجب تقویت اقتصاد آن می‌شوند، اما نیروی کار عادی ترکیه از این دستاورد مقطعی نصیبی ندارد چرا که کم کم متوجه می‌شود که با ورود رقبای جدید به بازار کار و افزایش تقاضا، عرصه بر او تنگ خواهد شد.

بر اساس گزارش «کمال کریشچی»، مسوول پروزه ترکیه در موسسه بروکینگز، " تقاضای عمومی برای خروج پناهجویان و جلوگیری از ورود آوارگان جدید، با بیشتر شدن تقاضای شغل، مسکن و خدمات دولتی در حال افزایش است."

در عین حال، همه پناهجویان رسیده به ترکیه از غرب آسیا الزاما نیات خوبی ندارند، برخی از ان ها تروریست های دوآتشه ای هستند که از نیت خیر میزبانان برای تمهید عملیات تروریستی خود سوء استفاده می کنند. ترکیه در ماه ژوئن این حقیقت را به خوبی درک کرد، زمانی که افراد مسلح در فرودگاه استانبول مردم را به رگبار بستند و خود را منفجر کردند، و 45 کشته و 300 زخمی به جا گذاشتند.

این واقعه تنها 2 ماه بعد از آن بود که بمبی در مرکز استانبول منفجر شد و 5 کشته و چند ده نفر زخمی به جا گذاشت. حملاتی چنین بی رحمانه که غیرنظامیان را هدف می‌گیرد، تاثیری غیرقابل محاسبه بر ذهنیت عمومی ترکیه (نسبت به پناهجویان) دارد.

اما این به مفهوم بی‌گناهی اردوغان در عملکرد خارجی و داخلی اش نیست. شاید آزاردهنده‌ترین وجه عملکرد دولت او، ادعاهای مطرح شده درباره نقش مستقیم یا غیرمستقیم ترکیه در تجارت نفت داعش درون مرزهای ترکیه است.

این صادرات حدود نیم میلیارد دلار گردش مالی سالانه دارد.

سال گذشته، روسیه تصاویر ماهواره‌ای از کاروان‌های حامل نفت دزدیده شده توسط داعش به مقصد ترکیه منتشر کرد. این نفت در نهایت در بازار سیاه معامله می‌شود و خزانه داعش را تقویت می‌کند. گرچه مدرکی قاطع برای پیوند‌دادن خود اردوغان یا دولتش به این ماجرا وجود ندارد، ولی غیرقابل باور است که هیچ کس در حلقه‌های بالای قدرت از آن چه در مرزهای سوریه و ترکیه در حال انجام است، خبر نداشته باشد.

در جبهه داخلی، اردوغان ثابت کرده که کم‌ترین تحملی در برابر انتقاد کنندگان به عملکرد خود ندارد. به گزارش نیویورک تایمز، از آگوست 2014 به این سو، 1845 پرونده علیه شهروندان ترکیه در دستگاه قضایی این کشور، به اتهام توهین به رییس جمهور، گشوده شده است، اتهامی که می تواند تا 4 سال حبس را برای متهم در پی داشته باشد. روزنامه نگاران وقتی پای عملکرد حکومت در میان باشد، به شدت با محدودیت مواجه هستند.

ده ها خبرنگار که جرات کردند و علیه دولت مطلبی نوشتند، شغل خود را از دست دادند. نمونه شاخص آن، دو روزنامه نگار برجسته روزنامه جمهوریت، جان دوندار و اردم گول، هستند که به خاطر گزارش‌های خود درباره نقش سازمان امنیت ترکیه در تجهیز شورشیان ضد دولت سوریه، با احتمال دریافت مجازات حبس ابد مواجهند. گرچه آن دو فعلا با حکم دادگاه از زندان آزاد شده اند ولی اردوغان به صراحت گفته که مقابل این تصمیم دادگاه خواهد ایستاد.

چنین رویکرد خشنی به انتقاد، می‌تواند یکی از انگیزه‌های شکل گیری جریانی باشد که جمعه شب گذشته خواب اردوغان را به شدت آشفته کرد. دولت ترکیه که قطعا مجبور به انجام سطوحی از تصفیه درون ارتش خواهد شد، باید به دنبال گوش سپردن به منتقدان و انجام پاره‌ای اقدامات برای اعاده اعتماد از دست رفته دست کم بخشی از مردم ترکیه نیز باشد که نسبت به عملکرد آنکارا در بیرون و درون مرزهای ترکیه سرخورده و بی اعتماد شده اند. گرچه ستاره اقبال سیاسی اردوغان هنوز درخشش دارد، ولی او همین را مدیون مردم ترکیه است. پذیرفتن انتقادات امروز، بهتر از مواجهه با کودتای فرداست.