گروه جهاد و مقاومت مشرق - نزدیک به 35 سال است که نام و هویت حاج احمد متوسلیان، فرمانده پیشین تیپ 27 محمدرسول الله(ص) همچنان تحت تأثیر عناوین دوگانه؛ دیپلمات و فرمانده قرار دارد. تلاش‌های سیاسی- تبلیغاتی برای پنهان‌کاری یا آشکارسازی هویت حاج احمد و سرنوشت گروگان‌ها نیز متأثر از موقعیت نظامی و نقش متوسلیان در جنگ، بر پیچید‌گی‌های موجود در پرونده دیپلمات‌های ربوده شده و روش پیگیری آن افزوده است.در زمان ربایش دیپلمات‌های ایرانی در لبنان، جمهوری اسلامی فاقد موقعیت برجسته سیاسی- اطلاعاتی در لبنان بود. هم اکنون با وجود افزایش حضور و نفوذ سیاسی- اطلاعاتی در لبنان و تغییر در شرایط، تداوم ابهام در سرنوشت دیپلمات‌ها مورد پرسش است. ضمن اینکه در این فرایند، موضوع دیپلمات‌ها از یک مسأله سیاسی- امنیتی به مسأله سیاسی- اجتماعی تغییر کرده است.
ترسیم روایت مستند از زندگی حاج احمد متوسلیان در فیلم «ایستاده در غبار»، به گفته کارگردان آن، با هدف «واقع نمایی» و برای «باورپذیری» آن در نسل جوان صورت گرفته است. تصویرسازی کنونی از فرمانده پیشین تیپ 27 محمد رسول الله(ص) در امتداد دوگانگی موجود در فضای رسانه‌ای و ملاحظات سیاسی - تبلیغاتی قرار دارد، به همین دلیل در فیلم، پاسخ روشنی به این پرسش داده نشده است که؛ حاج احمد متوسلیان در جنگ با عراق چه نقشی داشت و چه کرد؟ بلکه این موضوع پیگیری می‌شود که؛ حاج احمد که بود و چه سرنوشتی داشت؟ به این اعتبار، جهت گیری فیلم ایستاده در غبار، بیانگر تغییر تدریجی در نقش تاریخی و راهبردی متوسلیان در جنگ است.
یادداشت حاضر در نقد فیلم، بر اساس این فرض نوشته شده است که؛ تکامل شخصیت و جایگاه تاریخی حاج احمد متوسلیان و در واقع سرشت و سرنوشت وی، در صورتی که در کردستان مانده بود، با آنچه که بعدها با حضور در جنگ با عراق تکوین یافت و آشکار شد، کاملاً تفاوت می کرد. با این توضیح؛ قرار گرفتن حاج احمد در کانون تحولات نظامی جنگ از اشغال به آزادسازی، به همراه گسترش سازمان رزم سپاه، نقطه کانونی برای شناخت سیر تکاملی شخصیت و تفکر حاج احمد متوسلیان، در درون تحولات جنگ و انقلاب است. به همین دلیل باید عملکرد حاج احمد متوسلیان در جنگ با عراق به نحو بهتری در فیلم ترسیم می شد، تا نقش و جایگاه تاریخی وی در جنگ، همانند سایر ابعاد شخصیت وی، روشن شود.
ترسیم «ابهام و گم شدگی در تاریخ»، در ارائه تصویر شخصیت حاج احمد، با وجود اهمیت سیاسی - تاریخی آن، هیچ افزوده معرفتی برای آشنایی با نقش و جایگاه وی در جنگ به همراه ندارد.
مهمتر آنکه در این فیلم حضور متوسلیان در لبنان، بیشتر در امتداد شخصیت خشن و تا اندازه ای قاطعیت نظامی وی در فرماندهی نیروها ترسیم شده است، در حالی که انتخاب حاج احمد متوسلیان برای اعزام به لبنان، بیش از آنکه در ارتباط با مشخصه‌های ترسیم شده از شخصیت وی در فیلم ایستاده در غبار باشد، متأثر از ماهیت سیاسی حضور نظامی ایران در سوریه و به دلیل نقش و عملکرد وی در جنگ، با فرماندهی تیپ 27 بود.
چنانکه اشاره شد؛ نقطه ثقل در روند تکامل شخصیت حاج احمد متوسلیان از کردستان به جنگ، و در جنگ؛ از اشغال به آزادسازی، با تشکیل لشکر 27 محمدرسول الله(ص) است. بررسی کارنامه لشکر 27 از تشکیل تا پایان جنگ، ناظر بر این معنا است که؛ بنیانگذاری ساختار جدید در جنگ و سپاه و سازماندهی نیروهای تهران، موجب ظهور یکی از بهترین و مهمترین یگان‌های نظامی سپاه در جنگ شد. اولین و مهمترین نتیجه تشکیل تیپ 27 که بعدها به لشکر ارتقا یافت، در عملیات فتح المبین و کسب پیروزی نظامی قاطع بر ارتش عراق آشکار شد. بنابراین نقش حاج احمد در بنیانگذاری لشکر 27 و در روند آزادسازی مناطق اشغالی، در مقایسه با هر موضوع دیگری اهمیت دارد، اما در فیلم نادیده گرفته شده است.
رویکرد کارگردان ایستاده در غبار نسبت به شناخت و تصویرسازی از شخصیت حاج احمد متوسلیان که در جای خود قابل تقدیر است، سبب شده است که تمرکز بر شخصیت و عملکرد حاج احمد در جنگ، به حضور وی در لبنان و از نقش تاریخی- عملیاتی حاج احمد در تشکیل تیپ 27 و کسب پیروزی های نظامی در جنگ، به «گم شدگی در تاریخ»، جابه‌جا شود. یادآوری و نقد این موضوع به این دلیل انجام شد که شناخت از شخصیت، تفکر و عملکرد حاج احمد متوسلیان، به تصویرسازی کنونی در فیلم ایستاده در غبار، محدود و تقلیل پیدا نکند. / ایران
